Sennur Sezer - Kimlik Kartı

gecekondu/1964

 

GECEKONDU

*

Aceledir sevişmeler tek odalarda

Yarı giyinikliğinde kadınların

Kaçış kaçıştır

Dönüverişinden çocukların

*

Soluk soluk yaşamalar

El kiri

Yıkanan kapı önlerinde

Yarına hep yarına sorular

Dipdiri

Fabrika düdüklerinde

*

"Kondu"ların can kardeş damarlarında

Sızı sızı

Kirası ya borcu dört duvarın

Tez büyür çocuklar tek odalarda

İnanın (Sayfa: 9)

VOLTA * -- her insan tutsaktır kendi duvarlarına ve ne yazık adımları orda tükenir -- * Bir adım üç adım beş adım Beş adım üç adım bir adım Bir sağda bir solda Uzayan Ayaklarda * Ceplerle büyüyen güvenci Avuçların Ve bitmeyişi bekleyişlerin Hattâ Rüyalarda * Üç gün bir saat beş dakika Dakikalara sığmaz bir korku Omuz başında Bir ıslık özlemi Dudaklarda * Bir adım üç adım beş adım Bir sağda bir solda Beş korku üç kıskançlık bir ürperti Tutsak yürüyüşü Volta (Sayfa: 10-11)

YORGUN

*

-- uzar darağaçlarınca bir soru --

*

Avaz avaz haykıranların kenti bu

Bütün şarkılar açlığa

Ama ekmek ama kadın ama su

*

Bütün eller kalemleri kırmaya

Hangisi yazsa bir çirkin dize çünkü

Çünkü aç çünkü bıkkın

Çünkü herkes tekrarlanan bir türkü

*

Yapacak bir şey kalmadı

Ben de öyle

Bu kent çok gürültülü (Sayfa: 12)

SOYUT

*

Bir kadının mavide salınır ayakları

ve çocuğu doyurmaz oluverir ağlamak

---Açlık en bayat yemek

---sofralarınızdan ırak

*

Tarlalar başka başak borçlara sararır

uzar büyük şehirler fabrikalar kurtulmak

---Fildişi kuleleriniz daha sarsılmadı mı

---bu ne denli uyumak (Sayfa: 13)

HAYKIRI

*

-- Nehrin denize kavuşuvermesi

Orda, fırtınaların dindiği yerde --

*

Uzat ellerini

Ellerin ellerim ellerimiz

Uzat ellerini yalnız değiliz

*

Bak bu kaçıncı göz uykuya aç

Kirpik kirpik sancısı

Bu kaçıncı çığlık

Kalakalmış topraklar üstünde - kıraç mı kıraç -

Bak bu kaçıncı gerçek saklanmış kıyı bucak

Gel haykıralım

Duyuralım

Yoksa suç bizim olacak

*

Gel bu nehir kurumasın akmadan

Dallar var çiçeklenecek tomur tomur

Gel uyan

Uyku nasılsa uyunur

*

Gel gel gel

Yalnız değiliz (Sayfa: 14-15)

(E - 1)

*

Mutlu uçurtmalardır çocuklar

Annelerin

Yıpranmış ellerinde (Sayfa: 19)

Taşlandım hangi gün ağıt yaktımsa

Adını andımsa büyük açlığın

Sevdaya mı bundan böyle koşular

Sevdaya mı böyle suçlu ve şaşkın (Sayfa: 31)

*

YORGUN ÇİNGENE

*

Esmer elleri var sevdalımın

Uzun kirpikleri kaygılı ıslak

Saçları yüzüme değer uykumda

Soluğu derimde ürperir korkak

*

Esmer elleri var sevdalımın

Yorgun elleri var sevda şaşkını

Gülüşü kinini seven bir bıçak

Yaşamak yanılmak ölmek bıkkını

*

Yorgunsam bezginsem çaresizsem

Onu düşünürüm üzgün ve kırgın

Türkülerle avunması gibi

Yorgun bir çingene açlığının (Sayfa: 33)

