*
Alman yazınının evrensel boyutlara varan başlıca yapıtlarından biri olan Faust'un, içeriği de serüveni gibi şaşırtıcıdır. Gerçekte bir Alman halk öyküsü olan Faust, Goethe'nin ilgisini çektikten, onun elinde yeniden biçimlendikten sonra, Almanya'nın sınırlarını aşmış, evrensel alanda büyük bir ilgi toplamıştır. Alman yazınını inceleyen kimi kaynakların bildirdiğine göre, Goethe gençlik yıllarında ''Faust'' adı çevresinde yoğunlaşan halk öykülerini okumuş, uzun süre bunların etkisinde kaldıktan sonra bu halk ürünleriyle yakından ilgilenmiştir. Lessing'in ''Faust''la ilgili ilk yazısı 1750'de yayınlanmıştı. Bu yazı da Goethe'yi başka yönden etkilemiş olabilir. Goethe'nin bu halk öyküsüne yönelmesi bu yayından sonra da olabilir, bu konuda kesin yargıya varmak tartışma götürür.
*
Bu konunun kaynağını araştırma eğilimi onu Alman halk yazını ile yüz yüze getirmiştir. Nitekim, Goethe'nin 1771 dolaylarında kendini bu konuya verdiği biliniyor. 1775'te Faust'u, kendi yöntemine göre düzenlemiştir. (Bu ilk çalışma, 1887'de Goethe'nin ölümünden sonra yayınlanmıştı). Buna yaygın adıyla ''Urfaust'' deniyor. Ancak Goethe 1775'te Faust'u Weinar'a götürür, orada çalışmalarını sürdürür. 1797'de Schiller'in baskısıyla konuyu yeniden ele alır, 1805'te yapıta son biçimini verir. Goethe, 1829'da bu yapıtı ''Faust I'' adıyla yayımlar. Goethe yapıtın birinci bölümünü ana çizgileriyle düzenler, ikinci bölümünü de beş perdelik bir tiyatro ürünü olarak sona erdirir. Böylece ilk bölüm 4610'u aşkın dize olarak, ikinci bölüm ise o sayıya eklenen dizelerle 12111 dizeye ulaşır. Goethe, ilk bölümü olduğu gibi şiirleştirip bırakır, ikinci bölümü ise beş perdelik bir oyun olarak bütünlüğe ulaştırır.
*
Faust'un birinci bölümündeki yaygınlığa karşın derinliği azdır, söylenceseldir. Oysa ikinci bölümde yer yer şaşırtıcı derinleşmeler, felsefeye özgü sorunsal düşünceler ağırlık kazanır. Bu ikinci bölümde işlenen sorunların hepsi insan karakterinin girintili çıkıntılı kıvrımlarıdır. İnsan, düz yolda yürüdüğü oranda sayısız sapaklarda da dolaşır. İçten gelen çelişkilerin şaşırtıcı çıkmazlarında insan; şaşıran, düşünen, ideler ülkesinde dolaşan Platon'cu bir gezgine benzer. Goethe'nin Platon'un idealizminden yararlandığı, nesnel bir gerçekçilikten hep uzak kalmak istediği kolayca anlaşılır. Özellikle insan karakterini eşeleyen bölümlerde engelsiz bir subjektivizmin ayak seslerini duymamak elde değildir.
Goethe, insanı, olduğu gibi nesnel gerçeklikler içinde görmez, olması gerektiği gibi göstermenin etkisi altında kaldığını açıkça sergiler. Platon'da olduğu gibi, Goethe'de de insan birtakım çözümü olanaksız sorunlara çevrilmiştir. Bu sorunlar, içinde yaşadığımız dünya ile tasarladığımız ideal dünyanın sınır çizgileri üzerinedir.
*
İkinci bölümde okuyucunun ilgisini çeken başlıca konu, yaşayan insanın kendini düşünceleriyle oluşturduğu bir ortamda görmesidir. İnsan erdem, doğruluk, bilgelik, dinsellik, ahlak, tüze, estetik gibi değişik sorunlarla uğraşma gereğinde kalan, ancak bu konularda kesin bir yargıya varamayan bir varlıktır. Bu düşünce Kant'tan geliyor. Goethe'nin tinsel varlık alanında insana verdiği düşünsel-inançsal ağırlık, bir yandan Hegel'e, bir yandan da ortaçağ tanrıbilimciliğine değin uzanır. Bir yanda aşırı bir inanç saygısı, bir yanda aşırı bir çelişkilerle boğuşma, yadsıma eğilimi sezilir, okuyucu burada Goethe'nin yürüyüş çizgisinde hangi ışıldağı tuttuğunu saptamada güçlük çekebilir. Bu tartışmayı Goethe uzmanlarına bırakarak burada keselim.
Bizim örnek aldığımız çeviri, Goethe'nin 1829'da düzenlediği yapıtın 1950 basımıdır. (Stuttgard-Botnang von Reclams-Universal-Biblioth
Çevirimizde yanlışlarımızı, eksiklerimizi gösterecek kimseye karşı saygıdan, sevgiden başka sözümüz olmayacak.
Adayış
*Yaklaşmaktasınız yine, titrek görüntüler
Eskiden bulanık bakışlarıma çarpan.
Sımsıkı tutayım mı şimdi sizi.?
Yoksa bir eğilim mi sezdiğim o kuruntuya karşı.?
Bastırıyorsunuz hep, bastırın bakalım, çevremde (5)
Sisler, dumanlar içiden yükselerek beni alt etmeye.
Titriyor gencecik yüreğim, seziyorum, hepimizin
Çevresinden yayılan büyülü havadan.
*
Mutlu günlerin görüntüleridir sizinle gelen,
Kimi sevecen gölgelerdir önümde yükselen, (10)
Eski, yarı unutulmuş bir öykü gibi belirir
Gözlerimin önünde o ilk sevgi, bir de gönüldeşlik,
Yenilenen acılar, bir de yakınmalar boyuna
Yaşamın şaşırtan oyuklarından çıkan, yayılan,
Güzel saatlerin mutluluğuna kanan, yanılan, (15)
Benden önce göçen güzel insanların adlarıdır anılan,
Duymuyorlar artık ilk söylediğim türküleri
Daha kendilerine, o canlar, toz duman olmuş
O sevecen kalabalık dağılmış, ne yazık
O ilk yankı yok olup gitmiş. (20)
Etkiliyor yabancıları da şarkım, bilinmeyenleri,
Eziyor yüreğimi onların alkışları bile, sıkıyor,
Eskiden şarkılarımdan kıvanç duyanlar, yaşıyorlarsa
Şimdi, dünyanın her yanına dağılmışlar..
Bir özlem içimde kıskıvrak tutmuş beni, (25)
Unuttuğum, tinlerin sessiz, olgun ülkesine duyduğum,
Yüzüyor anlamsız sesler içinde, boşlukta şarkım
Bozuk düzen çalgılardan çıkan mırıltılar gibi,
Bir ürpermedir beni saran, gözyaşları yine gözyaşları,
Seziyorum, inceliyor, yumuşuyor katı yürek,
Benden uzaklarda şimdi benim olan ne varsa,
Görüyorum, bence birer gerçek, tüm yok olanlar da.
***
Rafail, Cebrail ve Mikâil isimli üç meleğin konuşmalarının ardından, Mephistopheles ve Tanrı’nın diyaloğu:
***
Mephistopheles:
*
Ey tanrı, yine yaklaşarak bizden
Soruyorsun, olup bitenleri dünyada,
Alışmışsın severek beni görmeye,
Bak, uşakların arasındayım ben de, karşında.
Bilmem görkemli sözler söylemeyi, bağışla. (275)
Eğlense bile benimle tüm çevremdekiler;
Gülerdin becerim karşısında sen de
Bırakmasaydın gülme alışkanlığını.
Bilmem güneşten, dünyalardan söz etmeyi,
Bildiğim insanların acı çektikleridir ancak. (280)
Dünyanın küçük tanrısı, değişmeden kalan,
İlk günkü görkemini koruyan.
