William Shakespeare - Yanlışlıklar Komedyası, Çeviri: Özdemir Nutku

 

William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle yaklaşık 400 yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar, Yanlışlıklar Komedyası'nda olay dizisini ikiz kardeşler ve onların ikiz uşaklarının benzerliğinden kaynaklanan yanılgılar üzerine kurmuştur. Birbirini izleyen yanılgıları gülerek izleyen seyirci, oyunun başında öğrendiği acılı bir yaşamöyküsünün nasıl sona ereceğini de merak içinde bekler. Kaderin bir fırtınayla dağıttığı ailenin bireyleri bu gülünç olaylar arasında birbirini bulur. Mutlu son inandırıcı bir gelişmeyi izleyerek ortaya çıkar. Yanlışlıklar Komedyası Shakespeare'in ilk ve kısa komedyalarındandır.

1. Perde:

2. Sahne:

SİRAKUZALI ANTIPHOLUS:

*

''Beni kendi keyfimle baş başa bırakan,

Hiç elde edemediğim bir şeyle baş başa bırakmış oluyor.

Şu dünyada, okyanusta başka bir damla arayan

Bir su damlasından farkım var mı.!'' (Sayfa: 8)

2. Perde:

1. Sahne:

ADRİANA:

*

''Kendine dizgin taktıran eşekten başkası olamaz.'' (Sayfa: 12)

*

ADRİANA:

*

''Felakete uğramış bir zavallının ağladığını görünce,

Ona susmasını öğütleyip sabır dileriz,

Ama aynı ağırlıkta bir acı bizim üstümüze çökse,

Onun kadar, belki de daha fazla, dizimizi döveriz.'' (Sayfa: 12-13)

ADRİANA:

*

''En iyi işlenmiş parlak yüzeyli mücevher bile

Zaman içinde donuklaşıp güzelliğini yitiriyor.

Oysa altın ne kadar dokunursan dokun dayanıyor,

Ama sonunda o bile aşınıyor.

Yalancılık, fesatlık yapanlar arasında

Utanç getirmeyen bir tek insan yoktur.'' (Sayfa: 16)

*

2. Sahne:

SİRAKUZALI DROMİO:

*

''..Zamanın kendisi kel kafalıdır,

Bu yüzden kıyamete kadar kel kafalılar tarafından izlenecektir.''

(Sayfa: 21)

*****

ADRİANA:

*

''Şunu bil ki sevgilim, kahpe girdaba

Bir damla suyunu kolayca boşaltabilirsin,

Ama girdaba karışan o damlayı çoğaltmadan, eksiltmeden

Nasıl geri alamazsan, kendini de benden

Beni götürmeksizin, ayırıp çekemezsin.'' (Sayfa: 22)

*****

IV. Perde:

2. Sahne:

*

ADRİANA:

*

''Kızkuşu yuvasından uzaklaştıkça feryat edermiş.

Dilim onu lanetlerken, kalbim onu davet ediyor.'' (Sayfa: 49)

*****

SİRAKUZALI DROMİO:

*

''Zaman iflas durumundadır çünkü

Ortaya çıkan tüm fırsatları değerlendirmeye zaman yetmez.

Bu kadar da değil, zaman bir hırsızdır da,

Zaman, gece gündüz gizlice sizden çalar derler

-----------------------------------duymadınız mı.?'' (Sayfa: 51)

3. Sahne:

SİRAKUZALI DROMİO:

*

''..şeytanla karın doyuranın, uzun saplı bir kaşığı olmalı, derler..''

(Sayfa: 54)

*****

V. Perde:

*

EFESLİ DROMİO:

*

''Madem kardeş kardeş geldik dünyaya

Önde arkada değil, gidelim el ele, yan yana.''