KO

*

Ateş gözlüm, rüzgâr saçlım, dar ağızlım

Ko görsünler

Ko desinler -ağızları kan dolası-

*

Ben sağırım (Sayfa: 34)

KRİZ

*

Benim gözlerim yok

Bu gözler palyaço gözleri

Bu düzen düzen gülüşlere çizili ağız

Benim değil

*

Sen bilmezsin daha inançsızlıklara tutsaklığımı

Tutsaklığımı ateş çemberlerine

Nasıl daralır çemberler bilmezsin

Gülüşlerinle

*

Gülme n'olur gülme

Gülme belki de çıldırırım

Yıkarım töreleri bir bir

Severim seni

Belki ağlarım (Sayfa: 35)

(E - 2)

*

Öyle çılgın güzel ki yasaklar

Öyle yasak ki sana değmek

*

Ellerin olmalıyım (Sayfa: 36)

İLK SABAH

*

Ellerin bir yanda ekmek bir yanda

Bölüşülür yudum yudum bir tutku

Günaydın sevdiğim

*

Dudakların çaydan daha sıcak

Saçların gözlerin nasıl uykulu

Günaydın sevdiğim

*

Gün bir kez daha böyle doğar mı

Biraz böyle şaşkın böyle mutlu

Günaydın sevdiğim

Günaydın kuşku (Sayfa: 37)

yasak/1966

EZGİN DESTAN (Sayfa: 47)

İŞTE BÖYLE (Sayfa: 48)

SAVAŞ AYIRMAZ SEVİŞENLERİ (Sayfa: 52)

*

KİMLİK KARTI

*

''Ben dedim mi

Onbeşinde bir kız düşünün hemen

Sevmesi sevilmesi

Güneş gibi aydınlık

*

''Ben'' dedim mi,

Onbeşinde Cibali'de tütünde

Islak uçuk elleri

Tedirgin bir uykuyu akşamları örtünen

*

İnceden boyu posu

Hafiften öksürüğü

Komşulardan gizlenen (Sayfa: 63)

*

DALGIN

*

Düştü Kezban düştü Ayşe düştü aşk

Küçük dişlilerine gecenin

Seni beklerdim son vardiyada

Esmerim

*

Düştü Hacer düştü Hasan ardarda

Gece saatlerine atölyelerin

Hani eteğinden tutacaktın çocukları

Ağlatmıyacaktın

Su verecektin hani

*

Neredesin

Ellerim (Sayfa: 65)

direnç/1977

*

- Bırakma yaşamayı bırakma umudu

Daha çok yok sabaha - (Sayfa: 69)

*

İŞİTİN AYRIKOTLARI

Bu yüreğin dört kapısı sarısıcağa bakar

bozkır sıcağına

başlamadan biten bahara

yazla başlayan başkaldırmaya

usulca çamura dönüşen ırmaklara

serini ararken boğulanlara

*

Bu yüreğin dört kapısı

bozkıra açık

Analığı, şairliği, evcilliği eksik

acımadan, kırgınlıktan dövüşken bir yürek

sarısıcağa gömülü bebeleri

gurbete verili bebeleri düşlüyor

dervişlerin ak eteğine sığınan

yavrusuz ceylanları

*

Bu yüreğin dört kapısı

çaresizliğe kapalı

duy sarısıcak, duy batak çamur

işitin ayrıkotları (Sayfa: 71)

*

SU

- Kurşunlar göğse değende

Suyu söyler savaşçı -

*

Su

Ey büyük su

Kurşunlar göğse değende savaşçının söylediği

İnlediği gebe kadınların

Ey kumsalda küçük damla

Kayalar üstünden aşanda, kerpiç evleri basanda

Çarıkların hamalı

*

Ey dağlara saklayıp türkülerini

Çığlıklarıyla değirmenler dönen

Ve vurulduğu zinciri seven

Çirkin kölesi aydınlığın

Yarın seni dağlara çakacağım

Ki ovaya dökülsün ışıkların

*

Su

Ey büyük su

Gücünü bilmeyen dev

Ey çirkin uyku (Sayfa: 74)

*

HANGİ KAN

Bir sözle kuruldu dünya

Hep o sözü aradım ve buldum: Emek

Dokunulmamış toprağı işlemek

Dokunmak ayva tüylü sevgili yüze

Ve kan ter mutlu varmak uykuya.

