Sophokles - Oidipus Kolonos'ta (Yunanca Aslından Çeviren: Ari Çokona)

Arka Kapak

*

Sophokles (MÖ 495-406): Yunan tragedyasının en önemli yazarları arasında adı ilkönce hatırlanan Sophokles, konuları işleyişi ve oyundaki karakterleri canlandırmakta ustalığıyla ayrı bir yere sahiptir. Tiyatro tekniğini geliştirmiş, diyaloglara, dekor ve kostüme önem vermiştir. Tragedyalarında dönemin yazarlarında rastlanmayan derli toplu bir içyapı görülür. Eserlerinde yazgı sorununu her zaman ön planda tutar. Katıldığı yarışmalarda yirmiden fazla ödül almıştır. Yüz yirmi üç tragedya yazan Sophokles'in eserlerinden sadece Aias, Antigone, Kral Oidipus, Elektra, Trakhisli Kadınlar, Philoktetes, Oidipus Kolonos'ta günümüze ulaşabilmiştir. Oidipus Kolonos'ta eseriyle Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi'nde Sophokles'in tüm eserleri tamamlanıyor.

*

*

Prologos (1-116)

*

YABANCI:

*

Kör bir adamın kime ne faydası olabilir.?

*

OİDİPUS:

*

Onunla gören insanların sözleriyle konuşacağım. (Sayfa: 4)

I. Epeisodion (254-667)

*

OİDİPUS:

*

''Zamanla içimi kemiren acı yumuşadı ve öfkemin

eski günahlarımı fazlasıyla cezalandırdığını gördüm.'' (Sayfa: 19)

*

İSMENE:

*

''....Ana baba söz konusu

oldu mu, harcanan emeğin hesabı yapılmaz.'' (Sayfa: 22)

*

OİDİPUS:

*

Güvenilmez biri gibi yemin etmeni beklemiyorum.

*

THESEUS:

*

Sözüm, en az yemin kadar sağlamdır benim. (Sayfa: 28)

I. Stasimon (668-719)

*

KORO:

*

''Burada öyle bir ağaç yetişir ki

ne Asya'da ne de Dorların

yaşadığı Pelops'un büyük

adasında duymadım yetiştiğini

İnsan eliyle değil kendiliğinden

biter ve dehşet salar

düşman kargılarına.

Çocukları besleyen gümüş

yapraklı zeytin ağacı derler ona

ve ne ihtiyar ne genç,

hiçbir komutan koparamaz dallarını,

çünkü her şeyi bilen Morios Zeus ile

parlak gözlü Athena'nın koruması altında.'' (Sayfa: 30)

II. Epeisodion (720-1043)

*

OİDİPUS:

*

''Bu yaptığın, yokluk çeken birinin yakarışlarına

kulak asmadan hiç yardım etmemeye, ama o

gönlünün çektiği her şeye kavuştuktan sonra

ihtiyaç duymadığı şeyleri vermeye benzer.

Böyle bir iyiliğin kime ne yararı olur.?'' (Sayfa: 33)

*

''Haklı oldu mu güçsüz, güçlüyü yenebilir.'' (Sayfa: 38)

*

THESEUS:

*

''........sırtında

taşıdığın yıllar seni sadece ihtiyar yaptı,

bilge değil..'' (Sayfa: 40)

III. Epeisodion (1096-1210)

*

THESEUS:

*

''Ben hayatımı sözlerle değil,

eylemlerle aydınlatmaya çalışıyorum.'' (Sayfa: 47)

III. Stasimon (1211-1248)

*

KORO:

*

''Beğenmeyip hayatın

doğal süresini,

uzun yıllar yaşamak isteyenler

düpedüz aptaldır kanımca.

Uzun yıllar acıları

daha da yakına getirir

ve gereğinden fazla

yaşlananlar farkına varamaz

artık mutluluğun.'' (Sayfa: 50)

IV. Epeisodion (1249-1555)

*

KORO:

*

''Zaman, her zaman her şeyi görür.!

