L. Frank Baum - Oz Büyücüsü, Çeviren: Volkan Yalçıntoklu

 Arka Kapak:

*

1900 yılında yayımlanan Oz Büyücüsü, yazarı L. Frank Baum’un ifadesiyle “merak ve eğlencenin korunduğu, kederin ve kâbusların dışarıda bırakıldığı modern bir masal” olmayı amaç edinir.

Amerikan edebiyatının ilk masalı olarak görülen eser, 1890’ların Amerika’sındaki ekonomik, politik ve toplumsal durumun sembolik bir alegorisi olarak değerlendirilir ve Batı’daki çiftçilerin durumunu, dönemin altın piyasasını ve İç Savaş’tan sonra çalışamayıp ekonomik sorunlar yaşayan işçileri sembolize eden unsurlar taşıdığı ileri sürülebilir.

Söz konusu alegorik özelliği ve hayali öğeleriyle hem çocuklara hem de yetişkinlere hitap eden bu klasikleşmiş eser, bir kasırgaya kapılan küçük Dorothy ile köpeği Toto’nun Kansas’ın uçsuz bucaksız çayırlarından fantastik Oz Diyarı’na uzanan yolculuğunu ve bu serüvende edindikleri sıra dışı dostları anlatır. Çıktıkları zorlu ve tuhaf yolculukta Korkuluk beynini, Teneke Adam kalbini, Aslan da cesaretini ararken Dorothy’nin tek istediği Kansas’a, teyzesiyle eniştesinin çiftliğine geri dönebilmektir. Ne de olsa insanın evi gibisi yoktur

*

Lyman Frank Baum: (1856-1919): 1856'da New York'ta doğan L. Frank Baum, kariyerine gazeteci olarak başladı. Kırklı yaşlarından itibaren çocuklar için yazan Baum, ilk kitabı Father Goose (Baba Kaz, 1899) ile büyük başarı kazandı. Ertesi yıl Baum'a ''Amerikan masallarının babası'' unvanını kazandıran Oz Büyücüsü yayımlandı. 1902 yılında Chicago'da müzikal olarak sahnelenen eser 1939'da sinemaya uyarlandı ve on yıllardır hem tiyatroda hem de beyazperdede pek çok yapıma ilham verdi.

Baum, 13 Oz kitabı daha yazdı. Ölümünden sonra da diziyi başka yazarlar sürdürdü. Baum'um kendi adıyla ya da çeşitli takma adlarla yazdığı, çoğu gençler için 50'den fazla romanı, onlarca kısa hikâyesi ve şiiri bulunuyor.

ÖNSÖZ

*

Halk bilimi, efsaneler, mitler ve masallar çağlar boyu çocukluğun peşini bırakmadı, zira her sağlıklı çocuk fantastik, doğaüstü ve açıkça gerçekdışı olan hikâyelere karşı faydalı ve içgüdüsel bir sevgi duyar. Grimm Kardeşler ile Andersen'in kanatlı perileri çocuksu kalplere insanlığın yarattığı başka her şeyden daha çok mutluluk getirmiştir.

Ancak eski masallar, kuşaklar boyu faydalı olduktan sonra, artık çocuk kütüphanelerinde ''tarihi'' olarak sınıflandırılabilirler; zira yazarların her hikâyede korkunç bir kıssadan hisseye işaret etmek için tasarladığı bütün o dehşetengiz ve kan donduran olayların yanı sıra basmakalıp cinler, cüceler ve perilere de artık yer vermeyen bir dizi yeni ''masal''ın zamanı geldi. Modern eğitim ahlakı da içerir; bu yüzden günümüz çocukları masallarda yalnızca eğlence arıyor ve hoşuna gitmeyen bütün olayları memnuniyetle bir kenara itiyor.

''Muhteşem Oz Büyücüsü''nin hikâyesi, bu düşünce göz önünde bulundurularak, yalnızca günümüz çocuklarını hoşnut etmek için yazıldı. Bu hikâye, merak ve eğlencenin korunduğu, kederin ve kâbusların dışarıda bırakıldığı modern bir masal olmaya talip.

*

L. Frank Baum, Nisan 1900, Chicago

''..kafamın içinde seninki gibi beyin değil de saman varken herhangi bir şeyi nasıl öğrenebilirim.?

(..)

''Sana bir sırrımı söyleyeceğim,'' diye devam etti yürürken. ''Dünyada korktuğum tek bir şey var.'' ''Nedir o.?'' diye sordu Dorothy. ''Seni yapan Kıtırsoy çiftçi mi.? ''Hayır,'' diye yanıtladı Korkuluk; ''yanan bir kibrit.'' (Sayfa: 16)

''Biliyorsun kafam samanla dolu, işte bu yüzden Oz'dan beyin istemeye gidiyorum.''

''Ah, anlıyorum,'' dedi Teneke Adam. ''Ama neticede beyin dünyadaki en iyi şey değil.''

''Sende var mı.?'' diye sordu Korkuluk.