*

Emek:

Dizgin vurmak suya

Su gibi akıtmak iplikleri

Harfleri iplik gibi dokumak

Ve soğumadan alın teri

Düşünmek yarın işleyeceğini.

*

Emek paramparça kâğıt paralarla

Satıldığında kaç yaşındaydı dünya.?

*

Emekle oluştu dünya

Sonra ellerimiz kilit vurdu uykuya

Atıldı bir bir arkadaşlarımız

Suyu yitmiş bir yemiş gibi

Kanı azaldıkça.

*

Ne zaman öğrendik direnmeyi

Birbiri ardına toplanmayı

Yürümeyi..

*

Osmanlı tarihi söyler

Tersane grevi

Tramvay grevi..

*

Ya daha önce

Piramit yontulurken

Hangi kan karıştı harcına

Hangi kan.? (Sayfa: 78-79)

ARALIKTA BİR AKŞAM (Sayfa: 80-81)

BURDA YA DA ANGOLA'DA (Sayfa 82-84)

*

- Su, dikenin korkusudur

Çocuk, korkusudur ölümün

Bilmek, karanlığın korkusu

Uyku kimseyi korkutmaz

Ama ninnilerden korkun - (Sayfa: 89)

TEKERLEME (Sayfa: 91-92)

AKŞAM TÜRKÜSÜ (Sayfa: 98-100)

*

İNSANLAR ÖLDÜRÜLÜRKEN (Sayfa: 103-104)

BİR ANNENİN NOTLARI (Sayfa: 105-106)

*

- Her şiirin sonunda bir çığlıktır beklenen

Bir kuru dal çatırdar

Rüzgâr eğer bir otu - (Sayfa: 107)

*

YAZ ORTASI ÜŞÜMEK

*

Kar durdu

Yaslı bir köylü yüzüyle

Bezgin ve dinç

Doya doya gülmemişliğin dinçliği belki bu

Belki hep borçlu olmanın

*

Kar durdu

Bir çocuğun ilk kımıltısı gibi

Beklemede bıraktı sessizliği

Gün - hep buruşturup attığımız - gün

Üstünde yarım bir söz

Işıltıya durdu: sev...

*

Kar durdu

Durdu saatleri kuşkunun

Karın üstünde yarım bir ayak izi

Bir silik söz: Belki ... yarın (Sayfa: 109)

*

GÜNEYİ İĞDE AĞACI TARLANIN

*

Tıkız yüreğini kan tutmuş

Sağır tarla günden güne kururdu

*

-----Alın teri yağmur sevinci midir.?

*

Yanaşmanın Mıstığı küçümser

Yanaşmanın Mıstık peşinde jandarma

Dikilir annacına türküye dururdu

*

---Bozkırın ortası da bir top diken

---Ben adama yar veremem sağiken

*

Dedesinden kalmış üç yeri belli

Doğusu tekirkaya, batısı mezarlık

Kuzeyi top ağaç, ya güneyi.?

Güneyi çakırdikeni

Güneyi belirsiz, ağa çiftliğine bitişik

Sürer bunca yıl

*

---Kim işitmiş

*

Eker bunca yıl

Gözlerinden ellerinden belli

*

Tarla cılız bir kadın gibi kıskanç verimsiz

Esirger samanı, inadına esirger taneyi

Tıkız yüreği kana durmuş

Dikilir dururum da gecede yeşertmez

Tarlanın güneyinde ben

Mıstığın azığından iğde

Parlak kabuğum, kokulu özüm, çekirdeğim

Yeşerir yeşerir varamaz göğe

Ben acı yemişi iğde

Ana komşusu çınarın türküsü dudağımda:

