Afşar Timuçin - ey benim güzel sevdalım

KOŞULU ŞİİR

*

Salının arkası hemen perşembe

Bir günde nasıl oldu pazara geldik

Ah gülüm oyuna geldik

Sezilmeden geçiyor zamanın çoğu

Her dokunuşumuzda bir şey eksik

Eksik olmayan tek şey koşu

İçimizde zehir gibi bir tortu

Yüreğimizde mıh gibi bir sancı

Hep böyle bir şeylere yetişeceğiz

*

Gün sanki az önce doğmamış mıydı

Yoksa bize mi öyle geldi

Sen az önce çıkmadın mı kapıdan

Kapıdan çıktığında sabah mıydı

Dururken ne çabuk akşam oldu

Her sevişmemizde bir şey eksik

Ne kadar çırpınırsak çırpınalım

İçimizden gitmeyecek bu kuşku

Hep o yöne akıp giderken bu su

Yaşamakta hep eksik kalacağız (Sayfa: 10)

TELGRAF

*

Yalnız aşkla beslenen ince ozanlar gibi

Üç gündür dallara yapışıp kaldı kuşlar

Ben de üç gündür pencereden onları gözlüyorum

Hava nasıl durgun nasıl sıkıntılı

Ne bir su sesi ne bir yağmur kıpırtısı

Sanki halatlarla bağlamışlar bizi bir kartpostala

Üstelik ölçülü de değiliz uyaklı da

İyi ki kuşlar da biraz iki ayaklı da

Seni böyle inatla beklemek konusunda

Birbirimize o kadar aykırı düşmüyoruz

*

-İki gün ara-

*

Bu telgrafı kuşlar çektirdi sana

Yalnızız stop sıkıntılıyız stop tutkunuz

Üç gündür ağzımıza lokma koymuyoruz stop

Kuşlar ve ben hep seni bekliyoruz (Sayfa:19)

SEZGİLİ ŞİİR

*

Önce bir sancı olur sonra bir duyumsama

Sonra günler kaygılı duruşlarla

İnce yağmurlardan seni alır getirir

*

Birlikte özlemek bekleyişlerin

Sevinçlerle duyurduğu sezgidir

Güçlü bir direnme biçimidir biraz da

Süzülür geceden damıtılan ışıkta

Aşklar işte bu özlemden oluşur

Gerçek ve haklı savaşlar da

*

Önce bir seziş olur sonra bir duyumsama

Sonra bir esinti ta deniz içlerinden

Bir akşamda beklenmedik bir yazla

Bir boşluğu sevdaya dönüştürür (Sayfa: 26)

GÜNÜN BİR YERLERİNDE

*

Camların yandığı saat

Kuşkunun alev alev tutuştuğu

Ya tam sabahın yedisi

Ya azçok beşi akşamın

Ey benim güzel sevdalım

Özlemin gerçek adı

Bu bitmez kaygılar mıdır

*

Bu yoksunluk mudur sessiz

İçimizde durup duran

Paslı bir çivi gibi

Bir tortu gibi ya da

Ne kadar olmaz desek

Kolay kolay sökülmüyor yerinden

*

Suların sustuğu saat

Zamanın boşluklara süzüldüğü

Ya sabah sekize doğru

Ya dokuza doğru akşam

İhanetin köpek gibi

Kapımızda uluduğu saatler

Ey benim güzel sevdalım

En çorak toprakta bile

Mavisine bulandığım denizsin (Sayfa: 29)

DÜŞLEM

*

Bütün düşler ondan sorulacaktır

Yasalar bunu böyle bildiriyor

O baktığı zaman denizler diriliyor

Canlanıyor kuru göller yeniden

*

Ah onun içinde ne sevda düşleri neler

Ne parklar ne sarılmalar ne şeyler

O en kuru maviye baktığı zaman

Açılıyor gözlerinde salkım salkım

Doğma büyüme denizli midyeler

*

Okyanus kokuyorsa saçları boşuna mı

Rastlantıyla mı duyuluyor ellerinde

Dağ başlarında esen hırçın rüzgarların sesi

Boşuna mı ağlıyor o her akşam

Karanlık balkonunda boşuna mı

*

Bütün güzellikler ondan sorulacaktır

Her anlamda sevmek ve aşk adına

Ama zaman atlar gibi geçiyor

Ve bakmıyor ardına (Sayfa: 32)