(Sayfa: 83)

William Shakespeare - Bir Yaz Gecesi Rüyası, Çeviri: Özdemir Nutku

 William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle dört yüz yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar, Bir Yaz Gecesi Rüyası adlı komedyasında bir aşk öyküsünü o dönemde pek revaçta olan cin ve peri masallarını kullanarak anlatır. Ancak Shakespeare Bir Yaz Gecesi Rüyası'nda çağdaş oyunlara parmak ısırtacak imgesel tasarımlar ve sınırsız bir hayal gücünün yaratabileceği fanteziler üretmiştir. Oyun aşk üzerine kurulmuş olsa bile, bu eserinde de birey ve toplum eleştirisini ihmal etmeyen Shakespeare, kendi dönemindeki amatör oyuncuların bir taşlamasını da oyun içinde oyun halinde Bir Yaz Gecesi Rüyası'na yerleştirmiştir.

*****

I. Perde:

*

1. Sahne

*

HERMIA: ''Başkasının gözüyle seçer mi insan sevdiğini.?'' (Sayfa: 7)

*****

LYSANDER:

*

''Yarın gece Ay Tanrıça gümüşten yüzünü

Suyun aynasında seyrederken,

Damlalardan inci küpeler takarken otların kulaklarına,

Âşıklar anlarlar gizlice kaçma vaktidir diye'' (Sayfa: 9)

HELENA

*

''Aşk, basit ve değersiz şeyleri bile

Biçimlendirip onu değerli yapabilir.

Aşk gözleriyle değil, hayaliyle görür

Ve kanatlı Cupid resimlerde bu yüzden kördür.

Aşkın hayalinde düşünmeye yer yoktur;

Kanadı var, gözü yoktur, çevresine bakmadan uçar gider.

Bu yüzden aşk bir çocuktur, onun için yanılır seçimlerinde.''

(Sayfa: 10)

II. Perde:

1. Sahne

KRALİÇE

*

''İlkbahar, yaz, üretken sonbahar, öfkeli kış

Birbirlerinin kıyafetlerini kuşanıyorlar;

Dünya şaşkına dönmüş, bilemiyor hangisi hangisidir.'' (Sayfa: 21)

*****

HELENA:

*

''Senin üstün çekimin güvencemdir benim.

Çünkü yüzünü gördüğüm sürece,

Gündüzdür benim için gece,

Gecenin karanlığında değilim öyleyse;

Bu koru da dünyalardan yoksun değil,

Benim gözümde çünkü o dünyaların hepsi sensin.

Dünyalar burada bana bakarken

Kim diyebilir yalnızım diye.?

*

DEMETRİUS:

*

En iyisi kaçıp gitmeliyim, çalılara saklanmalıyım,

Seni de vahşi hayvanların insafına bırakmalıyım.

*

HELENA:

*

En vahşi olanın bile senin gibi katı değildir yüreği.

İstiyorsan kaç git. Efsane değişsin bari:

Bu kez Apollo kaçsın, Daphne onu kovalasın;

Güvercin kartalın peşinden koşsun,

Sakin dişi ceylan var hızıyla kaplanı yakalamaya çalışsın,

Eğer kovalayan korkak, kaçan yürekliyse.! (Sayfa: 25-26)

III. Perde:

1. Sahne:

BOTTOM:

*

''..şimdilerde akıl ile aşkın birlikte oldukları pek söylenemez.

Ne yazık ki dürüst dostlar bir araya gelip şunları barıştıramıyor.''

(Sayfa: 41)

*****

TİTANİA:

*

''Sanırım ayın gözleri sulanmış bu gece;

O ağlarsa bütün minik çiçekler de ağlar'' (Sayfa: 43)

2. Sahne:

ROBİN:

*

Desene kader yine aldı dizginleri eline,

Boşa gidiyor bağlılık için tüm çabalar,

Bu yüzden yeminine sadık kalan bir kişiye karşılık

Yeminini bozan bir milyon kişi var'' (Sayfa: 47)

*****

HELENA:

*

''Bir doğru öteki doğruyu öldürürse,

Bu korkunç şeytani bir kutsallık olur.'' (Sayfa: 48)

V. Perde

1. Sahne

Theseus:

*

''Âşıklarla kaçıkların fantezileri biçimlendirmede

Öylesine ateşli beyinleri var ki,

Görürler soğukkanlı mantığın görmediklerini.