*

---Gel göğü büyütelim

---Bir küçük yıldız için

---Rahat ağlasın diye karısı

---Askerciğin

*

---Gel göğü büyütelim

---Bir küçük yıldız için

---Yitik bebelerin

---Anneleri sevinsin

*

---Gel göğü büyütelim

---Belki askerler ölmez

---Gülümser anneleri

---Sağlıklı bebeklerin

*

Isırmaz köpeği fakirin

Eli yetmez

Alır tarlasını, karısını ağa

Alın teri faizciye gider

Kara yazısı

Kara yazısı beni yeşertmez

Bir sağır taş kapar yolumu

Kılıç kılıç öfkemi böler

*

Nice savcı duymadı

Vurdular Mıstığı bir ala gece

Kanı sımsıcak taşa değdi

Değdi öfkeme

Beşikte bebesi kaldı

El hizmetinde karısı

Tarlası bey elinde

Kanı sımsıcak öfkeme değdi

Büyüdüm yardım taşı birdenbire

Kokuladım yeşilledim kıracı

*

Öfkemin rüzgârıdır dolaşır

Kokum boyu tirenlere savcılara koşarım:

Güneyi iğde ağacı, güneyi iğde ağacı tarlanın (Sayfa: 110-112)

HALICI TÜRKÜSÜ

*

''Vurma kardaş vurma kama yarası

Bura meydan yeri değil sokak arası''

(..)

''Vurma kardaş vurma erenlerdenim

Kardeş kurşunuyla ölenlerdenim.'' (Sayfa: 121-122)

*

- Batan gemilerden öncelikle kurtarılmasına çalışılanlar hiç değişmez: Kadınlar ve çocuklar. Batan ülkelerde de en çok ezilenler, hor görülenler aynıdır: Kadınlar ve çocuklar. Belki de bu yüzden devrimler çocuklar için yapılır. Çocukluğunu bilmeden büyüyen çocuklar için.. - (Sayfa: 125)

Arthur Koestler -Spartacus (Çeviren: Zühal Avcı)

 

''Öğrencilere her vesileyle şunları hatırlatır Lentulus: ''Yaşamak herkesin elinin altında olan bir şey, ama ölmek ancak, eğitimle öğrenilen bir sanattır.'' Bu sebepten de Lentulus'un gayet zevkli bir şekilde ölmesini bilen gladyatörleri, başka okulların gladyatörlerinden iki misli fazla seyirci çeker.'' (Sayfa: 16)

''- Zincirlerinizi hayatınız pahasına savunmak istediğinize göre demek, bu zincirleri çok seviyorsunuz; onların vücudunuza dokunması size zevk veriyor. Yoksa ben bu çiftlikte bu zincirlerden başka, size ait olan hiçbir şey göremedim. Ben mi yanlış biliyorum acaba.? Bu tavuklar sizin sabah kahvaltınız için mi yumurtluyorlar.? İnekler, size ait hayvanların sayısını arttırmak için mi boğaya sürtünüyor.? Şu arılar sizin ekmeğinizi tatlandırmak için mi bal yapıyor.?'' (Sayfa: 37)

*

''- (..) Yüz yıl önce Yunanistan'da bir cumhuriyet vardı. Bu cumhuriyetin konsülleri görevlerine başlamadan önce şöyle yemin ederlerdi: ''Ben halkın düşmanıyım ve halka zararlı olmak için ne mümkünse onu yapacağım.''
- Peki, insanlar ne diyorlardı buna.? diye sordu Castus.
- İnsanlar mı.? Yani halk demek istiyorsun. Tabii onlar da, bugünkü halk ne diyorsa onu söylüyordu. Bizim ülkede de aynı şey olduğunu bilmez değilsin. Sadece bizim senatörler halkın önünde yemin etmiyorlar.'' (Sayfa: 44)

*

''Bu okumuşların, bu lafazanların hepsi böyleydi; duygularını karşılarına ilk çıkana söyleyiverirlerdi; ruhlarını sümüklü böceğin gövdesini kabuğundan sıyırıvermesi gibi, kolayca ortaya atıverirlerdi.'' (Sayfa: 68)