SERÜVEN

*

Bu sevinç söner gider mi

Paylaşılırken ekmek gibi

İkimiz birlikte kurduk

Git git biter mi bu kıyı

*

Süsler gibi martılar

Susmuşluğu yarıp kanatlarıyla

Sessizliği bağıra bağıra

Açıklara çağırırken bizi

Beklenmedik bir kopuşla

Biter mi bir gün bu tutku

*

Kabasaba zamanlardan

İkimize arta kalan

Bir sensin bir de benim

Her yanyana gelişte

Koca evrene açılan

*

Varolmakla tükenir mi

Yaşanmakla biter mi bu serüven (Sayfa: 34)

İLKYAZ GİBİ

*

İlkyaz kendiliğinden

Sana hiç sormadan gelir

Dokunsan uçar gider

*

Az önce buradaydı

Bir kelebeğin kanadında

Bir demet çiçek gibi

Dalın üstündeydi gördüm

Bir yapraktan süzüldü

Dağıldı suyun parlak yüzünde

Sonra yayıldı yere

Az önce buradaydı

*

Aşk da ilkyaz gibidir

Yaşadığın yerde vardır

Aradığın yerde yok (Sayfa: 35)

KAR ŞARKISI

*

Kar yağıyor sıcak sıcak

Gidenlerin ardından

Lapa lapa kar yağıyor

Görüntüleri renkleri

Ve kokuları silerek

*

Kar yağıyor sessizlik gibi

Kar yağıyor sular gibi

Bir sancı diner gibi

Bir yağmur çekilir gibi

Kar yağıyor

*

Kar yağıyor ince bir korkuyu

Yavaştan duyura duyura

Kar yağıyor ayrılıklardan sonra

Kar yağıyor tane tane

Kar yağıyor salkım salkım

Kar yağıyor dura dura (Sayfa: 44)

ONDAN BERİ

*

Sevinç gibi biriydi

Bir öğle sonu çıktı geldi

Umulmadık bilinmedik kuytulardan

Ben yabancıydım sanki

Öylece durdum kaldım

*

Telefonlarda sesi

Bir alışkanlık olursa ne yaparım

Ne derim kendime

Dedim kendi kendime

Düş gibi kuşku gibi kalakaldım

*

İnanç gibi biriydi

Bir öğle sonu çıktı geldi

Sesi rüzgara işledi

Şiirlere birden yazıldı adı

Duruşu akşam denizlerinin

En dalgalı mavilerine sindi (Sayfa: 45)

Hasan Kıyafet - Yaşamak Yasak

 

Arka Kapak

*

Hasan Kıyafet 1937'de Kaman'ın Çağırkan köyünde doğdu. Bir duvar işçisinin dokuz çocuğundan en büyüğüdür.

Pazarören Köy Enstitüsü ve Gazi Eğitimin İngilizce Bölümü'nü bitirdi.

12 Mart ve 12 Eylül iş*kence*hanelerini tanıdı. Sürgünlerle geçen öğretmenliği, yine 12 Eylül'de noktalandı. Kısacası her namuslu aydın gibi inançları yüzünden çekti.

Yazmaya Bingöl'de başladı. Halen basılı yapıtlarının sayısı 20'yi aşmıştır. 1960'da çıkan ilk romanı ''komünist imam''la, tezli roman anlayışının savunucularından oldu.

D.G. Mahkemeleri kurulduktan sonra ilk yargılanan romancı oldu. Buna karşın, ilerici kararlılığını, burjuvazi karşısındaki uzlaşmazlığını inatla sürdürmektedir.

*

YAŞAMAK YASAK yazılalı on yıl olmuş. Ötesini kendisinden dinleyelim:

*

''..Gün günden kötü geldi. Maddi olanak ve özgürlüğü yan yana getiremedim. Karadenizli kolay adam vu*rur denir. Ka*ndavasının maddi temelini araştırmak istedim. Fındık işçilerinin arasına girdim. Bir bakıma onların romanı oldu bu.

Fındık zamanı Fatsa Parkı'nda amele pazarı kurulur. Başıma bir şapka geçirip gittim. Zaten köylüyüm, işçi yadırgamadı. Yıl 1976 idi. Pazarda beni satın alan Amele Başı, Kovanlı yöresine giden bir gruba kattı. İlkin Kalafatoğulları'nın bahçelerinde çalıştık.

Tırnaklarım dayanamadı, baş parmak etten ayrıldı. Fındık çotanağının acı suyu dehşetli yakıyor. Anşa Bacı bunu gördü. Adımı ''İstanbıllı'' koydu. Derme çatma geniş barakalarda işçilerle yan yana yattım. Karavanada yüzen kurtları göre göre, taze meyve hoşafına, şekerli makarnaya kaşık salladım. Amele Başı tarafından günde on kez davar gibi sayıldım.