Yaşardı biraz daha mutlu, vermeseydin
Ona gök ışığından bir parıltı;
Us diyor bu parıltıya, tüm hayvanlardan (285)
Daha hayvan olmak için yararlanıyor ondan.
Kayranıza sığınarak söylüyorum, bana göre
Uzun bacaklı bir ağustos böceğine benzer o,
Öteye beriye uçan, uçarken sıçrayan, çimenlerde
Eski şarkıcığını söyleyen, hep kalsa (290)
Otlar arasında ne iyi olurdu.!
Her pisliğe burnunu sokmadan dursa.
*
TANRI:
*
Başka söyleyecek sözün yok mu bana.? (295)
Hep yakınmak için mi gelişin senin.?
Başka doğru yok mu sence yeryüzünde.?
*
MEPHİSTOPHELES:
*
Yoktur, tanrım, gerçekten çok kötüdür orası hep.
İçimi doğrar acılar içinde yüzen insanlar,
Üzmek gelmez benim elimden bile bu düşkünleri.
*
(Sayfa: 27-28)
****************
Şeytan Temsili Kötülük Tanrısı "Mephistopheles"
*
Rönesans dönemindeki Hıristiyan mitolojisinin (Hıristiyanlığın ilk yayıldığı dönemlerde çıkan, İncil'de yer alan hikaye/ öykülerdir) lider şeytanlarından olan Mephistopheles, İncil'de adına rastlanmasa da en bilinen Hıristiyan mitleri arasındadır. Mephisto'nun Hıristiyan inanışındaki şeytan tasviri olan Lucifer'in sağ kolu olduğu birçok metinde görülürken, Mephisto Tanrı'ya karşı çıkıp Lucifer'in safına katılan ilk şeytandır.
En yaygın kullanılan adı "Mephisto" ya da "Mephistopheles" (okunuşu "Mefisto") olan kötülüğün lideri, aynı zamanda Mephistophilus, Mephist, Mephistophilis isimleriyle de bilinmektedir. İblis ya da şeytan olarak hemen her yerde karşımıza çıkan Mephisto yalanın, kötülüğün, -kötü- hırsın da tanrısı olup her türlü zaferi ve başarıyı kazanacak kuvvettedir (özellikle bilgisi en büyük silahıdır). Mephistopheles iblisler dünyasındaki her şeyi bilirken bitmek tükenmeyen öğrenme ve merak isteğiyle tanrılar dünyasını da öğrenmek ve bu bilgileri tanrıların aleyhine kullanmayı amaçlamıştır. Kimi zaman siyah bir pelerinle insansı şekilde resmedildiği ya da canlandırıldığı gözükse de aslında insana pek benzememektedir. Uzun boyu, boynuzları, çatal şeklindeki mızrağı ile insan aklına yerleşen bir iblis olan Mephisto kısaca kanatlı bir şeytandır.
Mephistopheles'in çıkış noktası olan şiirsel oyun/ öykü Goethe'nin yazdığı Faust, kötülük yerine zikredilen bir kelime olarak Mephistopheles'i kullanmıştır. Faust romanında Faust'un dünyasal bilgi, haz, hatta zamanı dünyasal zevklerle geçirip de bilgiyi bir kenara bırakması için Mephisto'ya ruhunu sattığı görülmektedir. Goethe'nin şeytanla bahse giren bir insanı anlattığı bu hikayede evrensel bir insan tragedyası ortaya koyduğu görülürken, Faust fazlasıyla zengin felsefi derinliği sebebiyle çok kez yorumlanmıştır.
***
Mephistopheles:
*
Ey tanrı, yine yaklaşarak bizden
Soruyorsun, olup bitenleri dünyada,
Alışmışsın severek beni görmeye,
Bak, uşakların arasındayım ben de, karşında.
Bilmem görkemli sözler söylemeyi, bağışla. (275)
Eğlense bile benimle tüm çevremdekiler;
Gülerdin becerim karşısında sen de
Bırakmasaydın gülme alışkanlığını.
Bilmem güneşten, dünyalardan söz etmeyi,
Bildiğim insanların acı çektikleridir ancak. (280)
Dünyanın küçük tanrısı, değişmeden kalan,
İlk günkü görkemini koruyan.
Yaşardı biraz daha mutlu, vermeseydin
Ona gök ışığından bir parıltı;
Us diyor bu parıltıya, tüm hayvanlardan (285)
Daha hayvan olmak için yararlanıyor ondan.
Kayranıza sığınarak söylüyorum, bana göre
Uzun bacaklı bir ağustos böceğine benzer o,
Öteye beriye uçan, uçarken sıçrayan, çimenlerde
Eski şarkıcığını söyleyen, hep kalsa (290)
Otlar arasında ne iyi olurdu.!
Her pisliğe burnunu sokmadan dursa.
*
TANRI:
*
Başka söyleyecek sözün yok mu bana.? (295)
Hep yakınmak için mi gelişin senin.?
Başka doğru yok mu sence yeryüzünde.?
*
MEPHİSTOPHELES:
*
Yoktur, tanrım, gerçekten çok kötüdür orası hep.
İçimi doğrar acılar içinde yüzen insanlar,
Üzmek gelmez benim elimden bile bu düşkünleri.
*
(Sayfa: 27-28)
****************
Şeytan Temsili Kötülük Tanrısı "Mephistopheles"
*
Rönesans dönemindeki Hıristiyan mitolojisinin (Hıristiyanlığın ilk yayıldığı dönemlerde çıkan, İncil'de yer alan hikaye/ öykülerdir) lider şeytanlarından olan Mephistopheles, İncil'de adına rastlanmasa da en bilinen Hıristiyan mitleri arasındadır. Mephisto'nun Hıristiyan inanışındaki şeytan tasviri olan Lucifer'in sağ kolu olduğu birçok metinde görülürken, Mephisto Tanrı'ya karşı çıkıp Lucifer'in safına katılan ilk şeytandır.
En yaygın kullanılan adı "Mephisto" ya da "Mephistopheles" (okunuşu "Mefisto") olan kötülüğün lideri, aynı zamanda Mephistophilus, Mephist, Mephistophilis isimleriyle de bilinmektedir. İblis ya da şeytan olarak hemen her yerde karşımıza çıkan Mephisto yalanın, kötülüğün, -kötü- hırsın da tanrısı olup her türlü zaferi ve başarıyı kazanacak kuvvettedir (özellikle bilgisi en büyük silahıdır). Mephistopheles iblisler dünyasındaki her şeyi bilirken bitmek tükenmeyen öğrenme ve merak isteğiyle tanrılar dünyasını da öğrenmek ve bu bilgileri tanrıların aleyhine kullanmayı amaçlamıştır. Kimi zaman siyah bir pelerinle insansı şekilde resmedildiği ya da canlandırıldığı gözükse de aslında insana pek benzememektedir. Uzun boyu, boynuzları, çatal şeklindeki mızrağı ile insan aklına yerleşen bir iblis olan Mephisto kısaca kanatlı bir şeytandır.
Mephistopheles'in çıkış noktası olan şiirsel oyun/ öykü Goethe'nin yazdığı Faust, kötülük yerine zikredilen bir kelime olarak Mephistopheles'i kullanmıştır. Faust romanında Faust'un dünyasal bilgi, haz, hatta zamanı dünyasal zevklerle geçirip de bilgiyi bir kenara bırakması için Mephisto'ya ruhunu sattığı görülmektedir. Goethe'nin şeytanla bahse giren bir insanı anlattığı bu hikayede evrensel bir insan tragedyası ortaya koyduğu görülürken, Faust fazlasıyla zengin felsefi derinliği sebebiyle çok kez yorumlanmıştır.
***
Gece
(Faust yüksek kubbeli, dar, gotik biçimli bir odada, tedirgin bir durumda, yazı masasının önündeki koltukta.)