*

''..iyi bir terzi herkesin üstüne uyacak elbise diker..'' (Sayfa: 69)

*

''Sadece sözlerin kudretine inanıyorum. Sözcükler havada kalır. Fakat havanın rüzgâr olduğunu ve gemileri ittiğini unutmamak lazım.'' (Sayfa: 70)

*

''- Hatırlamıyor musun.? Daha yakınlarda, Romalı iki soylu bütün İtalya'yı yerinden oynatmıştı. Birinin adı Kayus Kracus, ötekininki Tiberyus'tu. Kardeştiler. Toprakları adilane bir şekilde bütün halk arasında bölmek istiyorlardı. Hararetli söylevler veriyorlardı. Örneğin biri şöyle diyordu: ''İtalya'daki vahşi hayvanların bile inleri var. Halbuki, İtalya için savaşan ve ölen insanların hava ile ışıktan başka bir şeyde hak iddia etmelerine olanak yok. Bunların ne evleri var ne yuvaları. Karılarıyla çocuklarıyla, dağda bayırda serseriyane dolaşır dururlar. Öteki insanların zenginliği ve debdebesi için kanlarını dökmek ve ölmek zorundadırlar. Onlara dünyanın efendileri deriz. Halbuki ''benim'' diyebilecekleri bir avuç toprağa bile sahip değillerdir.''

Sonunda kafasına sopalarla vura vura öldürdüler. Tanrılar huzur versin ruhuna.

- Ya kardeşi.! diye sordu Spartacus.

- Az sonra onun başına da aynı şey geldi. Cesetlerini nehire attılar. Fakat, öldürüldükleri yere ''Dostluk'' anıtını diktiler.

- Anlat, dedi Spartacus.

- Hepsi böyle işte. Daima biri ayağa kalkar, işareti görür, kabul eder ve yüreğinde isyan ateşiyle yola çıkar. Halkın o geçmiş Hak ve İyilik devrini ne kadar özlediğini bilir. Yakup, aşiretlerin paylaştığı çölde Yahve ile dostluk içinde yaşadığı zaman ne kadar adildi, çadırları ne güzeldi.

- Yahve'yi karıştırma da anlat.!

- Halkın, kaybolmuş adalet özleminin hala ne kadar canlı olduğunu ve daima birinin, bir kurtarıcının ayağa kalkıp o işareti alarak, yüreğinde o ateşle harekete geçtiğini söylemekte haklı olduğumu görüyorsun değil mi.? O yenilince, çarmıha gerilince, bir başkası kalkar ayağa. Sonra bir başkası, daha sonra da bir başkası gelir. Zamanın karanlıklarında, şehirlerin ve tarımın tanrısı, çölün ve çobanların o eski tanrısını öldürdüğü zaman başlamış bir bayrak yarışı gibi.'' (Sayfa: 75-76)

*

''Kişilik denen şey, özel bir çizgi veya ifade değil, bir bütündür.'' (Sayfa: 89)

*

''..insanları kahraman yapan koşullardır. Tersinin mümkün olabileceğini sanmıyorum. Sadece bir şey var: koşullar da daima, uygun insanları seçiyor. Tarihin bu gibi adamları bulup ortaya çıkarmakta yanılmaz bir güdüsü var.'' (Sayfa: 107)

*

''Uzun süre karanlıkta kaldıktan sonra ışığa çıkanlar öylesine kör oluyorlar ki.! İşte bunun için köleleri de si*lahtan arındırmanın en emin yolunun, bunların eline si*lah vermek olduğu anlaşılıyor.'' (Sayfa: 121)

*

''Dananın kasaba, kölenin efendisine dostluk ve sevgi duyması tehlikeli bir heyecandır.'' (Sayfa: 139)

*

''Hayatın bazı saatleri o kadar uzun, o kadar özlü iken, bomboş ve sıkıcı saatler de zamanın zincirine asılıp geçmişte nasıl yok oluyordu..'' (Sayfa: 142)