''Hayır, benim kafam bomboş,'' diye yanıtladı Teneke Adam. ''Ama bir zamanlar beynim de vardı, kalbim de.. İkisini de denemiş biri olarak, daha çok bir kalbim olmasını tercih ederim.'' (Sayfa: 26)

''Sen neden korkaksın ki.?'' diye sordu Dorothy, neredeyse küçük bir at boyunda olan bu koca canavarı merakla inceliyordu.
''Bunu ben de bilmiyorum,'' diye yanıtladı Aslan. ''Sanırım doğduğumdan beri böyleyim. Aslan her yerde Hayvanlar Âleminin Kralı kabul edildiğinden, ormandaki diğer hayvanlar da doğal olarak benim cesur olmamı bekliyorlar. Yeterince yüksek sesle kükrersem bütün canlıların korkup yolumdan çekildiklerini fark ettim. Ne zaman bir insan görsem çok korkarım; ama tek yaptığım kükremek olur ve o da olabildiğince hızla kaçar. O kadar korkağım ki filler, kaplanlar ya da ayılar benimle dövüşmeye kalkışacak olsalar kaçan taraf ben olurdum; ama kükreyişimi duyar duymaz benden uzaklaşmaya çalışıyorlar, tabii ben de gitmelerine izin veriyorum.'' (Sayfa: 31)

''İhtiyacın olan tek şey kendine güvenmek. Tehlikeyle karşılaştığında korkmayan canlı yoktur. Gerçek cesaret, korkmana rağmen tehlikeye göğüs gerebilmektir..'' (Sayfa: 98)

''Şarlatanlıktan nasıl vazgeçebilirim ki,'' dedi kendi kendine, ''hele de insanlar aslında yapılamayacağını herkesin bildiği şeyleri yapmamı isterken..'' (Sayfa: 103-104)

Gülten Akın - Deli Kızın Türküsü, Hazırlayan: Raşit Çavaş

 Gülten Akın'ı Okumak..

*

Bir şairi okumak onun şiirlerini okumaktır. Oysa has şairleri okumak, şiirine kanını, canını, bütün bedenini katmış şairleri okumak, aynı zamanda bütün hayatıyla onu okumaktır.

Gülten Akın'ın siyasi bakış açısını şiirinde bulabilirsiniz. Kuşaktaşları gibi İkinci Yeni'ye ait olup olmadığını merak ediyorsanız, bunu da şiirlerinde bulacaksınız. Elbette doğa, aşk, ayrılık şiirlerinde de, '70 sonrası toplumsal sorunlarla (gözünün önündeki gencecik mücadeleci insanların da tanığıydı) dolu şiirlerinde de, modern şiire halk şiirinden ödünç alıp mükemmelleştirerek şiirine kattığı geleneksel formlarda da aynı Gülten Akın'ı hiç başkalarıyla karşılaştırmadan bulabileceksiniz.

Ülkede yasaklar artıyorsa, çağa ters düşen gelenekler hâlâ sürüyorsa, erkeklik kavramı ve baskısı kadınlar üzerinde hâlâ sürüyorsa, bütün bunlara, sadece ''kara saçları''nı keserek değil bütün dizeleriyle karşı çıkan bir Gülten Akın'ı baktığınız her yerde göreceksiniz.

Gülten Akın'ın duyarlığını şiirlerinden siz de hissedebilirsiniz. Ama bu duyarlıklar, ucuz duyarlıklar değil, kendisini var eden, bütün benliğiyle birlikte bizi de içine alan, çekip çeviren, okurken etkileyen, okuma bittikten sonra da aldığımız şiir lezzetinin yanı sıra bizi de şiirin sonunda değiştiren bir duyarlıktır.

''Ah kimsenin vakti yok durup ince şeyleri anlamaya'' derken aslında anlamsız bir geçmişe özlem değildir söylediği. O eski günlerdeki güzelliklerin, günümüzün ''bencil hesapların buzlu sularında'' nasıl yok edildiğini söylüyordur o dizelerde. Bu eski günlere özlem dolu bir ağıt değil, yeni günlerdeki bencilliğe, bireyciliğe şiirle yapılmış en güzel (hatta hayli sert) eleştiridir.

Belki de toplum denilen o anlamsız ortalamanın dışında kaldığı için, ''bende bir gülten kaldı / hangi bağa diksem yabancı'' demesi bundandır. Elbette bu ''yabancı''lık, bu uyumsuzluk, bazı eleştirmenlerin baktığında gördüğü gibi karamsarlık değildir. Aksine, karamsarlığı reddeden, gelecekten umut dolu günler bekleyen, belki yaşadığı günleri sevgisiz ve sorunlu gören ama gelecekten de hem kendi umutsuz olmayan hem de bizi kendisiyle birlikte umuda çağıran şiirlerdir bunlar.

Şiirleri seçerken, Gülten Akın şiirine gençlerin ve onu ilk kez tanımaya yola çıkacakların seveceği, Gülten Akın'ı tanımaya uygun olduğunu düşündüğüm şiirler seçtim. Herkesin Gülten Akın'ı kendine. Bir başka seçici eminim bambaşka şiirler seçecektir. (Gülten Hanım, dosyayı gördüğünde, ''ben seçseydim başka şiirler seçerdim'' dedi.) Ama bunlar benim Gülten Akın şiirlerim.

Şiirleri seçerken, Gülten Akın'ın her döneminden, her kitabından, bütün opus'unu örnekleyecek bir seçme yaptığımı sanıyorum. Umarım başarılı olmuşumdur.

1933 doğumlu Gülten Akın, 1995'te, 62 yaşındayken yayımladığı aynı adlı kitabında, ''bir roman kadar uzun bir tümce / -Sonra işte yaşlandım'' diyordu. O kitaptan sonraki şiirlerine baktığınızda, 20 yıl sonra bile aslında ne kadar genç ve diri şiirler yazdığını göreceksiniz.

Ne demiştim başta: Bazı şairlerin şiirlerini değil şairi okursunuz. Bu yüzden, bu kitapta seçtiğim şiirleri okurken, Gülten Akın'ı okuyacaksınız.

Gülten Akın'ın şiirlerini değil, şiirlerindeki Gülten Akın'ı..

İyi Gülten Akın'lar..