*
FAUST*
Ne yazık ben.! Felsefe,
Hukuk ve tıp, (355)
Dahası, çok yazık tanrıbilim
Bile okudum, tüm gücüm yettiğince.
Buna karşın, yine ben, düşkün bir dangalak.!
Eskiden neysem oyum yine;
Öğretmen diyorlar, doktor diyorlar bana, (360)
Nerdeyse on yıldan beri çekiyorum
Bir aşağı, bir yukarı tutup burunlarından
Tüm öğrencilerimi, bir öteye, bir beriye
Görüyorum, buna karşın, bir nesne bilmediğimizi.!
İşte budur benim de yüreğimi yakan. (365)
Daha becerikliyim tüm yaygaracılardan,
Doktorlardan, öğretmenlerden, yazarlardan, papazlardan,
Etkilemez beni kuşku, duraksama, kaygı,
Ne cehennemden korkarım, ne de şeytandan
Buna karşın yoksunum tüm sevinçlerden, (370)
Sanmam doğru bilgim olduğunu,
İnsanları bayındır kılıp doğru yola getireceğimi,
Onlara bilgi vereceğimi.
Ne param var, ne malım, ne soyluluğum,
Ne görkemim, ünüm bu yeryüzünde. (375)
Daha çok yaşamak istemez, böyle, bir köpek de.!
Bu yüzden verdim kendimi büyücülüğe,
Tinin gücüyle, onun ağzından
Öğrenebilir miyim diye; kimi gizemleri;
Acı ter dökmeden bilmediklerimi söylemeyi, (380)
Dünyanın en derinlerinde
Neler varmış anlamak,
Bütün etkin güçleri,
Yaşamsal özleri görmek,
Boş sözler söylememek için. (385)
Son görüşün olsun ey dolunay
Çektiğim acıyı benim,
Ben, kimi gece yarısına değin oturur
Beklerdim doğuşunu bu masa başında senin;
Sonra kitapların, kâğıtların üzerinde (390)
Görünürdün bana, sen üzgün gönüldeşim.!
Yazık.! Çıkabilsem doruklarına dağların
O güzel aydınlığında yürüsem, uçuşsam
Çevresinde tinlerle mağaraların,
Gezinsem alacakaranlığında, çimenlerde, (395)
Sıyrlsam tüm bilgi sislerinden,
Yıkansam çiylerinde, gönensem;
Yazık.! Bu zindanda mıyım daha.?
Uğursuz ve sisli bir duvar deliği,
Sevimli gök ışığı bile (400)
Bulanıyor sızarken boyalı camlardan içeri.!
Daralmış büsbütün böceklerin deldiği,
Tozlarla kaplı kitap yığınlarıyla oyuk,
Yükselmiş kubbeye değin
İslenmiş bir kâğıt yığını, (405)
Şişeler, kitaplar yığılmış fırdolayı,
Araçlar atılmış üst üste bir kıyıda,
Atalardan kalma ne varsa konmuş, içerde
İşte senin dünyan.! Buna dünya denirse.!
Sorar mısın daha, neden yüreğin (410)
Daralır, sıkışır, bunalır göğsünde.?
Neden bilinmeyen bir üzüntünün
Sende, yaşam akışını önlediğini.?
Canlı bir doğa yerine, şu tanrının
Yaratıp içine insanları doldurduğu, (415)
Senin çevrende hep isler, küfler içinde
Hayvan kaburgaları, insanların bacak kemikleri.
Kalk.! Fırla.! Git geniş ovalara.!
Bu gizemlerle dolu kitabı,
Hani Nostradamus’un elinden çıkan (420)
Yoldaş olarak yetmez mi sana.?
Öğrenirsin yıldızların gidişi,
Aydınlatırsa senin içini doğa,
Uyanır içinde bir gizli güç, öğrenirsin
Bir tinin başka bir tinle nasıl konuştuğunu. (425)
Dalam şimdi boş düşüncelere burada
Kutsal belirtileri anlamak için:
Uçuyorsunuz yanımda ey tinler,
Yanıtlayın sesimi duyuyorsanız.!
(Kitabı açtı, evrenin tinsel belirtisini gördü.)
İşte.! Bir kıvanç kaplıyor bunu (430)
Görünce tüm duygularımı.!
Seziyorum genç, kutsal bir yaşam mutluluğu
Yeniden yalımlanır akar sinirlerimde,
Damarlarımda. Bir tanrı mıydı yokssa içimin
Taşkınlığını dindiren, gönlümü (435)
Sevinçle dolduran, gizemli bir etkiyle
Çevremi kuşatan doğal güçleri yaratan,
Tüm bu belirtileri yazan, ortaya çıkaran.?
Yoksa bir tanrı mıyım ben de.? Anlıyorum şimdi.!
Görüyorum bu salt çizgiler içinde, (440)
Ruhumun önünde yatan yaratıcı doğayı.
Anlıyorum şimdi, bilgenin söylediğini:
‘’Kapalı değildir tinler evreni;
Anlığın gitmiş, gönlün ölmüş senin.!
Kalk ey öğrenci, bırak üzüntüyü (445)
Yıka sabah kızıllığıyla ölümlü göğsünü.!’’
(Belirtiye bakar.)
Bir bütün oluşturuyor hepsi, Biri ötekinin içinde yaşayan, etkileyen.!
İniyor, çıkıyor göksel güçler,
Uzatarak altın kovaları birbirlerine.! (450)
Bolluk saçan atılımlarla gökten
İniyorlar, dünyanın içinden geçiyorlar,
Uyumlu sesleriyle tüm evreni çınlatıyorlar.!
Bu ne oyun.! Ne yazık.! Bir oyun ancak.!
Sonsuz doğa, seni nerede sımsıkı tutayım.? (455)
Nerdesiniz ey memeler.? Yaşamın kaynağı,
Göğün de, yeryüzünün de dayanağı, siz,
Can atıyor yorgun yüreğim size
Siz akın, emzirin bol bol, ben tükeneyim mi.?
(İstemeyerek kitabın sayfalarını çevirir, dünyanın tinsel belirtisini görür.)
Etkisi bambaşka, bende, bu belirtinin.! (460)
Sen, ey dünyanın tini, daha yakınsın bana;
Duyuyorum gücümün arttığını daha,
Taze şarap içmiş gibi yanıyor içim.
Deprenmiş ataklığım, gireyim evrenin özüne,
Katlanayım dünyanın acısına, tatlısına, (465)
Boğuşayım kasırgalarla yılmadan parçalanan
Bir geminin çatırtısından korkmadan.
Bulutlar toplanıyor tepemde
Ay da gizliyor ışığını
Lamba sönüyor.! (470)
Dumanlar çıkıyor kızıl ışınlar yayılıyor
Başımın çevresinde bir yel,
Kubbeden inen korkunç bir yağmur
Beni kuşatan, yakalayan.!
Seziyorum çevremde dolaşıyor, çağırdığım tin.!
Açıl, çık ortaya.!
Ah.! Nasıl da çarpıyor yüreğim, koparcasına.!
Hep yeni sezişler
Tüm duygularımı kapsayan.!
Sana bağlanan yüreğimi.! (475)
Çıkarsın ortaya.! Çıkarsın.! Yaşamım gitse de.!
(Kitabı eline alıp tinin belirtisine, gizemli sözler söyler. Kızıl bir alev, beliren alevde tin görünür.)
(Sayfa: 32-36)
(Faust yüksek kubbeli, dar, gotik biçimli bir odada, tedirgin bir durumda, yazı masasının önündeki koltukta.)
*
FAUST*
Ne yazık ben.! Felsefe,
Hukuk ve tıp, (355)
Dahası, çok yazık tanrıbilim
Bile okudum, tüm gücüm yettiğince.
Buna karşın, yine ben, düşkün bir dangalak.!