Deli de, âşık da, şair de,

Fantezilerle donatılmıştır üçü de.'' (Sayfa: 77)

LYSANDER:
*

''..konuşmak yetmiyor, doğru konuşmak gerekiyor.'' (Sayfa: 82)

William Shakespeare - Hamlet, Çeviri: Sabahattin Eyüboğlu

William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirleriyle insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle yaklaşık 400 yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar,
Hamlet'te aşk, akrabalık ve iktidar ilişkileri ile intikam arzusunu birbirini izleyen cinayetlerin örgüsünde ele alır. Kaynağı eski kuzey masallarına kadar uzanan bu tragedya sadece Shakespeare'in değil, dünya tiyatro tarihinin de en tanınmış eserlerindendir. Üzerine binlerce kitap yazılan Hamlet, çağımızda en çok sahneye konulan oyunlardan biri olmuştur.

*

*

*

Polonius:

*

''Şu öğütlerimi de yaz kafana:
Düşüncelerinin ağzı dili olmayacak;
Aşırı hiçbir düşüncenin ardına düşmek yok;
Teklifsiz ol, bayağı olma;
Dostların arasında denenmiş olanları
Çelik halkalarla bağla yüreğine.
Ama her zıpçıktı, acemi çaylak arkadaşı da
El üstünde tutup elini kirletme.
Kavga etmekten sakın, ama ettin mi de
Öylesine et ki korksunlar senden.
Herkese kulağını ver, sesini verme.
Herkese akıl danış, kendi aklını sakla.
Kesenin el verdiği kadar iyi giyin,
Zengin ama gösterişsiz olsun giydiğin.
Çünkü kıyafet insanın mihengidir çok kez:
Fransa'da da en kibar kimseler
En çok giyinişle gösterirler soyluluklarını.
Ne borç ver ne de borç al; çünkü borç vermek
Çok kez hem paranı yitirmektir hem dostunu.
Borç almaksa tutum gücünü yıpratır.
Her şeyden önce de kendi kendinle doğru ol
O zaman, gece gündüze varır gibi,
Sen de aldatmaz olursun kimseyi.
Güle güle. Dualarım öğütlerim seninle olsun.'' (Sayfa: 22)

Evet, tabiatın ya da bahtından gelen
Bir tek kusurla damgalandı mı insan
Başka değerleriyle bir melek olsa,
Yalnız o kusurundan ötürü
Düşer insanların gözünden.
Bir damla kötülük en soylu varlığı
Lekeler ve yıkar bile bazen. (Sayfa: 26)

Yaz, aklım, yaz defterine, yaz şunu:
Güler yüzlü, hep güler yüzlü bir insan
Zehirli bir yılan da olabilir. (Sayfa: 32)

Siz, mesela, benim yaşıma gelebilirsiniz.
Yengeç gibi gerisin geri yürüyebilirseniz. (Sayfa: 52)

Fazla mutlu olmamaktan mutluyuz,
Kader gömleğinde başta gelen düğmeler değil
Bizim iliklediğimiz düğmeler.! (Sayfa: 53)

Kim dayanabilir zamanın kırbacına.?
Zorbanın kahrına, gururunun çiğnenmesine,
Sevgisinin kepaze edilmesine,
Kanunların bu kadar yavaş,
Yüzsüzlüğün bu kadar çabuk yürümesine. (Sayfa: 72)

..doğru sözlü güzel yüzlüyseniz, doğruluğunuzun güzelliğinizle hiçbir alışverişi olmamalı. (Sayfa: 73)

Ne mutlu o insanlara ki,
Uzlaştırıp akıllarıyla yüreklerini
Birer kavala dönmezler kör feleğin elinde,
Onun dilediği sesleri çıkararak. (Sayfa: 79)

Sevincin en coştuğu yerde dert en çok yerinir,
Bir dokunmada dert sevince döner, sevinç dertlenir.
Madem bu dünya bile yok olacak bir gün
Sevginin bitmesine insan neden üzülsün.?
Sevgi mi kaderi kovalar, kader mi sevgiyi.?
Daha kimseler çözemedi bu bilmeceyi.? (Sayfa: 85)