*

Raşit Çavaş (Sayfa: 8-9)

RÜZGÂR SAATİ

*

Adam senin böyle ilk gündüzden

Sulayıp biçtiğin çayır çimen

Üç güne kalmaz tazelenir

Adam senin böyle kuşluk vakti

Ürküttüğün serçeler -iş olsun-

Akşama kalmaz unutur

*

Benim bir nokta kırılmışlığım

Gözlerimin ardında büyür durur

*

Aklım ıslıklarla türkülerle

Rüzgâr saatleri evde tutamam

Essin esmesin yollardadır

Rüzgâr saatleri evde tutamam

Serseriler gibi anılarımı

Sokaklar doldurur

*

Tepeden tırnağa bir usanmışlık

Anı ne bellek ne

Bu şehirden bu parktan uzakta

Neresi olsa olur

*

Yorgun çayırlar serçeler, yorgunum

Nasıl taşısam ellerimi şimdi

Damda saçakta bacada bir mavi

Sallana sallana uyur

*

Adam senin sulayıp biçtiğin

Çayır çimen değil bir başka

O makasında suyunda

Oturup kalktığın düşündüğünde

- Öleyim fal değil bilmişlik değil

Gün gibi ortalıkta -

Allahın şeytanın odur (1955) (Sayfa: 11-12)

KÖR AYNADAN İNCE KIZA

*

1.

*

Ben insanı tüm gösteren aynalardanım

Altı yönlü genişliğine derinliğine

Yüzünden ellerinden biliyorum

Yüreğinde tüm sevda

Yüreğin bana karşı

*

Şimdi sokaklarda sersefil düşünceli

Ya da pencerelerde yalnız göz

Gürültüler içinde güpegündüz

- Kanın öyle uzak damarlarından -

Uyusan kimseler uyandıramaz

*

Ilıya ılıya bir yaz gelse

Selim gelse - bak: bu park bu ağaç bu kuş -

Üç yaz tutmuş ellerine dokunsan

Ilıyıp ısınıp çözülsen

*

Senin sular gibi umudun var

Deniz hayvanları gibi kör karanlıkta

Bir küçük yalan ardından günlerce

Bölüne bölüne çoğalır

*

2.

*

Ben insanı tüm gösteren aynalardanım

Altı yönlü genişliğine derinliğine

Nerde o kız küçük ince güzel

Nerde içi içine sığmayan

Bir unuttum ellerini yüzünü

Ne yüreğinde sevda

Ne durur bana karşı

*

Senin sular gibi umudun var

Susuz yosunlar gibi kuytularda

Bir küçücük yalan ardında günlerce

Bölüne bölüne dağılır (1955) (Sayfa: 13-14)

BİR MEVSİM BİR DAL İKİ SERÇE * Son damla mavi gökyüzünde Kendi kendini içiyordu Bir dalda iki garip serçe Bir şeyler kayboluyordu biliyorduk * Bir dalda iki garip serçe İki kişi biribirini anlıyordu - Çiçeklere dokunmak yasak - Bekçi yalan söylüyordu biliyorduk * Güzün teselli kâr etmez Her şey kendiliğinden oluyordu Bir başka mevsimde ağaç Delice yeşilliğinden utanıyordu * Annecik terkedip gitmek istiyordu Şarkının başını unutmak istiyordu Terkedemezdi unutamazdı Biliyordu (1953) (Sayfa: 16)

SONBAHARDA SALI

*

Gün Salı haftanın en uzun günü

Saat diyordu, günün en güzel saati

Hürriyet canım Hürriyet ver elini

Kat kat duvarlar ardında

Kendimi bildim bileli bekledim seni

*

Kayıtsız seyrediyordu yol boyu

Yaprakların düşüşünü üçer beşer

Bilirim diyordu içinden, bilirim

Kişiye istediğini vermezler

*

Yürüdü düşünceleri bozbulanık

Ürkek serçeler geçti başının üstünden

Bir büyük şehrin kalabalığında

Yaşadığını duyuyordu her şeye rağmen (1952) (Sayfa: 17)

HAVADA BİR HOŞ AYDINLIK

*

Havada bir hoş aydınlık bir mavi

Sevgiyse büyük şarkıysa güzel yaşamaksa

Bir yeşil kurt hazla gerinir güne doğru

-----Toprakta

*

Ben şarkıları akıttım sana doğru

İçimdeki ırmağı akıttım

Anlarsan söyleme istediğimi,

-----Ölürüm

*

Bahar gelir alı-al moru-mor

Kuytu yerlerde deli mantarlar biter

Kaya kaya olduğun düşünmez

Yücelerde bir iner bir kalkar

*

Yürekte bir yavru serçe

Çırpına çırpına yorulur

Çay denize gitti gider

Yaban şehirlere giden unutulur

*

Bir yeşil kurt hazla gerinir güne doğru

-----Toprakta

Havada bir hoş aydınlık bir mavi

Sevgiyse büyük şarkıysa güzel

-----Yaşamaksa... (Sayfa: 18)

YAĞMUR ALTINDAKİ ADAM

*

Bir yıldız iliklerine kadar karanlık

Bir adam yağmur altında yalnız

Tahammül edilmez düşüncesine

O inadına yaslanır kayıtsız

*

Ne söyleyecek tek sözü vardır

Ne büyük hikâyesi yaşayanlara dair

Ağır sallanışını duyar yarasaların

Vakit gecedir

*

O çoktan affetmiştir unutanları

Alır götürür gözlerini bir deniz

Bırakır boşluğa kanatlarını

Bir yarasa gece vakti bahanesiz (1953) (Sayfa: 19)

KALDIĞI YERDEN

*

Ne varsa alır götürür bu mavilik

Bu perişan mavilik evler üstünde

Dünyadan habersiz bir böceğin

İlk defa gün vurur gözlerine

*

Birisi bütün düşüncelerinin sahibi

Hatırası kara elleri beyaz

Unutmak istersin unutursun

Gel gör ki yalnızlığa dayanılmaz

*

Sımsıkı bağlı geçen zamana

Dal gibi uzayan gündüzler içinde gözlerin

Gözbebeklerin yıllardır

Kendi kendisinin özleminde

*

Ürpertmez insanı bu saat

Ölüm alabildiğine sıcak

Kaldığı yerden devam eder

Bilinen hikâyesine toprak (1953) (Sayfa: 20)