Eskiden neysem oyum yine;
Öğretmen diyorlar, doktor diyorlar bana, (360)
Nerdeyse on yıldan beri çekiyorum
Bir aşağı, bir yukarı tutup burunlarından
Tüm öğrencilerimi, bir öteye, bir beriye
Görüyorum, buna karşın, bir nesne bilmediğimizi.!
İşte budur benim de yüreğimi yakan. (365)
Daha becerikliyim tüm yaygaracılardan,
Doktorlardan, öğretmenlerden, yazarlardan, papazlardan,
Etkilemez beni kuşku, duraksama, kaygı,
Ne cehennemden korkarım, ne de şeytandan
Buna karşın yoksunum tüm sevinçlerden, (370)
Sanmam doğru bilgim olduğunu,
İnsanları bayındır kılıp doğru yola getireceğimi,
Onlara bilgi vereceğimi.
Ne param var, ne malım, ne soyluluğum,
Ne görkemim, ünüm bu yeryüzünde. (375)
Daha çok yaşamak istemez, böyle, bir köpek de.!
Bu yüzden verdim kendimi büyücülüğe,
Tinin gücüyle, onun ağzından
Öğrenebilir miyim diye; kimi gizemleri;
Acı ter dökmeden bilmediklerimi söylemeyi, (380)
Dünyanın en derinlerinde
Neler varmış anlamak,
Bütün etkin güçleri,
Yaşamsal özleri görmek,
Boş sözler söylememek için. (385)
Son görüşün olsun ey dolunay
Çektiğim acıyı benim,
Ben, kimi gece yarısına değin oturur
Beklerdim doğuşunu bu masa başında senin;
Sonra kitapların, kâğıtların üzerinde (390)
Görünürdün bana, sen üzgün gönüldeşim.!
Yazık.! Çıkabilsem doruklarına dağların
O güzel aydınlığında yürüsem, uçuşsam
Çevresinde tinlerle mağaraların,
Gezinsem alacakaranlığında, çimenlerde, (395)
Sıyrlsam tüm bilgi sislerinden,
Yıkansam çiylerinde, gönensem;
Yazık.! Bu zindanda mıyım daha.?
Uğursuz ve sisli bir duvar deliği,
Sevimli gök ışığı bile (400)
Bulanıyor sızarken boyalı camlardan içeri.!
Daralmış büsbütün böceklerin deldiği,
Tozlarla kaplı kitap yığınlarıyla oyuk,
Yükselmiş kubbeye değin
İslenmiş bir kâğıt yığını, (405)
Şişeler, kitaplar yığılmış fırdolayı,
Araçlar atılmış üst üste bir kıyıda,
Atalardan kalma ne varsa konmuş, içerde
İşte senin dünyan.! Buna dünya denirse.!
Sorar mısın daha, neden yüreğin (410)
Daralır, sıkışır, bunalır göğsünde.?
Neden bilinmeyen bir üzüntünün
Sende, yaşam akışını önlediğini.?
Canlı bir doğa yerine, şu tanrının
Yaratıp içine insanları doldurduğu, (415)
Senin çevrende hep isler, küfler içinde
Hayvan kaburgaları, insanların bacak kemikleri.
Kalk.! Fırla.! Git geniş ovalara.!
Bu gizemlerle dolu kitabı,
Hani Nostradamus’un elinden çıkan (420)
Yoldaş olarak yetmez mi sana.?
Öğrenirsin yıldızların gidişi,
Aydınlatırsa senin içini doğa,
Uyanır içinde bir gizli güç, öğrenirsin
Bir tinin başka bir tinle nasıl konuştuğunu. (425)
Dalam şimdi boş düşüncelere burada
Kutsal belirtileri anlamak için:
Uçuyorsunuz yanımda ey tinler,
Yanıtlayın sesimi duyuyorsanız.!
(Kitabı açtı, evrenin tinsel belirtisini gördü.)
İşte.! Bir kıvanç kaplıyor bunu (430)
Görünce tüm duygularımı.!
Seziyorum genç, kutsal bir yaşam mutluluğu
Yeniden yalımlanır akar sinirlerimde,
Damarlarımda. Bir tanrı mıydı yokssa içimin
Taşkınlığını dindiren, gönlümü (435)
Sevinçle dolduran, gizemli bir etkiyle
Çevremi kuşatan doğal güçleri yaratan,
Tüm bu belirtileri yazan, ortaya çıkaran.?
Yoksa bir tanrı mıyım ben de.? Anlıyorum şimdi.!
Görüyorum bu salt çizgiler içinde, (440)
Ruhumun önünde yatan yaratıcı doğayı.
Anlıyorum şimdi, bilgenin söylediğini:
‘’Kapalı değildir tinler evreni;
Anlığın gitmiş, gönlün ölmüş senin.!
Kalk ey öğrenci, bırak üzüntüyü (445)
Yıka sabah kızıllığıyla ölümlü göğsünü.!’’
(Belirtiye bakar.)
Bir bütün oluşturuyor hepsi, Biri ötekinin içinde yaşayan, etkileyen.!
İniyor, çıkıyor göksel güçler,
Uzatarak altın kovaları birbirlerine.! (450)
Bolluk saçan atılımlarla gökten
İniyorlar, dünyanın içinden geçiyorlar,
Uyumlu sesleriyle tüm evreni çınlatıyorlar.!
Bu ne oyun.! Ne yazık.! Bir oyun ancak.!
Sonsuz doğa, seni nerede sımsıkı tutayım.? (455)
Nerdesiniz ey memeler.? Yaşamın kaynağı,
Göğün de, yeryüzünün de dayanağı, siz,
Can atıyor yorgun yüreğim size
Siz akın, emzirin bol bol, ben tükeneyim mi.?
(İstemeyerek kitabın sayfalarını çevirir, dünyanın tinsel belirtisini görür.)
Etkisi bambaşka, bende, bu belirtinin.! (460)
Sen, ey dünyanın tini, daha yakınsın bana;
Duyuyorum gücümün arttığını daha,
Taze şarap içmiş gibi yanıyor içim.
Deprenmiş ataklığım, gireyim evrenin özüne,
Katlanayım dünyanın acısına, tatlısına, (465)
Boğuşayım kasırgalarla yılmadan parçalanan
Bir geminin çatırtısından korkmadan.
Bulutlar toplanıyor tepemde
Ay da gizliyor ışığını
Lamba sönüyor.! (470)
Dumanlar çıkıyor kızıl ışınlar yayılıyor
Başımın çevresinde bir yel,
Kubbeden inen korkunç bir yağmur
Beni kuşatan, yakalayan.!
Seziyorum çevremde dolaşıyor, çağırdığım tin.!
Açıl, çık ortaya.!
Ah.! Nasıl da çarpıyor yüreğim, koparcasına.!
Hep yeni sezişler
Tüm duygularımı kapsayan.!
Sana bağlanan yüreğimi.! (475)
Çıkarsın ortaya.! Çıkarsın.! Yaşamım gitse de.!
(Kitabı eline alıp tinin belirtisine, gizemli sözler söyler. Kızıl bir alev, beliren alevde tin görünür.)
(Sayfa: 32-36)
***
Faust
*
Ne mutludur umabilen kimse
Bu yanılma denizinden yüze çıkmayı,
Bilinmeyeni gerekser insan,
Oysa bilineni gereksemez pek,
(...) (Sayfa: 63)
*
Ne mutludur umabilen kimse
Bu yanılma denizinden yüze çıkmayı,
Bilinmeyeni gerekser insan,
Oysa bilineni gereksemez pek,
(...) (Sayfa: 63)
***
Faust
*
Dinle, eğlence sözkonusu değil bence. (1765)
Dalıncı, acının tadını çıkarmayı severim.