İki bahçenin sınırında yetişen bir kök fındığın yeşerttiği, zehir acısı bin ka*n davası olayından birini yazdım. Patronun Kara Ziya'yı vu*rdurtmak için peşine taktığı işçisinin, süreç içinde bilinçlenip si*lahını asıl hedefine çeviriş öyküsünü dinledim.

Çalışırken beni tanıyıp kimseye giz vermeyen, sıkı ağızlı öğretmen arkadaşım Recep ve eşine sevgilerimi yolluyorum..''

*

Kıyafet, yaşamadan yazmayı kabul etmiyor. Yargı okurların.

*

''Düşman korkunç değildir, uşağım. Korku korkunçtur. Düşman yenilmez değildir, yeter ki korku yenilsin. Yılgın insan, yılgın camız gibidir. Hasımı dizden takattan düşse de elleşemez. Ona baş tutamaz.'' (Sayfa: 22-23)

*

''Kanı kanla yumaz, suyla yurlar. Ölmek kolay ama kötü. Yaşamak güç, ama güzel.'' (Sayfa: 28-29)

*

''- Çocuk dedin mi aklıma padişahın öyküsü gelir. Bir gün yere göğe hükmeden padişahlardan biri büyüklenmiş: ''Şu dünyada benden korkmayan canlı, kul var mı.?'' demiş. Herkes ''hâşâ yok'' derken, yaşlı bir köylü: ''Vardır Padişahım, vardır. Siz kim oluyorsunuz.? Tanrıyı bile takmayan kul vardır'' demiş. Padişah: ''Kimdir o.? Tez getirin karşıma'' diye köpürmüş. Önüne üç aylık bir bebek getirip koymuşlar. Bebek başlamış ağlamaya. Padişahın durunu susunu kim takar..'' (Sayfa: 32)

*

''..insanın eli, eteği kolay kirlenmez. Suyla yıkarsın çıkar gider. Ama yüreği bir kirlendi mi, kolay çıkmaz.'' (Sayfa: 81)

*

''Haşim, iri gövdesinden beklenmedik kıvraklıkla kalktı. Köşedeki sepeti didiklemeye durdu. İnce, yıpranmış bir kitabı okumaya başladı: ''Gerçek düşmanlıklar bireyler arasında değil, ezenlerle ezilenler arasındadır.'' Bu kadaaar..'' (Sayfa: 103)

*

''Arkadaşlar, her türlü kötülük ''Artı değerin'' ortaya çıkışıyla başladı. Çünkü sömürü onunla ilgilidir. Biz emekçiler, her zaman tükettiğimizden çok üretiriz. Ama egemenler buna el koyarlar.'' (Sayfa: 105)

*

''- Peki avukat bey, hükümetin telaşı neydi.? Niçin askeri, polisi başımıza yığdı.?''

- Bunun iki nedeni var. Birincisi fındık fiyatını arttırmak istemiyor, ikincisi de komünist fikirlerin yayılmasına karşı çıkıyor. Önemli olanı ikincisidir.

- Anlamadım. Fındık yürüyüşüyle komünistliğin ne ilgisi var.?

Derviş bilgiççe güldü:

- Ne ilgisi mi var.? Solculuğun, komünizmin ilkokulu işte bu mitingler, yürüyüşler, dernekler ve sendikalardır. Oralarda palazlanıp gelişir. O gün Fatsa'ya, taa İstanbul'dan solcu militanlar gelmişti. Bunların kimi öğrenci, kimi öğretmen, kimi de fabrika işçisiydi. İşlerini güçlerini bırakıp koşmuşlardı. Köylülerin arasına dağılmış, zehirlerini akıtıyorlardı.

''Ağalığa beyliğe paydos.! Kahrolsun tefeciler, para babaları.! Bağımsız Türkiye.! İşçi, köylü el ele.! Satılmış hükümet, Amerikancı hükümet istifa..'' diye zırlaşan onlardı.'' (Sayfa: 118-119)

*

''- Eğer işi kaleme dökersek, bırak emeğimizin karşılığını, ettiğimiz masrafın karşılığını alamadığımız ortaya çıkar. Fındığı içki çerezinde, pastalarda tanıyanlar onun Allahın ağacında ve Allahın dağında kendi kendine bitip büyüdüğünü sanıyorlar. (..)