KENDİ YALNIZLIĞINDA UNUTULMUŞ

*

Ağaç köklerinde böcekler vardı

Topraksa üç mevsim davetkâr

Büyük denizler vardı kuşlar vardı

Benimse düşüncelerimi bağladılar

*

İçesiye seyretmeli alacakaranlığı

Gri denizler üstündeki kuş

Gözlerimi ona bağışlıyorum

Kendi yalnızlığında unutulmuş

*

Bu sonsuz sarılık içinde

Serçeler dilsiz elmalar acı

Eski kıtalar vardı

Sıcak insanlar vardı

Şimdi birbirine yabancı

*

Gündoğuda bir nöbetçi şimdi

Eski kıtalar ardında mahzun

Ellerimi ona bağışlıyorum

Çaresizlik içinde upuzun

*

Dilekler büyütürdü gafil kızları

Azizleri vardı şehirlerin

Yer gök arasında çaresiz kalmışız

Gemiler gelsin eski çağlardan

Gemiler dolusu aydınlık gelsin (1952) (Sayfa: 21)

KADINSI

*

...Şimdi bilmem kaçıncı paralelde
Kuru topraklara yağmur yağıyor
Bir filmin orta yerinde kaç gecedir
Uzanıp elimi tutuyorsunuz
*
Elimi her sefer bir şey için
Elimi her sefer bir kere tutarsınız
Sonra bütün davalarımla ortalıkta
Sonra olanca kalabalığımla yalnız
*
Hava ve deniz arasında
Ekmekle barış arasında
İnanın hepiniz varsınız
Sonsuz şeyler uğruna mesela
Kırılıp dökülen şeyler uğruna
Kendinizi ne çok aldattınız
*
Dağlar bildiğince yüksek olsun
Gözden uzak tutamam sizi durun
Yaşamak küçük aldanışlarla güzel
Ölümü alın götürün (1954) (Sayfa: 22)

UZUN YAĞMURLARDAN SONRA

*

Sen yağmurlu günlere yakışırsın

Yollar çeker uzak dağlar çeker uzak evler

Islanan yapraklar gibi yüzün ışır

Işırsa beni unutma

*

Alır yürür sıcak mavisi gökyüzünün

Kuşlar döner uzun yağmurlardan sonra bir gün

Bir yer sızlar yanar içinde büsbütün

Her şeye rağmen ellerin üşür

Üşürsen beni unutma

*

Yeni dostlar yeni rüzgârlar gelir geçer

Yosun muydum kaya mıydım nasıl unuttular

Kahredersin başın önüne düşer

Düşerse beni unutma (1954) (Sayfa: 23)

KESTİM KARA SAÇLARIMI

*

Uzaktı dön yakındı dön çevreydi dön

Yasaktı yasaydı töreydi dön

İçinde dışında yanında değilim

İçim ayıp dışım geçim sol yanım sevgi

Bu nasıl yaşamaydı dön

*

Onlarsız olmazdı, taşımam gerekti, kullanmam gerekti

*

Tutsak ve kibirli - ne gülünç -

Gözleri gittikçe iri gittikçe çekilmez

İçimde gittikçe bunaltı gittikçe bunaltı

Gittim geldim kara saçlarımı öylece buldum

*

Kestim kara saçlarımı n'olacak şimdi

Bir şeycik olmadı - Deneyin lütfen -

Aydınlığım deliyim rüzgârlıyım

Günaydın kaysıyı sallayan yele

Kurtulan dirilen kişiye günaydın

*

Şimdi şaşıyorum bir toplu iğneyi

Bir yaşantı ile karşılayanlara

Gittim geldim kara saçlarımdan kurtuldum (Sayfa: 24)

O ELİNDEKİNİ

*

Ellerim tutmanın elleri gözlerim bakmanın

Benim değil ayaklarım yürümenin

Solumaya bir yerlerim sevmeye başkası

Ben yaşamanın olmalıyım öyleyse, değilim

*

Benim yaşamam mı ne, belki de şu:

Kesin bir şiirde kendi gibi olmak

Bir kapı hep nasıl açılır hani o

Yok bir değişmesi esnemenin hani

Ayna ayna, yankı yankı, akarsu su

Yaşama, hani apaçık ya işte o

O elindekini bitir gidelim

*

Biter bir yenisi gelir o elindeki mi.?

Benim yaşamam mı.? Ne gezer canım

Hep böyle kesin mi düşünür isterim

Bir şey aktarır gibi bir elden bir ele

Hayat hep birden ne istediğini bilmemeye

O elindekini bitir gidelim (Sayfa: 25)

BAŞKA YAŞAMA

*

Durdu rüzgârda sallanması

Durdu damarlarınızda kan

Çektiler karanlığa varlığınızı

İttiler aydınlık aşktan

*

Sizi sevdiğiniz havalara götürdüm

Bir yanınızı buldum usulca dokundum

Eğilip söyledim ben size, söyledim

Böyle bırakmayın kendinizi

*

Kaçtıkça kendinizden kendinizden

Dışarıya adandıkça

Çoğaldı güçsüzlüğünüz

Tutmadı kıskançlık sokaklardaki

Odalarda sevgi tutmadı

Yoksul ölümlere öldünüz

*

Ağaçtan maviden denizden uçar

Kendinden uçamaz kuş

Tutunmak ne yeryüzüne aşka

Ölümden korkmak ne

Başka yaşamalar var ucunda

Daha bir aydınlık bir kurtulmuş

*

Durdu rüzgârda sallanması

Durdu damarlarınızda kan

Çektiler karanlığa varlığınızı

İttiler aydınlık aşktan (Sayfa: 26)

YALNIZLIK CAMLARI

*

Açıktayız gözlerimizin ardı kapkara

Bir ayrılışta yıkılıyoruz

Bir ayrılışta bağlarımız kopuyor

Burası İstanbul

*

Bazı adamlar var şaşıyoruz.