Sevgi yaratan kine, güç veren acıya
Adadım kendimi, gönlüm bilgi özlemiyle
Kavuşmuş sağlığa, gizlemesi gerekmez acıyı,
Ne varsa tüm insanlıkla bölüşülen (1770)
Ona katılmak, tadını çıkarmak isterim, ben,
Ruhumla en yükseği, derimi kavramak,
İnsanlığın kıvancını, acısını göğsüne yığmak,
Benliğimi onun benliğiyle genişletmek,
Sonunda, onun gibi, dağılmak, yok olmak. (1775)
*
Mephıstopheles
*
İnan bana, binlerce yıldan beri
Çiğner dururum bu katı yemeği
Beşikten tabuta değin
Sindiremez kimse bu mayalı hamuru.!
İnan şuna da, bütün bu evren (1780)
Yalnızca bir tanrı için yapılmıştır.!
Sonsuz bir aydınlık içindedir o,
O’dur bizi karanlığa salan,
Sizin için gündüzle gecedir önemli.
*
Faust
*
İstediğim de budur benim. (1785)
*
Mephıstopheles
*
Belli bu.! Anlaşılıyor açıkça.
Ancak beni sıkan bambaşka, zaman kısa
Sanat uzun, aydınlatmamız gerek, bana kalırsa.
Bir ozanla anlaşın, ortaklık kurun.
Bırakın üstadı dolaşsın düşünceleri içinde, (1790)
Bütün soylu nitelikleri
Saygın başınızın üstünde yığın,
Aslan yiğitliği,
Geyik devingenliği,
İtalyan sıcakkanlılığı,
Kuzey direngenliğidir bu nitelikler.
Bulsun gizemini, bırakın, size
Saygınlıkla düşkünlüğü birleştirmenin,
Sizi sımsıcak bir gençlik eğilimiyle
Belli bir ereğe gönül vermenin. (1800)
Tanımak isterdim böyle bir üstadı,
Ona küçük evren demeyi dilerdim.
*
Faust
*
Ele geçirmen olanaksızsa, neyim ben,
O yüce insanlık tacını
Tüm duygularının özlediğini.?
*
Mephıstopheles
*
Neysen o’sun sen, önünde sonunda.
Milyonca kıvırcık saç taksaan başına,
En uzun çizmeler geçirsen ayaklarına
Hep olduğun gibi kalırsın yine.
(..) (Sayfa: 94-95)
*
Dinle, eğlence sözkonusu değil bence. (1765)
Dalıncı, acının tadını çıkarmayı severim.
Sevgi yaratan kine, güç veren acıya
Adadım kendimi, gönlüm bilgi özlemiyle
Kavuşmuş sağlığa, gizlemesi gerekmez acıyı,
Ne varsa tüm insanlıkla bölüşülen (1770)
Ona katılmak, tadını çıkarmak isterim, ben,
Ruhumla en yükseği, derimi kavramak,
İnsanlığın kıvancını, acısını göğsüne yığmak,
Benliğimi onun benliğiyle genişletmek,
Sonunda, onun gibi, dağılmak, yok olmak. (1775)
*
Mephıstopheles
*
İnan bana, binlerce yıldan beri
Çiğner dururum bu katı yemeği
Beşikten tabuta değin
Sindiremez kimse bu mayalı hamuru.!
İnan şuna da, bütün bu evren (1780)
Yalnızca bir tanrı için yapılmıştır.!
Sonsuz bir aydınlık içindedir o,
O’dur bizi karanlığa salan,
Sizin için gündüzle gecedir önemli.
*
Faust
*
İstediğim de budur benim. (1785)
*
Mephıstopheles
*
Belli bu.! Anlaşılıyor açıkça.
Ancak beni sıkan bambaşka, zaman kısa
Sanat uzun, aydınlatmamız gerek, bana kalırsa.
Bir ozanla anlaşın, ortaklık kurun.
Bırakın üstadı dolaşsın düşünceleri içinde, (1790)
Bütün soylu nitelikleri
Saygın başınızın üstünde yığın,
Aslan yiğitliği,
Geyik devingenliği,
İtalyan sıcakkanlılığı,
Kuzey direngenliğidir bu nitelikler.
Bulsun gizemini, bırakın, size
Saygınlıkla düşkünlüğü birleştirmenin,
Sizi sımsıcak bir gençlik eğilimiyle
Belli bir ereğe gönül vermenin. (1800)
Tanımak isterdim böyle bir üstadı,
Ona küçük evren demeyi dilerdim.
*
Faust
*
Ele geçirmen olanaksızsa, neyim ben,
O yüce insanlık tacını
Tüm duygularının özlediğini.?
*
Mephıstopheles
*
Neysen o’sun sen, önünde sonunda.
Milyonca kıvırcık saç taksaan başına,
En uzun çizmeler geçirsen ayaklarına
Hep olduğun gibi kalırsın yine.
(..) (Sayfa: 94-95)
MEFHİSTOPHELES
(Faust'a)
*
Bu halk şeytanı seçemiyor bir türlü,
Yakasına yapışmış bile olsa, (Sayfa: 116)
*
Bu halk şeytanı seçemiyor bir türlü,
Yakasına yapışmış bile olsa, (Sayfa: 116)
Margarete
*
Söyle şimdi, nedir din konusunda düşündüğün.? (3415)
Yürekten iyi bir adamsın.
Sanırım bu konuya değer verdiğin yok.
*
Faust
*
Bunu bırak yavrum, biliyorsun seviyorum seni;
Etim de, kanım da sevdiklerimin,
Karışmam kimsenin dinine, tapınağına. (3420)
*
Margarete
*
Bu doğru değil, onlara inanmak gerek.!
*
Faust
*
Kesin mi.?
*
Margerete
*
Ah.! Biraz etkileseydim seni.!
Sen saygı duymuyorsun kutsallığa.
*
Faust
*
Saygı duyuyorum onlara.
*
Margarete
*
İsteksiz bir saygı duyuş. (3425)
Çoktandır gitmemişsin günah çıkarmaya,
Tanrıya inanıyor musun.?
*
Faust
*
Sevgilim kim söyleyebilir:
Ben tanrıya inanıyorum diye.?
Bunu rahiplere, bilginlere sorsanız,
Bir alaya alma olur onların yanıtı,
Böyle bir soruyu soranla.
*
Margarete
*
İnanmıyorsun değil mi.? (3430)
*
Faust
*
Yanlış anlama beni, güzel yüzlü melek.!
Kim ona bir ad verebilir.?
Kim açıklayabilir:
Ona inanıyorum diye.?
Kim onu sezerken ( 3435)
Üstlenebilir
Ona inanmıyorum demeyi.?
Tüm varlığı kapsayan
Tüm varlığı sürdüren,
Kuşatmıyor mu dersin (3440)
Seni, beni, kendini.?
Üstümüzde kubbeleşmiyor mu gök.?
Durmuyor mu sapasağlam yer altımızda.?
Yükselmiyor mu sevgiyle bakarak bize.?
Ölümsüz yıldızlar.? (3445)
Gözümü gözüne dikerek bakmıyor muyum
Sana, tüm varlık sokulmuyor mu
Senin beynine, yüreğine,
Sonsuz bir gizem içinde
Görünmeyen görünür olmuyor mu yanında.? (3450)
Doldur onunla gönlünü, ne denli büyük
Mutlu olunca tüm gönlünle, olsa da bu gizem
Ne dersen de ona.! Mutluluk, gönül, aşk, tanrı.!
Ben bulamam ona bir ad; (3455)
Duygudur her nesne,
Bir kuru gürültüdür ad, bir dumandır,
Göksel mutluluğu sislendirendir. (
Sayfa: 201-204)Söyle şimdi, nedir din konusunda düşündüğün.? (3415)
Yürekten iyi bir adamsın.
Sanırım bu konuya değer verdiğin yok.
*
Faust
*
Bunu bırak yavrum, biliyorsun seviyorum seni;
Etim de, kanım da sevdiklerimin,
Karışmam kimsenin dinine, tapınağına. (3420)
*
Margarete
*
Bu doğru değil, onlara inanmak gerek.!
*
Faust
*
Kesin mi.?
*
Margerete
*
Ah.! Biraz etkileseydim seni.!