*

''..ıstırap, gerçekten doğar ve bir gerçeğin sonucudur.'' (Sayfa: 143)

*

''İsraf ve sefahat yüzünden sinirleri bozulmuş bu nazlı beyleri ezmekten kolay ne var.? Tanrılara adanması gereken altın ve gümüş tabaklarda yemek yer bu adamlar.! Bugüne kadar bizi ezebildilerse, bunu biz boyun eğdiğimiz için yaptılar. Biz olmazsak ne yaparlar.? Siz, kuvvetinizi onlara karşı kullanmaya karar verirseniz halleri ne olur.? Sadık arkadaşlar.! En kuvvetli ve en kalabalık biz olduğumuza göre, yönetimde bizden başka kim hak iddia edebilir.? Bazı kimselere zenginliği, bazı kimselere fakirliği doğa vermemiştir. O sadece kabiliyet ve kuvvet vermiştir. Efendilerle köleler, soylularla halk arasındaki ayırımı yapan doğa değildir. Kuvvetlinin zayıfa hizmet edeceği ve bir avuç insanın çoğunluğu yöneteceği kuralını da o koymamıştır. Öyleyse, doğanın yasasına uyalım. Her yerde, her zaman geçerli ve adil olan tek yasa budur. Yoksullara, aynı boyunduruk altında inleyenlere doğanın kendilerine verdiği hakkı iade ederek, insanlığın isminizi unutmamasını sağlayacak şekilde harekete geçin. Artık tereddüt etmeyin kardeşler. Çok fazla düşünüldüğü zaman cesaret zayıflar.!'' (Sayfa: 148)

*

''Kehanetin doğru çıkmasına kâhinin kendisi kadar hayret eden olmaz. Zira, insanın düşüncelerinin en derin noktalarında müthiş bir tembellik ve alışkanlık yatar. Ta derinlerden bir ses, yarının da bugün gibi olacağını fısıldar insana. Doğru olmadığını bile bile inanır buna. Allahtan böyle oluyor, yoksa öleceğini bile bile nasıl yaşardı insan:? Haydi şimdi gidip evimizi şu dallarla, yapraklarla süsleyelim de Trakyalıyı gerektiği gibi karşılayalım.'' (Sayfa: 164)

*

''Şehrin temeli atıldığı zaman İmparator birtakım yeni yasalar koymuştu. Bu yasalar, Fulvius'un kalemiyle gelecek kuşaklara şöyle aktarıldı:
*
1) Hiç kimse sadece kendi ihtiyaçları için çalışmayacak ve komşusuna kendi keyfi ve hırsı için baskı yapmayacak. Hiç kimse kendi keyfi ve ihtiyacı için komşusununkini kısıtlamayacak. Herkesin ihtiyacı bundan böyle topluluk tarafından karşılanacak.
*
2) Kimse yakınını kendisine hizmet ettirmeyecek; zayıf artık, kuvvetlinin emrinde olmayacak. Bir çuval unu olmayan, bir çuval unu olana bağlı bulunmayacak. Çünkü, bundan böyle birlikte bütün yiyecekler ortak mal sayılacak.
*
3) Bu nedenle, kimse evinde yarım günlükten fazla yiyecek bulundurmayacak. Kimse evinde erzak ve mal stoku yapamayacak. Herkes, birlik üyelerine yakıştığı gibi büyük yemekhanelerde ortak mal olan yiyeceklerle karnını doyuracak.
*
4) Aynı şekilde si*lah ve alet ihtiyacıyla, elbise ve ev ihtiyaçları da herkesin topluluk içinde kendi yeteneklerine göre, örneğin; duvarcı, si*lahçı, tarımcı olarak yapacağı iş karşılığında sağlanacak. Fakat herkesten kendi kuvveti ve olanağı dikkate alınarak iş istenecek, buna karşı mal dağıtımında ayırım yapılmayarak, paylar eşit olarak bölüştürülecek.
*
5) Ne alımda, ne satışta kimse komşusunun aleyhine olacak bir avantaj sağlayamayacak, kimse kağıt veya madeni para vererek kendi payına düşenden fazlasını alamayacak. Bu bakımdan, Lukania Birliğinde altın, gümüş ya da diğer değerli madeni paralar kullanılmayacak. Üzerinde para bulunanlar topluluktan çıkarılacak ve ö*ldürü*lecekler.
*
İşte, Spartacus Güneş Şehrini yönetmek için bu yasaları çıkarmıştı. Bunlar hem yeni, hem de dünya kadar eski yasalardı.'' (Sayfa: 172-173)