Avuçlarındaki sıcağı nasıl

Düzenlerini nasıl yitirmiyorlar

Şaşıyoruz burası İstanbul

*

Akşam kuşlarını İstanbul’un

Damlar üzerinden bir kaldırıp

Başka damlara konduruyoruz

Bu camlar yalnızlık camları

Dışardan yukardan gözlerimizle

Bu camlara yağmur yağdırıyoruz. (Sayfa: 27)

KAPLAN

*

Tutman gerek kara köşelerinden ağır bu

Tutman gerek bir kez daha güçlenmeliyim

Ölümlerle o insanca yıkıntılarla gelen

Kışı başka nasıl durdurabilirim

*

Yalnızlık bakımlı otlar arasında

Kendiliğinden açan çiçek

Bir öğle kalabalığında yolda meydanda

Türlü şaşkınlıklar arasından

Yürüyen sarı ellik sarı atkı

Varsa da bir, bu benim

*

Güven mi o ağaç ayaklarıyla gelen

Yahut benim gittiğim boşalmış yerlerimden

Boşalmış hani ummaz - Belki de uman hani -

Güven mi, doldurursun becerikli ellerin

Ben sana güvenirim

*

Sevgi mi kaplan duruşlu

En büyük parçayı kendine ayıran

Bir kendi gözünün ışığında

Biçimsiz yağmurlar yağmurlar yağdırıp

Bütün ateşleri söndüren

- İnsan daha güç durumda olamaz

Bilmem ki ne diyeyim. - (Sayfa: 28)

AŞK

*

Sıfırda insancıl yaşamamız başladı

Sıfırda koptun kayboldun aradık

Sessiz ya da rüzgârlı kıyılardan

Sana seslendik kör kuyu

Yokluğun orda çiçeklerde

Dünya seninle de sensiz de aydınlık

Başka tutkularımız var beraber yalnız

Yokluğun orda yaşamamızda

*

Varlığın orda, yoksa gecelerimiz bizimdi

Ellerimizi bir yere koymayı bilirdik

Ağlamayı bilmezdik kendimizi öldürmeyi

Varlığın orda yaşamamızda (Sayfa: 29)

GÜVERCİNLİ KADIN

*

Bu yığınla boş göz içinden

Bu alayla eğlenmeye aç

Varlığınızın bir gizli köşesi olmalı

Rahatça kaçıp saklanıyorsunuz

*

Beraberliğiniz kimselerde yok

Kadınlığınıza seslenince ürkek

Dostluğunuzu tuttular mı cesur

Nerde geçirdiniz tüm ömrünüzü

Böyle karalanmamış çocuk

*

Elleriniz ne güzel güvercinleriniz

Sizi bıraksalar ha ne dersiniz

Olanlara şaşmamak size vergi

Bu kahrolası şeytan işi

Bitişleri başından duymanız. (Sayfa: 30)

ÜŞÜMEKTEN DEĞİL KORKU

*

Yorgun savaşçılarız, yengiler eskitti bizi

Utanırız tadına varmaktan içkilerimizin

Biri bütün güneşleri toplar, vermeye bekletir

Üşümekten değil korku, ısınır olmaktan

Yorgun savaşçılarız, sevgiler ürküttü bizi

*

Tutulmuş dağ yolları oklar ve tuzaklar

Biri dostluk adına bağışlar çirkinliğimizi

Düz yollara düşeriz yeniden oksuz ve tavşansız

Yılgın savaşçılarız, sevgiler ürküttü bizi (Sayfa: 31)

*

AYIKLAMA

*

Sokulurlar dalgınlığa, gövdeleri ıslak

Sayısız kolları yapışkan

Onlar gizlice çoğalırken

Ne çıkar ayıklamaktan

*

Getirip yığıyor rüzgâr

Bir yandan, bir yandan, bir yandan

Şaşkın ellerimle, yorgun ellerimle

Ne çıkar ayıklamaktan

*

Saçları kollamalı bir yandan

Yüzleri kollamalı bir yandan

Sıkıntıyı kollamalı bir yandan

Bu bir avuntudur, yoksa

Ne çıkar ayıklamaktan (Sayfa: 32)

KİM NEYİ

*

Bütün kapılar tutulur, uzun aralıklar

Usulca çekilir karanlığa, okşanır

Bir inanç, bir küpe, bir renkli cam bardak

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Az şeylerden koca gürültülerle

Karışılır dünya gürültüsüne

Bir sürçme, bir dolu bakış, bir dostluk

Birden ta yanında o kaçak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Dünyanın kedisi incecik kapıya

Çizikler, vuruşlar, tırnaklar

Ölünsün yumuşak ellerle, tüylerle

Açılmayacak, açılmayacak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Bir mutlu iğnenin yeri bu

Üç görkemli kedi şurada

Donsun kıpırtısız, sessiz

Deli kız kendiyle kalacak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak (Sayfa: 34)

İLKYAZ

*

Ah, kimselerin vakti yok

Durup ince şeyleri anlamaya

*

Kalın fırçalarını kullanarak geçiyorlar

Evler çocuklar mezarlar çizerek dünyaya

Yitenler olduğu görülüyor bir türküyü açtılar mı

Bakıp kapatıyorlar

Geceye giriyor türküler ve ince şeyler

*

"Memelerinde biraz irin, biraz balık ve biraz gözyaşı

Bir dev oluyorsun deniz deniz deniz

sisin dere ağızlarından sokulup akşamları

Fındıklarımızı basıyor

Neyleriz kararan tomurcukları

Çocuklarımıza yalvarıyoruz: Aç durun biraz

Tecimenlere yalvarıyoruz:

Bir "Hotel" bir gizli evlenme az çiziniz

Bir banka az çiziniz bir yalvarma

Bizden size ve sizden dışardakilere

*

Karılarımızı yolluyoruz tırnaklarını kesmeye ve demeye

- Evet efendim -

Çocuklarımızı yolluyoruz dilenmeye

Bizler gidiyoruz yatağımız tanrıya emanet

Yazların motorlu çingeneleri

Ah, kimselerin vakti yok

Durup ince şeyleri anlamaya

*

Baba evleri, ilk kez girilen ırmağa dönüş

Toprağa tutku, kendinden dolayı

Kulaklarımızı tıkıyoruz: Para para para

Kulaklarımızı açıyoruz: Kavga kavga kavga

Sorar belki biri: Kavga ama neden kavga

Komşumuza sonsuz balta, karımıza yumruklar içinde

- Bilmiyoruz neden kavga.

*

Sonra kasabanın cezaevinde

Silgimizi göz önüne yerleştiriyoruz

Günlerimizi iterek genişletiyoruz

Yer açıyoruz karılarımızı düşünmeye

Bizsiz geçen menevşeyi düşünmeye

*

Durup ince şeyleri anlatmaya

Kimselerin vakti olmasa da

Okulların kadın öğretmencikleri

Tatil günlerini çoğaltsalar da

Kutsal nemiz varsa onun adına

Gözlerimiz için bağlar dokusalar da

Birikimler ve çizgiler gitgide gitgide

Açmaya ilkyaz çiçekleri

*

Bir gün birileri öte geçelerden

Islık çalar yanıt veririz (Sayfa: 35-36)

OĞLANIN TÜRKÜSÜ

*

Bizim erkeklerimiz

Dört mevsim bahar gibidir.

Sevişirken yeniden doğar gibidir

Al atla savaşa girer gibidir

Güzel olur çocuklarımız

*

Çokturlar, çabuk boylanırlar

Bir aylıkken güler, ikisinde türküye dururlar

Beşinde sığırtmaç, yedisinde sevdalıdırlar

On birinde düğüne ve rakıya ve mavzere

Olursa kır, olmazsa doru.

Yirmisinde, dokuzu bir meydanlarda ölürler

*

Ey gerçek sesimiz ey büyük kavga

Umut iki midir, bir midir.?

Düşman şaşkın mıdır, kör müdür.?

Kurşun yediveren gül müdür.?

Vurulan ölmüyor, bu nasıl vurma.?

*

Ey gerçek sesimiz en büyük kavga

Dağlarda suskunluk sürmeli midir.?

Hayınlara aman vermeli midir.?

Marşlar alanlarda durmalı mıdır.?

Sesi iletmiyor, bu nasıl hava.?

*

Derken, mutlu uykulara yatamayanlar

Yirmilerde yâr elini tutamayanlar

Dağa başlarlar.

Dağa başlarlar, çete düşlerler

Burda olmazsa orda

Vurur gider yadellere varırlar

*

Bu gerçek sanımız, bu büyük sevda

Sabah ılımında üveyik midir.?

Akar suda kayık mıdır.?

Bir alaca geyik midir.?

Çeker götürür kana.

*

Haksızlık nerde olursa olsun

Zulüm nerden gelirse gelsin

Barışla, sevgiyle olmayacaksa

Ey gerçek sesimiz, ey büyük kavga

Yankılan dağdan dağlara

Yankılan dağdan dağlara (Sayfa: 38-39)

ŞU GİDEN ATLIYA TÜRKÜ

*

Ben demedim mi

Hazırlandılar

Onların yüz bin kolları var

Kırbaçları sert, yamçıları sağlam, atları kavi

Yeğin git kese sür atınla birleş

Ben demedim mi

*

Ben demedim mi

Tekin değil koyaklar, dağ yamaçları

Yağmur yağar ki sis basar ki kurt iner ki

Ay bulanığında gümüş rengi çakallar

Ben demedim mi

Yalnız gitme demedim mi

*

Çiğdeme sor, çeşmeye sor

Tek açan menevşeye sor

Ayrılık getirir ayrılıklar

Birleş demedim mi

Ben demedim mi (Sayfa: 40)

O KADINLAR İÇİN BEŞLİ SEKİZLİ

*

1

*

Canıyla ayrılık sürer

Kendi ölümünü kendi doğuran

Kocamız ilk oğlumuzdur

Güderken bizi tanrı adına

Yüreği kamaşır huysuzluktan

*

2

*

Derin bir boşluğu söylesin diye

Adımızı e ile a ile çağırırlar

Sesimiz kendi göğsümüze içerden

Çarpa çarpa incelmişse

Denizlerimiz sığ dağlarımız düzse

Nasıl yankı veririz

*

3

*

Sordu dışarıdaki: – Kaç kişisiniz.?

İçerdeki yanıt verdi:

– Siz kaç kişisiniz.?

Ya biz nece kişiyiz biz

Sayılara girmeyenler

Kuşumuz ne renktir, rüzgârımız nerde

Neden gizli çıkarırız kuzularımızı

Yaylaya güzleye (Sayfa: 42)

SESLİ AĞIT

*

Kim attı bu tuzu çocuğumuzun sütüne

Sularımızı bulandıran kim

Hey kim var orda.?

*

Masal mı yaşıyoruz bu kaçıncı çağda

Elmamıza tarağımıza zehir

Nerden girmiş olabilir.?