Gömerken bazılarını

yerin dibine, ertesi gün

tekrar yükseğe kaldırır.'' (Sayfa: 55)

Sophokles - Philoktetes, Çeviren: Ari Çokona

Sophokles, X. yüzyılda derlenen Souda sözlüğüne göre 123 oyun yazdı ve katıldığı yarışmalardan 24'ünde (24*4= 96 oyun) birinci, diğerlerinde ikinci oldu.
(..)
Sophokles'in ozanlık yeteneği çağdaşları tarafından takdir edilmiş, ona arı anlamına gelen ''melissa'' adı takılmıştı. Biyografisini yazan anonim yazar, Aristophanes'in onun hakkında ''dudakları balla kaplı'', Ksenophon'un da ''tragedya ozanlarının en mükemmeli'' olduğunu söylediklerini aktarır. Aristotales Poetika'da tragedyayı onun eserleri aracılığıyla inceler.
***
Tragedya MÖ V. yüzyıl Atina'sının üç önemli problemine değinir. Sosyal konuları işlerken Philoktetes'e, siyasal konularda Odysseus'a, eğitim konusunda da Neoptolemos'a odaklanır. Yani piyesin üç kahramanı birer sorunun cisimleşmiş hali gibidir.

Şehirlerle ordular onları yönetenlerin emrinde olur

Baştakiler kötülüğe bulaştı mı, halka da
kötülüğü öğretirler.. (Sayfa: 16)

Sophokles - Elektra (Çeviren: Azra Erhat)

Yaşamıyor muyum.? Biliyorum sefil bir yaşam sürüyorum, ama bana bu da yeter. Onları rahatsız ediyorum.. (Sayfa: 12)

Sophokles - Antigone, Çeviren: Ari Çokona

Antik çağlarda Yunanlılar ölülerinin kutsal olduklarına inanır, ruhlarının huzura kavuşması için onlara görkemli cenaze merasimleri düzenlerdi. Önce yakın akrabaları ölünün gözlerini kapatıp ağzını bağlar, altmış yaşından büyük kadınlar onu tören için hazırlardı. Ardından yüzü örtülür, bedeni yıkanıp kokulu yağlar sürülür, başına yaşam mücadelesindeki zaferini simgeleyen, çiçeklerden örülmüş ya da altından bir çelenk konurdu. Ertesi gün ölüye beyaz giysiler giydirilip yatağın çevresine ballı çörekler bırakılır, akraba ve dostları ziyaretine gelirdi. Yas tutanlar siyah elbiseler giyip saçlarını kısa keserdi

Cenaze bir sonraki gün şafak vaktinde, akrabalarının omuzlarında ya da at arabasıyla şehir surları dışında bulunan mezarlığa taşınırdı. Zengin aileler, ağlayıp dövünmek üzere genelde Karyalı kadınlardan oluşan profesyonel ağıt yakıcılar tutardı. Mezara, ölünün gideceği yerde ihtiyacı olacağına inanılan kişisel eşyaları ve yiyecekler de konurdu. MÖ XI. yüzyıldan itibaren Doğu halklarının ve özellikle Hititlerin etkisiyle yetişkin ölülerin yakılması geleneği de yayıldı. Salgın hastalıkların önlenmesi amacıyla savaş dönemlerinde tercih edilen ölüleri yakma uygulaması Hristiyanlığın yayılmasıyla terk edildi.

Antigone, ağabeyi Polyneikes'e yapılan bu haksızlığı kabullenemez ve devletin başı olan Kreon'un emrini tanımaz. Önce cesedin üstünü toprakla örter, nöbetçilerin toprağı süpürmesi üzerine de tekrar bir sembolik cenaze düzenlemeye hazırlanırken suçüstü yakalanır. Genç kız: ''Öbür dünyada kim bilir nasıldır ''iyi''nin tanımı.!'' sözleriyle kralı emirlerini yeniden düşünmeye çağırır. ''Nefret etmek için değil, sevmek için yaratıldım,'' cümlesiyle de çağlar ötesinden günümüze bir insanlık dersi verir. Kreon, emrine karşı geldiği gerekçesiyle Antigone'yi ölüme mahkûm eder: Canlı canlı bir kaya mezara konulacak ve orada ölecektir.

Antigone ile Kreon'un çatışması kaçınılmazdır. Aileye ve ölülere saygı gösterilmesini öngören tanrı yasalarına itaat eden bir genç kızın Antigone gibi, iktidarını savunmak zorunda kalan bir kralın da Kreon gibi davranması beklenirdi. Sempatiyle yaklaştığımız Antigone'nin tragedyasının yanında, yanlış gerekçelere dayandırdığı boş bir inat yüzünden her şeyini yitiren Kreon'un tragedyası da vardır.

Sophokles - Kral Oidipus