*

''Kökleri o kadar derinde bir haksızlık vardı ki, o haksızlık artık haklıyı bile yanıltıyordu. O kadar doğal bir mülkiyet gururu vardı, öylesine doğal olmuştu ki bu gurur, yoksulun aynı mutluluğu duyması doğaya aykırı hareket getiriyordu.'' (Sayfa: 181)

*

''- Bazı şeyler vardır, karanlıkta söylenir. Ama, bazıları için muhakkak ışık gereklidir. - Ne fark var aralarında.? - Karanlıkta söylenenler duygulara hitap eder. Karanlığa aşıktır duygular. Ötekiler ise akla seslenir. Akla seslenen sözlerin, güçlü ve etkili olmak için ışığa ihtiyacı vardır.'' (Sayfa: 200) * ''Bir tek kişi, elinde bu kadar kuvveti, beyninde de bu kadar üstün amaçları bir araya toplarsa, bunun sonu tehlikelidir. Başlangıçta beyin ellere komuta eder. Sonra öyle bir an gelir ki, eller kendi kendine çırpmaya başlar; beyin de işte o zaman üstün amaçları ortaya atmak zorunda kalır. Beynin sahibiyse, meydana gelen değişikliğin farkında bile değildir. Halkın dostu olan bir yığın insan, şimdiye kadar, tiran haline gelmiştir. Oysa, tarih, sonunda halkın dostu haline gelmiş bir tek tiranın adını bile yazmaz.'' (Sayfa: 203-204) * ''Gözleri gören sadece oydu, ötekiler kördüler. Bir irade lazımdı bunların başına: görünüşteki bir gerilemeye karşın, aslında geri değil, ileri gidildiğini bilen birinin iradesi. Sürüyü, araziye dağılıp kaybolmaması için bir yola sokup, o yolda gütmek görevi ona düşüyordu.'' (Sayfa: 221) * ''O gizemli yaratıcı herkese organlarını, duyularını veriyor, fakat daha ana karnındayken, yarattıklarının arasında ayırım yapıyordu. Bazılarına hayat boyunca hiç gülme hakkı tanınmıyordu, dünyaya gelişleri kimseyi sevindirmiyordu. Ötekilerin doğuşları bile bir sevinç nedeni oluyordu. Hayatları boyunca güneş, yalnız bunlar için parlıyordu. Kendisi ve adamları güneşten paylarını almak için zincirlerini kırmışlar, zindanlarının duvarlarını yıkmışlardı. Önce gözleri kamaşmış, her şeyin yolunda gideceğini, vücutlarına yapışmış olan zindan küfünün güneşte yok olacağını sanmışlardı. Oysa dünya, durmadan yıkılması gereken daha bir yığın duvarla doluydu. Kölelerin gözleri ise dünyanın o çok çiğ ışığına bir türlü alışamamıştı. O yüzden de körler gibi sağa sola saldırmışlar, ellerinin altındaki her şeyi yakıp yıkmışlardı. Onları gözetmek, onlara yol göstermek gerekliydi. Başlangıçta dümdüz, fakat haşin bir yoldan gitmeleri gerekmişti. Ateş ve kan ekmişler, kül ve kin biçmişlerdi. Sonra, Spartacus onları dümdüz, fakat dolambaçlı bir yola sokmuştu. İşte o zaman hedefi gözden kaybedenler yine körler gibi saldırmaya başlamışlardı. Tırnakları büyümüştü, yine kötülüğün o pis kokusu vücutlarından yayılır olmuştu.'' (Sayfa: 222-223)

*

''Giden, anılarının bağlarından kurtulamaz; kalan ise kendini özleme kaptırır. Öteden beri insanların adetidir: harabelerin üstüne oturur sızlanırlar.