Sen saygı duymuyorsun kutsallığa.
*
Faust
*
Saygı duyuyorum onlara.
*
Margarete
*
İsteksiz bir saygı duyuş. (3425)
Çoktandır gitmemişsin günah çıkarmaya,
Tanrıya inanıyor musun.?
*
Faust
*
Sevgilim kim söyleyebilir:
Ben tanrıya inanıyorum diye.?
Bunu rahiplere, bilginlere sorsanız,
Bir alaya alma olur onların yanıtı,
Böyle bir soruyu soranla.
*
Margarete
*
İnanmıyorsun değil mi.? (3430)
*
Faust
*
Yanlış anlama beni, güzel yüzlü melek.!
Kim ona bir ad verebilir.?
Kim açıklayabilir:
Ona inanıyorum diye.?
Kim onu sezerken ( 3435)
Üstlenebilir
Ona inanmıyorum demeyi.?
Tüm varlığı kapsayan
Tüm varlığı sürdüren,
Kuşatmıyor mu dersin (3440)
Seni, beni, kendini.?
Üstümüzde kubbeleşmiyor mu gök.?
Durmuyor mu sapasağlam yer altımızda.?
Yükselmiyor mu sevgiyle bakarak bize.?
Ölümsüz yıldızlar.? (3445)
Gözümü gözüne dikerek bakmıyor muyum
Sana, tüm varlık sokulmuyor mu
Senin beynine, yüreğine,
Sonsuz bir gizem içinde
Görünmeyen görünür olmuyor mu yanında.? (3450)
Doldur onunla gönlünü, ne denli büyük
Mutlu olunca tüm gönlünle, olsa da bu gizem
Ne dersen de ona.! Mutluluk, gönül, aşk, tanrı.!
Ben bulamam ona bir ad; (3455)
Duygudur her nesne,
Bir kuru gürültüdür ad, bir dumandır,
Göksel mutluluğu sislendirendir. (
***
HAZNEDER
*
Kim güvenir şimdi sözleşmelere.?
Kesiliyor söz verilen yardımlar
Kuruyan çeşme suları gibi, akmıyor.
Sayın imparator senin geniş ülkende
Kimin elindedir şimdi tüm iyelik.?
Nereye gelince bir türedi çıkıyor ortaya
Bağımsız yaşamak istiyor,
Ancak yaptığı işe bakmak geliyor elden,
Pek çoklarına yetkiler bağışladık,
Öyle ki kullanacak yetkimiz kalmadı.
Şu parti denen kuruluşlara da
Güven kalmamıştır artık günümüzde;
İster övsünler, ister sövsünler
Birdir sevgileri de, öfkeleri de.
Ghibellin’ler de Guelf’ler gibidir
Gizleniyorlar günün tadını çıkarmada;
Kim var şimdi komşusuna yardım etmek isteyen.?
Herkesin işi başından aşkın.
Soyulmuş altın yatakları da,
Önüne gelen eşiyor, kazıyor, topluyor,
Artık bomboş kasalarımız bizim. (
Sayfa: 290-291)Kim güvenir şimdi sözleşmelere.?
Kesiliyor söz verilen yardımlar
Kuruyan çeşme suları gibi, akmıyor.
Sayın imparator senin geniş ülkende
Kimin elindedir şimdi tüm iyelik.?
Nereye gelince bir türedi çıkıyor ortaya
Bağımsız yaşamak istiyor,
Ancak yaptığı işe bakmak geliyor elden,
Pek çoklarına yetkiler bağışladık,
Öyle ki kullanacak yetkimiz kalmadı.
Şu parti denen kuruluşlara da
Güven kalmamıştır artık günümüzde;
İster övsünler, ister sövsünler
Birdir sevgileri de, öfkeleri de.
Ghibellin’ler de Guelf’ler gibidir
Gizleniyorlar günün tadını çıkarmada;
Kim var şimdi komşusuna yardım etmek isteyen.?
Herkesin işi başından aşkın.
Soyulmuş altın yatakları da,
Önüne gelen eşiyor, kazıyor, topluyor,
Artık bomboş kasalarımız bizim. (
***
Güzel Bir Yöre
*
Faust çiçekli çimenler üzerine uzanmış, yorgun, sıkıntılı uyumaya çalışmakta.
*
Gün Ağarmakta
*
Ruhlar bir halka biçiminde çırpınarak uçuşuyor, sevimli ufak görüntüler görünmekte.
*
ARİEL
(Aol harpları eşliğinde şarkı)
Baharın çiçek yağmuru
Düşerken üstüne süzülerek dünyanın
Yeşil bolluğu kırların (4615)
Gülerken tüm yeryüzü çocuklarına
Küçücük perilerin büyük ruhları
Koşar yardım isteyen her yere;
İster iyi, ister kötü
Yumuşatır yüreğimi dara düşen. (4620)
Sizler, bu başın çevresinde daire çizip uçuşanlar
Soylu periler kılığına girerek
Dindirin kabaran azgınlığını şu yüreğin,
Kovun yalımlanan acı oklarını sakıncanın,
Arındırın içine geçirdiği korkudan. (4625)
Dört koşulu vardır gece süresinin,
Duraksamadan iyilikle doldurun bunları .
İlkin dayayın başınızı bir serin yastığa,
Sonra yıkayın onu Lethe’nin çığlı sularında,
Yumuşar kaskatı kesilmiş örgenleri gövdenin (4630)
Güne karşı güçlenmiş durumda yatarsa,
Yapın en güzel görevinizi periler,
İletin onu kutsal ışığa yeniden. (Sayfa: 281-282)
Faust çiçekli çimenler üzerine uzanmış, yorgun, sıkıntılı uyumaya çalışmakta.
*
Gün Ağarmakta
*
Ruhlar bir halka biçiminde çırpınarak uçuşuyor, sevimli ufak görüntüler görünmekte.
*
ARİEL
(Aol harpları eşliğinde şarkı)
Baharın çiçek yağmuru
Düşerken üstüne süzülerek dünyanın
Yeşil bolluğu kırların (4615)
Gülerken tüm yeryüzü çocuklarına
Küçücük perilerin büyük ruhları
Koşar yardım isteyen her yere;
İster iyi, ister kötü
Yumuşatır yüreğimi dara düşen. (4620)
Sizler, bu başın çevresinde daire çizip uçuşanlar
Soylu periler kılığına girerek
Dindirin kabaran azgınlığını şu yüreğin,
Kovun yalımlanan acı oklarını sakıncanın,
Arındırın içine geçirdiği korkudan. (4625)
Dört koşulu vardır gece süresinin,
Duraksamadan iyilikle doldurun bunları .
İlkin dayayın başınızı bir serin yastığa,
Sonra yıkayın onu Lethe’nin çığlı sularında,
Yumuşar kaskatı kesilmiş örgenleri gövdenin (4630)
Güne karşı güçlenmiş durumda yatarsa,
Yapın en güzel görevinizi periler,
İletin onu kutsal ışığa yeniden. (Sayfa: 281-282)
LETHE HAKKINDA BİLGİ:
*
Bundan çok çok zaman önce, insanlar yalnızca bir yerde yaşarmış, “unutuş şehri” denilen yerde. İsmi böyleymiş çünkü şehrin tam ortasından “unutuş nehri” geçermiş. Yeryüzündeki bütün sular ondan gelir ve ona geri dönermiş. Bütün su parçaları ondan ayrıldıktan sonra ona dayanılmaz bir özlem duyarmış, ayrıldıklarında kendilerini hatırlar, onla birleştiklerinde ise onda kendilerini unuturlarmış. Bilge insanlardan birisi bu öyküyü duyduğunda kendi kendisine şunu sormuş:
“ Bunlar neden kendilerini hatırlamak değil de kendilerini unutmak istiyorlar ? Neden ona özlem duyuyorlar? ”
Buna cevap verilmeden önce anlatılması gereken başka şeyler de varmış.