*

Gün ışığı çağrısız geliyor odamıza

Kaldırıp götürüyor elimize bir kazma

Bir kalem veriyor zorla

arabalar dolu geçiyor dolu geçiyor

itiyorlar gidiyoruz yokuşlara koşulmaya

Kırk haramilerden kaçırdığımız geceyi

Ninnileyip uyutuyoruz kollarımızda

Oysa okşayıp sallayacaktı

Uyutacaktı kollarında kim kimi

*

Ölüleri yürütüp götürüyorlar

Uzun törenleri unutmamacasına

Yel mi çıktı bir üfleyen mi var

Oysa diriler dolaplarda

Bu soluğu uzun da kim

Düzgün dosyaları kıpırdatan

Hey, kim var orda.? (Sayfa: 43)

ANNESİ ÇALIŞAN ÇOCUĞUN AĞIDI

*

Attım. Boyalar ne işe yarayabilir

Yalnızlık için karadan başka

Hangi rengi kullanabilirim

Kuru masa, donuk tavan, somurtuk halı

Solgun durmalı resimlerim

*

Pencerem kuşları çekmiyor

Soluğu azaldı nergislerin

Üç tarak olsa taranmaz Yuku-Lili'nin saçları

Ben annesi çalışan bir çocuğum

*

Yollarda damlarda eski yazdan kalma

Mavi çizgileri kar gelir kapatır

Sustum. Sevincin sesleri de

Bir iki deneyip susacak

Duvar diplerinde kedisel çığlıklar

Bahçelerde çirkin kasımpatları açmalıdır (Sayfa: 44)

YÜKSEK EVDE OTURANLARIN TÜRKÜSÜ

*

Evleri yüksek kurdular

Önlerinde uzun balkon

Sular aşağıda kaldı

Aşağıda kaldı ağaçlar

*

Evleri yüksek kurdular

On bin basamak merdiven

Bakışlar uzakta kaldı

Uzakta kaldı dostluklar

*

Evleri yüksek kurdular

Cama, betona boğdular

Usumuzdaydı unuttuk

Topraktan uzakta kaldı

Toprağa bağlı olanlar (Sayfa: 45)

BEBEK İÇİN KARŞILAMA
*
Geçirdin son güzü, yeli, yaprakları
Sırta omuzlara vuran güneşi
Geçirdin köklere çekilen özsuyu
Kardan önce geldin
*
Askerler çeksin asma köprülerini
Azgın sular üstünden
Silah bırakılsın demiş olabilirsin
Örtüp üstlerine kaputlarını
Kaygusuz uykularda üç gün üç gece
Dördüncü gün oyuna dursunlar diyebilirsin
Belki Güney Amerika, Asya ve Afrika
Ve Ortadoğuda
Halklar kendi marşlarıyla yürüsün dedin
Ama geç geldin geç geldin
*
İlerde, daha ilerde
Bir gün olacaksa da
Henüz hiçbiri olmadı istediğinin
Yeni yeni yöntemler buluyor
Dünyanın kiralık beyinleri
Çok paralı efendilerine
Çok yoksul tutsaklar iki dizleri üstünde
Ellerini bir parça oynatmayı düşünmeden
Tanrıya yakarıyorlar
*
Tanrıyı bir milyarder kılığında
Başkan kılığında
Papamız kılığında bazan
Çokça da general kılığında görüyorlar
Ellerini indirmiyorlar daha
Tutunmuyorlar biribirlerine
*
Bir gün tutunacaklar
Bir gün başları yukarda
Yüceltip kendileri kendilerini
İnanacaklar yalnız kendilerine
Bunun için
Onlara yol göstermelisin
Çok beklendin ama geldin
Ama hoş geldin (Sayfa: 46-47)

RED

*

Yırttı yüzlerce dizesini

Çekti duyulan şiirlerinden adını

Sildi şiire dönüşen sözleri

Yüreğinden

*

Kendi bedenine tutkunlar ey

Kendi aydınlığını sevenler ey

Yorgan gibi bürünüp geceyi

Kendi sıcağında uyuyanlar

Bu nedir bu nedir, bir gececik ozan

Yazdı ama size değsin istemedi

Sizi değmez gördüğündendir

Reddeti güzelim şiirlerini

Sizi reddetti (Sayfa: 65)

GÖRÜLDÜ

*

“Görüldü” kimi özlediğimiz

Neyi sevdiğimiz, istediğimiz “görüldü”

Öfkeliysek hangi dağlara vurup

Kederliysek hangi suları izlediğimiz

“Görüldü”

Selamımız ve dikenlerimiz

*

İçimizde, derinde

Derin denizlerin yaslı göllerin dibinde

Bir umumuz vardır sileriz

Parlatırız gece gece

Damgasız işaretsiz (Sayfa: 66)

SEVDA KALICIDIR

*

Kayboldum

Bir köpeğin bir çocuğu beklediği gibi

Hasretle kamaşık yüreği

*

Kayboldum

Bağırırlar, seslerinin yankısı

Dönemez bir türlü

*

Kayboldum

Çevrilir sayılar sonuncuya değin

Ansımaz sonuncu kaçtı, biter telefon

*

Kayboldum

Herkesin adı okunur, düşmüştür onunki

*

Kayboldum

Yıllarca beraber uyumak uyanmak

Suya ve ekmeğe uzanmak birlikte

Tartışmak, küsüşmek, sevişmek

Ama sevda nerde sevda nerde

*

Kayboldum

Kimlere hüzündü kimlere nostalji

Kimler tutkun idi kimler unuttu

*

Siz hepiniz ölüleri ve mezarları seversiniz

Çoğa sürmez bir gün ben de beklerim (Sayfa: 74)