Sözlerim uçuyor havaya, ama düşüncem yerde;
Öz olmayınca söz yükselmiyor göklere.! (Sayfa: 97)

Çünkü pisliğin ortalığı sardığı bu zamanda,
İyiliğin af dilemesi gerekiyor kötülükten,
Evet, önünde eğilerek,
Sana iyilik etmeme izin ver demesi gerekiyor. (Sayfa: 104)

Ey düşüncem, bundan böyle ya kana boyan,
Ya da beş para etmediğine yan. (Sayfa: 116)

Başkasını iyi bilen kendini de iyi biliyor demektir. (Sayfa: 156)

Zamanımız böylelerine hayran işte, böyle günün türküsünü çağıranlara.! Gösterişler, kırıtmalar altında köpüğe benzer boş bir beyin. Bununla en parlak, en ince görüşlü insanların ağzından girip burnundan çıkmayı becerirler. Oysa içlerini yoklarsanız, bir üfürmede su kabarcıkları gibi patlayıverir neleri varsa. (Sayfa: 157)

William Shakespeare - Fırtına (Çeviri: Özdemir Nutku)

Arka Kapak:

*

William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle 400 yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar, 1611 yılında yazıldığı tahmin edilen ve Shakespeare'in tek başına yazdığı son oyun olduğu düşünülen Fırtına, yazarın son dönemine ait dört romanstan (Pericles, Cymbeline, Kış Masalı, Fırtına) biridir. Bu mucizevi oyun, On İkinci Gece gibi ana olay örgüsünün bir parodisini sunan bir alt olay örgüsüne, Aşkın Emeği Boşuna gibi masque ve oyun-içinde-oyunlara, Bir Yaz Gecesi Rüyası gibi doğaüstü öğelere, ahengi temsil eden bir müziğe sahiptir. Bu son oyunla Shakespeare'in bütün eserleri Türkçede ilk kez Hasan Âli Yücel Klasikler'nde tamamlanmış oluyor.

*

Aslında oyunun Türkçe başlığı ''Kasırga'' olmalıydı. Ama ''Fırtına'' olarak çevrilegelmiştir. Hatalı olsa da, alışkanlığın dışına çıkmamak için biz de ''Fırtına'' olarak çevirdik. (Sayaf: V)

*

MIRANDA:

*

''Ama iyi rahimler kötü çocuklar da doğurur.'' (Sayfa: 9)

*

ANTONİO:

*

''Geçmiş, artık yeni oyunun önsözü sayılmalı.'' (Sayfa: 44)

*

Bir gün gelecek, bulutlarla kucaklaşan kuleler,

Şatafatlı saraylar, o heybetli tapınaklar

Ve hatta yerkürenin tamamı da

Üstündekilerle yok olup gidecek,

(..)

Biz, düşlerin mayasından yaratılmışız

Ve uykuyla çevrelenmiştir kısacık hayatımız.'' (Sayfa: 82)

William Shakespeare - Atinalı Timon (Çeviri: Sabahattin Eyüboğlu)

Arka Kapak:

*

William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle 400 yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar, Atinalı Timon'da talih perisinin herkesin kul köle olduğu gözdesini bir anda alaşağı edebileceğini ve o zamana kadar talihli adamın önünde yerlere kadar eğilenlerin onu nasıl yüzüstü bırakacaklarını anlatır. Birçok eleştirmene göre, eserde göze çarpan bezginlik, umutsuzluk, insanlara yabancılaşma, tiksinti ve kin duyguları bu oyunu yazdığı sırada Shakespeare'in çektiği kişisel acıların yansımasıdır.