- Hilmii Hilmi, yavrum, fındığın nasıl sofraya geldiğini değil beyler paşalar, sizler bile tam bilmezsiniz. Onu, sen bize, Karadeniz kadınlarına sor. Yanında oturan Kara Şeytansa, hiç bilmez. Yokuş yukarı ceketini bile karısına taşıtan Kara Şeytan. Kulağıma devre devre sesleri geliyor, ağzımı açtırmasın.'' (Sayfa: 131)

*

''- Cengiz Beyciğim, bize danışmadan işçi almamanızı, ta o zaman söylemiştim. Adamlarınız, işi hafife aldı. Çok iyi bildiğiniz gibi, solcular bir kap süte düşen bir damla mayaya benzerler. Neyse, bazılarını özel yöntemlerimizle ayıkladık. Yüksek atlayıcı zaten komada. Şimdilik merak edilecek bir durum yok. Görgü tanıkları sağlam.

Cengiz Bey, yarım ağız güldü:

- İyi atlayıcı değilmiş herif..

Vahit Bey öfkeli:

- Gebersin nâmussuz. Arabayı yakan, işçiyi kışkırtan, İngilizleri kaçıran tüm oymuş. Her taşın altında o varmış. Sonunda belâsını buldu pezevenk. Yok canım kökü kazınamadı. Ne Deniz Gezmiş, ne de Kızıldere'de geberenlerle iş bitmedi. Allah razı olsun şeften. Meseleyi taze yağdan kıl çeker gibi çözüyor. Yaşamayı yasak edecek onlara.!'' (Sayfa: 155-156)

*

''- Değerli fındık üreticisi arkadaş:

*

El emeği, alın terinizi çağlardır çalan sömürücülere dikkat ediniz. Fındık Kooperatif yönetimi yıllardır parababalarının elinde. Kooperatif, devleti ve sizi soymakta bir ara güç olarak kullanılmaktadır. Oysa gerçek güç sissiniz. Geleceğinize, emeğinize sahip çıkınız. Yönetime, yoksulların, emekçilerin gerçek temsilcilerini getiriniz. Bunun için sınav günü yaklaşmaktadır. Demokratik savaşa hazır olunuz.

Yukarıdaki çağrıyı yaparken, yanlış anlaşılmaktan korkarız. Kooperatifçiliği nihai kurtuluş yolu olarak önermiyoruz. Düzenin burjuva yapısı değişmeden hiçbir şeyin değişmeyeceği bilinciyle, kooperatif yönetimine mutlaka girmenizi anımsatıyoruz.

Kırsal kesimdeki kooperatiflerin amacı, az topraklı ya da orta topraklı küçük üreticiyi tefecinin, aracının elinden kurtarmaktır. Sizin de yaşayarak gördüğünüz gibi bu, yurdumuzda iyi bir dilek olarak kalmaktadır. Bizdeki Tarımsal Kooperatiflerin bir benzeri dünya yüzünde yoktur. Toprak ağalarını, tefecileri, tüccarları içinde barındıran bir çeşit soygun aracı durumundadır.

Evrende hiçbir şey durağan değildir. Taş bile değişir. Sömürü yöntemleri de değişti ve gelişti. Kapitalistler üretim araçlarına sahip oldukları için, öncelikle artı değere el koymaktalar. Bu giderek fiyat mekanizmasıyla işçilere ödenen ücretin bir kısmını da içermektedir. Böylece emekçi kesim, çift yanlı bir sömürü çemberiyle kuşatılmaktadır..'' (Sayfa: 166)

*

''Cengiz Beyin öksürüğü, suskunluğu irileştirdi:

- Merak edilecek bir durum görmüyorum, dedi. Çünkü işçi, köylü bu bildirilerin tek cümlesini bile anlamaz. İyi iyi.. Böyle artı değerli, kompradorlu, emperyalistli bildirileri bırakın yayınlasınlar. (..)

- Kim demiş anlamaz diye.? Vallahi gâvur gibi anlarlar. Köylü, işçi işine gelmeyeni anlamaz. Tonguç'un torunları öğretmenler köylüye, Palabıyığın torunları da işçiye bir güzel anlatırlar.'' (Sayfa: 168)

*

''- Geçen gün bizim fabrikaya gidiyordum. Baktım iki grup çocuk, birbirlerini yiyorlar. Neyse, durup azarladım, ayırdım. Ufaklardan birini kanadından yakalayıp ''Ula niye dalaşıyorsunuz.?'' dedim. Ne dese.? ''Emice biz, Deniz Gezmiş, Mahir Çayan oyunu oynuyoruz. Ha bunlar da polis.. Ben Deniz Gezmiş'im,'' demez mi.? Kellesinin kökü deyip yapıştırdım velete.'' (Sayfa: 168)

*

''Vurulduğu gün, Hilmiyle birlikte, kente Dede, Nuru ve Öğretmen de inmişti. Onu hastaneye teslim etmeden bazı siviller yakalarına yapışmış, sorgusuz sualsiz bir deliğe tıkmış ve üç gün üç gece analarından emdiklerini burunlarından getirmişlerdi. Nuru dayanamamış: ''Ha bu sopalarınızı anlıyorum da, sorularınızı anlamayrum daa.!'' diye bağırmıştı.