Nehre yalnızca başka su parçaları katılmazmış, insanlar da o nehre girermiş ve bambaşka kişiler olarak çıkarlarmış. Söylendiğine göre nehir herkesi kabul etmez, kabul etmediklerini kendisinde boğarmış.Başka bir bilge insan da şunu sormuş :
“ Nehir neden bazılarımızı boğuyor da, bazılarımıza ölümlüyken ölümsüzlüğü armağan ediyor? ”
Bilgenin ölümlüyken ölümsüz olmaktan kastettiği, insanların nehre her girişlerinde geçmişte yaşadığı acıları unutmaları ve yalnızca güzellikleri hatırlamalarıymış. Nehir bunlarla da kalmıyor, insanların istediği kaderi onlara bağışlıyormuş…( Tabi bunlar sadece insanların anlattıkları.)
Fakat insanların yapması gereken bir seçim varmış, o da nehre ne zaman girmeleri gerektiği üzerineymiş. Herkesin bir hakkı varmış, ayrıca nehre girecek olan boğulma riskiyle de karşı karşıyaymış.
Seçim zamanı ve boğulma konusunda anlatılan çeşitli hikayeler varmış, ama en yaygın olanı şuymuş :
“ İnsanlar nehre girecekleri zamanı boğulmaktan korkmadıkları zaman seçmelilermiş, böylece en yüce güzellikler ve sonsuz hayat onlara bahşedilirmiş. Boğulmaktan korkanlar ise insanlıklarından olur, sonsuzluğun sahte bir görünüşünü yaşarmış. Boğulmaktan korkmayanlar ise gerçek sonsuzluğa yol alırmış, gerçek yaşamın en derinlerine…”
Bunu çok çeşitli şekillerde yorumlayanlar oluyormuş, ama genel olarak boğulmaktan korkmayanların boğulmadığı düşüncesi hakimmiş… İçlerinden yalnız birkaçı farklı düşünüyormuş. Bunlar içinde de kendisinden en emin olan bir tanesi varmış, Lethe isminde bir genç. Düşüncesini hiç kimseye anlatmamış ve bir gün ansızın meraklı bakışlar altında nehre girivermiş. Onu bir daha gören olmamış. Şehir halkı onun da diğerleri gibi korktuğundan boğulduğunu düşünmüş…
Lethe suya girer girmez sonsuz ışık demeti gözlerini kamaştırmış, suyun içerisinde nefes alabildiğini hissetmiş… Akıntı onu nehrin en derinlerine çekmiş ve kendini birden daha önce hiç görmediği bir yerde buluvermiş. Etrafına toplananlardan bazılarını tanımış, önceden boğulduğu düşünülen kişilermiş bunlar…
“ Neden bu kadar geciktin ?” demiş içlerinden biri.
Lethe şaşırmış ve herhangi bir cevap verememiş.
Başka bir kişi devam etmiş :
“ Biz gerçekten boğulmaktan korkmayanlarız, tam anlamıyla nehirde kendini unutmaya hazır olanlarız. ”
“Anlıyorum ama neden bu saklanıyor diğerlerinden ? “
“ Kimseden bişey saklandığı yok, sadece herkes kendisi bulmak zorunda, hepsi bu. Kimseye sahip olmadığı şey verilemez.”
Lethe’nin geldiği bu yerde insanlar çok mutluymuş, kötülük ve çirkinlik orada adeta hiçliğe devinmiş, yok olmuş. Lethe hiç gecenin gelmediği yerde, diğerlerinin de bundan haberdar olması gerektiğini düşünüp durmuş. Ve suya tekrar girmiş, bundan sonrasını pek hatırlamıyor ama uyandığında kendisini unutuş şehrinde buluvermiş Kendine geldiğinde, ona ne olduğunu sormuş :
Şehir halkından birisi onun boğulmak üzereyken kurtarıldığını söylemiş.
(Aslında Lethe’nin suda boğulduğunu düşünmüşlerdi, fakat unutuş nehri bunu onlara unutturmuş ve zihinlerine başka bir durumu yazmıştı.)
Lethe bu cevap karşısında şaşırıp kalmış, ve buna inanmak istememiş.
Hiç gece olmayan yerin olmadığını düşünmek onu çıldırtmış, artık hiç kimsenin ona inanmayacağını biliyormuş, gene de bazı kişilere anlatmış. Anlattığı kişiler onunla alay edip, çıldırdığını düşünmüşler. Şehir halkının da görüşüyle onu bir yere kapatmışlar, oradan ölünceye kadar hiç çıkartılmamış O şehirde olup da ölen tek kişi oymuş!
Unutuş ırmağının ismini Lethe’den aldığı söylenir, bu hikâyeyle nehir ve Lethe özdeş olmuştur. Lethe “kendini” nehirde bırakmış, çıldırmıştır. Nehir ise Lethe’nin bu durumuna üzülür, onu tekrar gecenin olmadığı şehre de götüremeyeceğini bilmektedir. Ve onun ismini alarak onu ölümsüzleştirir, artık nehrin ismi Lethe olmuştur. Böylece unutuş ırmağında ölen tek kişi “kendini” unutuş ırmağında yeniden bulmuş ve ölümsüzlüğünü kazanmıştır.
Öykü böyle sonlanıyor ama Bilgelerin sorduğu sorulara da yanıt vermeliymişiz, yoksa bizde o nehirde boğulurmuşuz…( aslında böyle yaparsak ölümsüzlüğe bile kavuşabiliriz.)
İlk soruya şöyle yanıt verilebilir, su parçaları nehirden ayrıldıklarında kendilerini hatırlıyormuş ama zamanla bu hatırlama etkisini yitiriyormuş ve nehre geri dönüp kendilerini tamamen unutmak istiyorlarmış, çünkü hatırlama etkisini yitirdikten sonra onları nehre karşı dayanılmaz bir özlem sararmış. Özlem ancak onunla bütünleşince son bulurmuş, nehre girdikleri anda kendilerini unuturlarmış ama nehre ilk girdiklerinde “kendiyi” yani kendilerini hatırlamaları gerekirmiş ki “kendilerini” unutabilsinler… Orası hem “kendi” oldukları hem de “kendilerini” yitirdikleri tek yermiş.
İkinci soruya ise şöyle karşılık verilebilir. Şehirdekiler ölümsüzlüğün yani tüm mutlulukların kendilerine; boğulmadıkları için, boğulmaktan korkmadıkları için verildiğini düşünürmüş, ama aslında durum tam tersiymiş. Öyle ki asıl korkanlar onlarmış ve gerçeklerden habersiz olarak sahte bir dünya içerisinde yaşamaktaymışlar. Boğulanlar ise gerçek hayata gözlerini açanlarmış aslında, gerçekten korkmayanlar ve kendi kaderlerini kendileri yaratmayı göze alanlarmış!
Ama en önemli noktayı unutmak bu sırları anlatana hiç yakışmazmış :
O da şuymuş :
“Gecenin hiç olmadığı yerde kendi kaderlerini kendileri yaratmayı seçenler yaşarmış ve onlar gerçekten de ölürmüş. Çünkü sonsuzluk sonluluk olmadan yaşanmazmış. Lethe nehrinin kenarında yaşayanlar ise kendilerini aslında olmayan kadere bıraktıkları için gerçek hayata hiç yaklaşamayanlarmış, onlar sonsuzluğu sonlu olmadan yaşamak isteyenlermiş ve korkmadıklarını söyledikleri halde kendilerinden en çok korkanlarmış..”