Birden sözünü kesti Publibor:

- Zaman, yeteri kadar olgunlaşmamış diyorlardı, dedi. Bu devir ya çok genç, ya çok ihtiyar diyorlardı.

- Bu sözlerde gerçek payı var. Çok iyi anlayabildiğim bir çelişme bu. Sizin talihsizliğiniz, ne ölmesini, ne yaşamasını bilen bir dünyada bulunmanızda. Hanımkına benim hakkımdaki fikrini sor da bak: Evlat sahibi olmak için ihtiyar, ölmek için de genç bulur beni. Görüyorsun ya zavallı çocuk, bazı şeylere daha uzun süre dayanmak zorunda kalacaksın, ö*lmemi eskisi kadar istemesen bile.'' (Sayfa: 241)

''Bütün devrimlerin ortak bir noktası var galiba: panzehirini kendi içlerinde taşıyorlar.'' (Sayfa: 246)

*

''Sormuşlar süvariye, neden dört nala gidiyorsun diye. O da ''atıma sorun, o daha iyi bilir'' cevabını vermiş.

Senato, lejyonlar sayesinde dışarıya karşı gücünü koruyor, ama içerde her şey bitti, mahvoldu. Milislerin yerini ücretli askerler aldığından beri, senato bir hiç haline geldi. Şimdi komuta generallerin elinde. Yeni bir diktatörlük hazırlanıyor, hatta belki de krallık yeniden kurulur. Canlı cenaze halindeki Cumhuriyet, eldivenli, fakat demirden bir el boğazını sıktığı zaman inanın rahatlayarak son nefesini verecek. O zaman ne olacak bakalım.?!'' (Sayfa: 247)

*

FULVİUS'UN TARİHİNDEN PARÇALAR

*

51. Bütün askeri zaferlerine rağmen, sonunun geldiğini hisseden Spartacus, Romalılara tarihlerinde en küçültücü darbe olarak yer alacak bir ders vermeyi kararlaştırınca, etrafa saçtığı dehşet havası daha da yoğunlaşmıştı. Padus Havzası'na çekilmeden önce, Cricsus'un hatırasını anmak için bir şenlik düzenlemek istemişti Spartacus. Tören, Romalıların en büyük generallerine yaptıkları cenaze töreni kadar görkemli oldu ve bu vesileyle üç yüz esir, aynen gladyötörler gibi, Cricsus'u temsil eden bir kuklanın yakıldığı yerde birbirleriyle döğüşmeye mecbur edildi. Asiler için bu, Cricsus'a bir sadakat gösterisi olduğu kadar bir intikam vesilesiydi. Üç yüz esirin hepsi de Roma vatandaşıydı, üstelik çoğu da Romalı soylulardı. Rollerin böyle değiştirilmesi keyifli kölelerin gözleri önünde cereyan eden bu mecburi kat*liam hiçbir Romalının hayal edemeyeceği kadar korkunç bir şeydi.

*

52. O sefil gladyatörlerin Romalılara vurdukları darbelerden hiçbiri Romalı aristokratların yüreğini bu kadar öfke ve utançla doldurmamıştı. (..) Roma'da kargaşalık ve dehşet o düzeye varmıştı ki, bu olaylardan sonraki seçimlerde, konsüllük mevkiine bir kişi bile adaylığını koymadı. Önceki konsüllerin akıbeti, kimsede iştah bırakmamıştı. Pretor olmaya da yanaşmıyordu kimse. Zaferi şeref getirmeyen, yenilgisi ise rezillik demek olan bir savaş sırasında böyle mevkilere gelmek isteyen bulunamıyordu. (Sayfa: 263-264)