*

Altındır insanları bu rezil hale sokan; altın bütün değerleri alt üst eder; karayı ak, çirkini güzel, eğriyi doğru, soysuzu soylu, yaşlıyı genç, korkağı yiğit gösterir, rahipleri dinden imandan ayırır; sapasağlam insanları ölüm döşeğine serer; cehennemlik adamları kutsallaştırır; iğrençlik cüzamlıları şirinleştirir; hırsızları başköşelere oturtur, saygıdeğer görünmelerini sağlar; kartlaşmış dullara koca bulur; frengi çıbanlarıyla hastanelerde sürünen erkeklerin bile tiksineceği kadınları bir nisan günü kadar mis kokulu ve taptaze yapar. ''Bütün insanlığın ortak orospusudur'' altın. (Sayfa: XVIII)

(..)

Timon'un en belirgin kusuru, hiçbir zaman insanlığın sınırlarına sığmayışı, hiçbir zaman tam bir insan olmayışıdır. Zenginken bir tanrı gibi insanüstü bir tutumu benimsemiş, yoksulken de duyduğu kinin aşırılığı onu insanlığın dışına itmiştir. (Sayfa: XXXIII)

*

Mina Urgan

*

*

*

ŞAİR:

*

''Bizim şiirimiz çamın sakızı gibidir:

Kendiliğinden sızar beslendiği yerden.'' (Sayfa: 4)

*

APEMANTUS:

*

''Övülmek isteyen övenden daha değerli değildir.

Hey tanrılar.! Ben de bir soylu zengin olaydım.'' (Sayfa: 15)

*

APEMANTUS:

*

''Nedir bu maskaralıklar.!

Nedir o eğilip bükülmeler, kıç kaldırmalar.!

Bu bacak kırmalar değer mi o verilen altınlara.!

İçi çamur dolu dostluklar bunlar.'' (Sayfa: 29)

*

APEMANTUS:

*

''Ah bu insanlar.! Kulakları öğütlere sağır,

Dalkavukları dinlemeye hazır.'' (Sayfa: 30)

*

FLAMINIUS:

*

''O kadar nazlı, süt yürekli bir şey midir ki dostluk

İki gece içinde ekşiyiversin.?'' (Sayfa: 47)

*

BİRİNCİ YABANCI:

*

''Ya, budur işte dünyanın özü ciğeri.

Hep aynı çamurdan yoğrulmadır bütün dalkavuklar.!'' (Sayfa: 50)

*

HİZMETÇİ:

*

''Ne soylu suratlar takınıyor iblisliğine.!

Tıpkı yurtseverlik ateşiyle yanıp tutuşarak

Bütün yurdu yangın yerine çevirenler gibi.'' (Sayfa: 53)

*

VARRO'NUN İKİNCİ HİZMETÇİSİ:

*

''Başını sokacak evi olmayanlar konuşmayacak da

Kim konuşacak böyle dobra dobra.?

Hakkıdır onların küfretmek saraylara.!'' (Sayfa: 57)

*

ALCİBİADES:

*

''Bir şereftir nice kanunlara karşı gelmek;

Tanrılar gibi askerler de haksızlığın karşısında gerek.'' (Sayfa: 64)

*

TİMON:

*

''Ey toprak, sen bana biraz kök ver, yeter.'' (Sayfa: 76)

*

TİMON:

*

''Tükürülmeyecek kadar pis olmasa da tükürsem yüzüne.!'' (Sayfa: 91)

''Zavallı bir canın zavallı bedenidir burada yatan:

Adımı sormayın, dünyada kalan geberesi alçaklar.!

Sağken bütün insanlardan iğrenen Timon yatıyor burada;

Geçerken söv sövebildiğin kadar, ama geç git, durma.!'' (Sayfa: 113)

William Shakespeare - Macbeth, Çeviri: Sabahattin Eyüboğlu

Arka Kapak:

*

William Shakespeare (1564-1616): Oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını dile getiriş gücüyle 400 yıldır bütün dünya okur ve seyircilerini etkilemeyi sürdüren efsanevi yazar, büyük olasılıkla 1606 yılında yazdığı Macbeth'le ''yükselme arzusu ve politik hırsın'' kişiyi neye dönüştürebileceğini, dünü, bugünü ve yarını kapsayacak bir derinlikte öngörmüştür.