Bundan çok çok zaman önce, insanlar yalnızca bir yerde yaşarmış, “unutuş şehri” denilen yerde. İsmi böyleymiş çünkü şehrin tam ortasından “unutuş nehri” geçermiş. Yeryüzündeki bütün sular ondan gelir ve ona geri dönermiş. Bütün su parçaları ondan ayrıldıktan sonra ona dayanılmaz bir özlem duyarmış, ayrıldıklarında kendilerini hatırlar, onla birleştiklerinde ise onda kendilerini unuturlarmış. Bilge insanlardan birisi bu öyküyü duyduğunda kendi kendisine şunu sormuş:
“ Bunlar neden kendilerini hatırlamak değil de kendilerini unutmak istiyorlar ? Neden ona özlem duyuyorlar? ”
Buna cevap verilmeden önce anlatılması gereken başka şeyler de varmış.
Nehre yalnızca başka su parçaları katılmazmış, insanlar da o nehre girermiş ve bambaşka kişiler olarak çıkarlarmış. Söylendiğine göre nehir herkesi kabul etmez, kabul etmediklerini kendisinde boğarmış.Başka bir bilge insan da şunu sormuş :
“ Nehir neden bazılarımızı boğuyor da, bazılarımıza ölümlüyken ölümsüzlüğü armağan ediyor? ”
Bilgenin ölümlüyken ölümsüz olmaktan kastettiği, insanların nehre her girişlerinde geçmişte yaşadığı acıları unutmaları ve yalnızca güzellikleri hatırlamalarıymış. Nehir bunlarla da kalmıyor, insanların istediği kaderi onlara bağışlıyormuş…( Tabi bunlar sadece insanların anlattıkları.)
Fakat insanların yapması gereken bir seçim varmış, o da nehre ne zaman girmeleri gerektiği üzerineymiş. Herkesin bir hakkı varmış, ayrıca nehre girecek olan boğulma riskiyle de karşı karşıyaymış.
Seçim zamanı ve boğulma konusunda anlatılan çeşitli hikayeler varmış, ama en yaygın olanı şuymuş :
“ İnsanlar nehre girecekleri zamanı boğulmaktan korkmadıkları zaman seçmelilermiş, böylece en yüce güzellikler ve sonsuz hayat onlara bahşedilirmiş. Boğulmaktan korkanlar ise insanlıklarından olur, sonsuzluğun sahte bir görünüşünü yaşarmış. Boğulmaktan korkmayanlar ise gerçek sonsuzluğa yol alırmış, gerçek yaşamın en derinlerine…”
Bunu çok çeşitli şekillerde yorumlayanlar oluyormuş, ama genel olarak boğulmaktan korkmayanların boğulmadığı düşüncesi hakimmiş… İçlerinden yalnız birkaçı farklı düşünüyormuş. Bunlar içinde de kendisinden en emin olan bir tanesi varmış, Lethe isminde bir genç. Düşüncesini hiç kimseye anlatmamış ve bir gün ansızın meraklı bakışlar altında nehre girivermiş. Onu bir daha gören olmamış. Şehir halkı onun da diğerleri gibi korktuğundan boğulduğunu düşünmüş…
Lethe suya girer girmez sonsuz ışık demeti gözlerini kamaştırmış, suyun içerisinde nefes alabildiğini hissetmiş… Akıntı onu nehrin en derinlerine çekmiş ve kendini birden daha önce hiç görmediği bir yerde buluvermiş. Etrafına toplananlardan bazılarını tanımış, önceden boğulduğu düşünülen kişilermiş bunlar…
“ Neden bu kadar geciktin ?” demiş içlerinden biri.
Lethe şaşırmış ve herhangi bir cevap verememiş.
Başka bir kişi devam etmiş :
“ Biz gerçekten boğulmaktan korkmayanlarız, tam anlamıyla nehirde kendini unutmaya hazır olanlarız. ”
“Anlıyorum ama neden bu saklanıyor diğerlerinden ? “
“ Kimseden bişey saklandığı yok, sadece herkes kendisi bulmak zorunda, hepsi bu. Kimseye sahip olmadığı şey verilemez.”
Lethe’nin geldiği bu yerde insanlar çok mutluymuş, kötülük ve çirkinlik orada adeta hiçliğe devinmiş, yok olmuş. Lethe hiç gecenin gelmediği yerde, diğerlerinin de bundan haberdar olması gerektiğini düşünüp durmuş. Ve suya tekrar girmiş, bundan sonrasını pek hatırlamıyor ama uyandığında kendisini unutuş şehrinde buluvermiş Kendine geldiğinde, ona ne olduğunu sormuş :
Şehir halkından birisi onun boğulmak üzereyken kurtarıldığını söylemiş.
(Aslında Lethe’nin suda boğulduğunu düşünmüşlerdi, fakat unutuş nehri bunu onlara unutturmuş ve zihinlerine başka bir durumu yazmıştı.)
Lethe bu cevap karşısında şaşırıp kalmış, ve buna inanmak istememiş.
Hiç gece olmayan yerin olmadığını düşünmek onu çıldırtmış, artık hiç kimsenin ona inanmayacağını biliyormuş, gene de bazı kişilere anlatmış. Anlattığı kişiler onunla alay edip, çıldırdığını düşünmüşler. Şehir halkının da görüşüyle onu bir yere kapatmışlar, oradan ölünceye kadar hiç çıkartılmamış O şehirde olup da ölen tek kişi oymuş!
Unutuş ırmağının ismini Lethe’den aldığı söylenir, bu hikâyeyle nehir ve Lethe özdeş olmuştur. Lethe “kendini” nehirde bırakmış, çıldırmıştır. Nehir ise Lethe’nin bu durumuna üzülür, onu tekrar gecenin olmadığı şehre de götüremeyeceğini bilmektedir. Ve onun ismini alarak onu ölümsüzleştirir, artık nehrin ismi Lethe olmuştur. Böylece unutuş ırmağında ölen tek kişi “kendini” unutuş ırmağında yeniden bulmuş ve ölümsüzlüğünü kazanmıştır.
Öykü böyle sonlanıyor ama Bilgelerin sorduğu sorulara da yanıt vermeliymişiz, yoksa bizde o nehirde boğulurmuşuz…( aslında böyle yaparsak ölümsüzlüğe bile kavuşabiliriz.)
İlk soruya şöyle yanıt verilebilir, su parçaları nehirden ayrıldıklarında kendilerini hatırlıyormuş ama zamanla bu hatırlama etkisini yitiriyormuş ve nehre geri dönüp kendilerini tamamen unutmak istiyorlarmış, çünkü hatırlama etkisini yitirdikten sonra onları nehre karşı dayanılmaz bir özlem sararmış. Özlem ancak onunla bütünleşince son bulurmuş, nehre girdikleri anda kendilerini unuturlarmış ama nehre ilk girdiklerinde “kendiyi” yani kendilerini hatırlamaları gerekirmiş ki “kendilerini” unutabilsinler… Orası hem “kendi” oldukları hem de “kendilerini” yitirdikleri tek yermiş.
İkinci soruya ise şöyle karşılık verilebilir. Şehirdekiler ölümsüzlüğün yani tüm mutlulukların kendilerine; boğulmadıkları için, boğulmaktan korkmadıkları için verildiğini düşünürmüş, ama aslında durum tam tersiymiş. Öyle ki asıl korkanlar onlarmış ve gerçeklerden habersiz olarak sahte bir dünya içerisinde yaşamaktaymışlar. Boğulanlar ise gerçek hayata gözlerini açanlarmış aslında, gerçekten korkmayanlar ve kendi kaderlerini kendileri yaratmayı göze alanlarmış!
Ama en önemli noktayı unutmak bu sırları anlatana hiç yakışmazmış :
O da şuymuş :
“Gecenin hiç olmadığı yerde kendi kaderlerini kendileri yaratmayı seçenler yaşarmış ve onlar gerçekten de ölürmüş. Çünkü sonsuzluk sonluluk olmadan yaşanmazmış. Lethe nehrinin kenarında yaşayanlar ise kendilerini aslında olmayan kadere bıraktıkları için gerçek hayata hiç yaklaşamayanlarmış, onlar sonsuzluğu sonlu olmadan yaşamak isteyenlermiş ve korkmadıklarını söyledikleri halde kendilerinden en çok korkanlarmış..”