AKVARYUM

*

Yok saymalıyım artık geçip gittiğini

Ve giderken önüme uzattığın

Hayatın kıyısında

Gizlice görüvereceğim

O birkaç dirhem eskimez gümüşü

*

Yok saymalıyım, karşılıksız ve cömert

Ismarlamadığım, biriktirilmiş

Çiçek izlerini

Çünkü yansız ve renksiz durayım isteniyor

*

Törenler ardarda törenler düzenlense

Ülkenin tüm çılgınları geçse önümden

Durmalıymışım

Belki ben durduğumda

Müzmin bir acemisi olarak hayatın

Öyle kendiliğinden

Yağmur kabartır kirleri

Kar temizler

Mi acaba

*

İyi ki şimdilerde

Yeni keşfedilmiş ülserimle

Bu tuzsuz ve edilgen akvaryumda

Başarılar dileyerek

Vizit defterine geçti adımı doktor

*

Böylece tarihten kovulmak

Ustaca gerçekleşti denebilir

Ne sille ne tokat ne devrim ne kargaşa

Bir dizi bitirim incelik eşliğinde

Örtün öleyim şimdi.. (Sayfa: 79-80)

DEDEM ÖLDÜĞÜNDE

*

Dedem öldüğünde

Yüz sürerek ayaklarına

Vedalaşmıştı ninem

*

Annem incecik bedenine

Deli vuruşlar indiğinde

Ağzından çıkan sözcükler şunlardı

“Bağırma, duymasın kimse”

*

Beni eğitmek içinse

Elini kullanmadı birileri, hayır

Buna teşekkür mü etmeliyim

Bir var ki alttan almalıymışım onlara göre

Bana yöneltilene karşılık

Bir aşağda olmalıymış sözlerim

*

Öldü barbar de köle de, ölsün

Toprağa karıştı zalim mazlum

Sabrı örseledi öfke, aşındı kendisi de

Egemene karşı evde dışarda dünyada

Şimdi sözüm davranışım özgürce, eşit eşite

Bunu çocuklarımızdan öğrendim (Sayfa: 82)

ÇOCUKLARI EŞİT TUTUN

*

Has ipek yanında pamuk giyinenler

Eşit tutulmayan çocuklar o güller

- Çocukluk aman çocukluk -

Üstünlüğün büyüsüne yanar dönerler

Sonra dar gelir utkular övmeler

- Çocukluk aman çocukluk -

Ağızlarındaki balı

Yaşama çılgınca tükürürler

Verseniz verseniz sevgiler az gelir

Sevgisiz sitemsiz öfke göllerinde

Ölürler (Sayfa: 83)

SENİ SEVDİM

*

Seni sevdim, seni birdenbire değil usul usul sevdim

"Uyandım bir sabah" gibi değil, öyle değil

Nasıl yürür özsu dal uçlarına

Ve günışığı sislerden düşsel ovalara

*

Susuzdu, suya değdi dudaklarım seni sevdim

Mevsim kirazlardan eriklerden geçti yaza döndü

Yitik ceren arayı arayı anasını buldu

Adın ölmezlendi bir ağız da benden geçerek

Soludum, üfledim, yaprak pırpırlandı Ağustos dindi

Seni sevdim, sevgilerim senden geçerek bütünlendi

*

Seni sevdim, küçük yuvarlak adamlar

Ve onların yoğun boyunlu kadınları

Düz gitmeden önce ülkeyi bir baştan bir başa

Yalana yaslanmış bir çeşit erk kurulmadan önce

Köprüler ve yollar tahviller senetler hükmünde

Dışa açılmadan önce içe açılmadan önce kapanmadan önce

Nehirlerimiz ve dağlarımız ve başka başka nelerimiz

Senet senet satılmadan önce

Şirketler vakıflar ocaklar kutsal kılınıp

Tanrı parsellenip kapatılmadan önce

Seni sevdim. Artık tek mümkünüm sensin (Sayfa: 84)

TUHAF BİR AŞK

*

Kırılıyoruz, ya sen ya ben

ya da kırılmışlığımız

öyle derin öyle onarılmaz

bir yol arıyor yüzeye vurmak için

bir bahane. Onarılamıyoruz

onaramıyoruz, ekimiz görünmeden

sen ve ben

*

aramıza gerilen sahte deri

katılaşmış, çatlayabilir ancak, çatlıyor

sızıyor kan senden ya da benden

bazen ikimizden

*

bilemiyoruz yaşamayı severek

ve sevmeden

belki hem severek hem sevmeden

*

böyle parçalanarak dağılarak

mı ölünür.?

dünyaya bir bütünlük bırakmadan

oysa ölüm bile usul usul

yaşama benzer yaşama benzer (Sayfa: 90)

SAKLAYAN KADINLAR ŞİİRİ

*

O telefona çıkma, o kapıyı açma

ona dokunma

sarnıcı besleyen suyu sonsuza

sakla, sende sürsün aşk (Sayfa: 92)

TAŞ

*

Dar günlerde usulca seslenişe

usul bir yankı arayan

umutsuz susarsa

taş kesilir dünya da

*

büyürüz

silahlar ölçmese boyumuzu

büyürüz erik

büyürüz badem

büyürüz akasya

elbet büyürüz

geç olmadan, sonsuz geceye girmeden

herkes döktüğü kederi toplasa

*

Sezen’in sesinden fado dinlesek

hangi dala düşer güneş

çiçeği söylese

bir gün konuşmadan bile bir

anlaşsak

ölüm o pervasız zalim

senin de odanda konukken

sen neyin zalimisin.? (Sayfa: 104)

AH ÜLKE

*

Demir akkor halinde, esas demirciler

yedi kat yerin dibinde ve görünenler sahte

önce evliyalar gibi resim veriyorlar

çerçeveden bir çıkınca bir çıkınca

kolları uzanınca örse

üstünde alanlar dolu zambak

vuruyorlar, vuruluyor düşüyor

zambak dönüşüyor lâl'e

*

Ferhad'ın kesik kolları bir değse toprağa

su uzakta birikiyor hâlâ

söylenti bu, kulaktan kulağa

Mavi Kuş'un sahibi esas demirciler

bir gün masallardan dönecekler

- şimdi mi, burda mı, bu durumda mı.?

şimdi aşk bile zorba (Sayfa: 105)