*

Shakespeare'in Yorumlanması (Sayfa: XXIII) (Cevza Sevgen)

*

Eserleri her çağda yeni yorumlara olanak veren Shakespeare dört yüz yıl boyunca gündemde kalabilmiş bir yazar. Ona duyulan bu ilgiyi sürekli kılan nedir acaba.? Bu sorunun cevabı yarattığı karakterler, tartıştığı temalar ve dil kullanımındaki ustalığı kadar insanı ve olayları ele alış biçiminde yatar. Hemen bütün oyunlarında yaşamı olanca karmaşıklığı, muğlaklık ve gizemiyle sergilemiş, sorunları ortaya koyarken siyah beyaz yargılardan bilinçli olarak kaçınmıştır. İnsan deneyimini basite indirgeyen kesin çözümler yerine bizlere soru sorma ve kendi çözümlerimizi üretme olanağını sunan Shakespeare böylece eskimeden, demode olmadan günümüze gelmeyi başarmış ender yazarlardan biri. Shakespeare'in sürekli yeni yorumları davet etmesi, çağdaşımız olmasa da güncelliğini koruduğunun en güçlü kanıtıdır kuşkusuz.

*

*

*

''İnsanın düşündükleri

Gördüklerinden daha korkunç olurmuş meğer.'' (Sayfa: 14)

*

LADY MACBETH:

*

''Yüzün, beyim, yüzün bir kitaptır unutma;

İçinde korkulu bir şeyler okuyabilir insan.

Dünyayı aldatmak isteyen dünyanın rengine bürünecek.

Bakışın, ellerin, dillerin gülsün;

Yüzünden lekesiz bir çiçek ol,

İçinden zehirli bir yılan.'' (Sayfa: 20)

*

MACBETH:

*

''Bir ses duyar gibi oldum:

''Kimseler uyumasın artık.! Macbeth uykuyu öldürdü.!''

Evet, masum uykuyu,

Kaygılar yumağını çözen uykuyu,

Her günkü hayatın ölümünü,

Yorgunlukları yıkayan suyu,

Yaralı canların merhemini.

Yüce tabiatın baş yemeği,

Hayat sofrasının cana can katan ziyafeti.'' (Sayfa: 32)

*

ÜÇÜNCÜ CADI:

*

''Pul pul ejderha derisi, kurt dişi,

Bir cadı kemiğinin çürümüşü,

Köpekbalığının kursağı, tuzlu tuzlu,

Baldıran kökü, gece koparılmış gizli gizli.

Bir parça Yahudi ciğeri, kara kara,

Biraz keçi safrası,, sarı sarı,

Porsuk yaprağının kurumuşu,

Ay tutulduğu zaman toplanmışı.

Türk burnu, Tatar dudağı,

Bir orospudan doğmuş

Doğar doğmaz boğulmuş

Bir çocuğun parmağı.

At hepsini kazana, kaynasın:

Biraz kaplan işkembesi de katmalı ki

Koyulaşsın çorba, kıvamına gelsin.'' (Sayfa: 40)

*

MACBETH:

*

''Yıktığın hayat kendininki olsun daha iyi,

Yıkmakla kazandığın şey kuşkulu bir mutluluksa.'' (Sayfa: 51)

*

MALCOLM:

*

''Bütün kötüler iyi suretine de girseler

İyilik yine de iyilik olarak kalır.'' (Sayfa: 80)

*

MACDUFF:

*

''Kan ağla, zavallı memleketim, kan ağla.!

Güçlü zorbalık, oturt sapasağlam temellerini:

İyiliğin yüreği yok sana karşı durmaya.

Yap yapacağın kötülüğü: Her hak senin artık.'' (Sayfa: 81)

*

MALCOLM:

*

''Dile getir duyduğun acıyı.! Dert sustu mu

Yüreğe dolar için için, yıkar yüreği.!'' (Sayfa: 88)

*

MACBETH:

*

''Ah doktor, şu bizim krallığın

Sidiğini bir muayene etsen de

İçindeki hastalığı görebilsen,

Krallığa eski sağlığını verebilsen,

Öyle alkışlarım ki seni,

Dünyayı tutar alkışlarımın sesi.!'' (Sayfa: 98)