LEMAN DERGİSİ

- (..) Solcu Hilmi denen o kızılı nereden tanıyordunuz.? Herkes uyurken sizler niçin uyumuyordunuz.? Ne konuşuyordunuz.? Niçin Deniz Gezmiş, Mahir Çayan, Ziya Yılmaz ve Terzi Fikri'ye hayransınız.? Biz her şeyi biliyoruz. Konuşun, yoksa sonu kötü olur. İslâmın şartı kaçtır.? Kelime-işehadet getirin ulan dinini...diğimin komünistleri.'' (Sayfa: 175)

*

''..her şeyin okulu var da, doğruyu öğretmenin okulu yoktur. Doğruyu öğreten tek öğretmen, yanlış.. Okulu da hayatın kendisidir..'' (Sayfa: 198)

Antonis Samarakis - Pasaport (Yunanca Aslından Çeviren: Müfide Pekin)

 

Arka Kapak

*

Çağdaş Yunan edebiyatının usta yazarlarından Samarakis, diğer yapıtlarında olduğu gibi, bu öykülerinde de sıradan insanın yaşamından kesitler sunuyor. Yazarının, direniş, tutukluluk, bürokrasi deneyimlerinin zengin gözlemlerini yansıtan, insanın neredeyse çocuksu duygularına ilişkin birbirinden sıcak dokuz öykü..

*

Gündelik olgularla gerçeküstü olaylar arasında süregiden bu yolculuğa çıkmak için "pasaport"unuz hazır mı.?

*

PASAPORT:

*

''O zamanlar nereden hayal edebilirdi ki insanların insanlığı, sistemlerin insanlığına indirgenecek..'' (Sayfa: 28)

*

''İnsanın kopyası değil fotoğraflar, asla olamazlar. İnsandaki vicdan yok onlarda. (..) Vicdan renksiz değildir, olamaz. İnsan insana eziyet ettiği müddetçe renksiz kalamaz.'' (Sayfa: 29)

*

SON MUZİPLİK:

*

''..dünyanın her yanında gözaltı dairelerinin kabarık dosyalarında bugüne kadar yer almış ne kadar ''kalitesi'' gözetilmiş tutuklama varsa hepsi gecenin geç saatlerinde, hatta daha da doğrusu sabahın ilk saatlerinde gerçekleşmiştir. Çünkü tasarlanan oyunun içinde seni, ya hak ettiğin o yumuşacık uykuya dalıp gitmişken yatağından apar topar sürükleyip kaldırmak ya da savaş yerine aşk yapmak arzusuyla sokulduğun yine yumuşacık bir bedenin içinden söküp çıkarmak vardır. Ve elbette ki seni pijamanla, gömleğinle, beybi-dolunla, hatta belki çırılçıplak yakalayan bu şaşkınlık anı tutuklama olayına ayrı bir renk katar. Seni böyle tıraşsız, saç baş darmadağınık, uyku mahmuru en berbat halinle alır götürürler işte.'' (Sayfa: 32)

*

''Tüketim Toplumunun Sağlıklı Programlaması Dairesi Genel Merkezi'nin aldığı karar gereğince 17'yi 18 Ocak'a bağlayan gece yarısından sonra tüm yurtta ani yürütülen operasyon sonucunda ülkedeki tüm konuşan bebekler, 24 saat içinde derhal ameliyata alınmak üzere toplanmış ve yapılan cerrahi müdahaleyle bu bebeklerin mevcut gayri ahlaki konuşma mekanizmaları sökülerek yerine tüketim toplumunun sağlıklı programlanması amacına bütünüyle cevap veren ve netice itibarıyla sağlıklı tüketim eğitiminin tohumlarının ilk çocukluk yıllarında atılıp filizlendiği gerçeğinden hareketle vatandaşların tüketim toplumunun yüksek ideallerine bu yaşlardan başlayarak saygı duymalarını ve bunlara koşulsuz boyun eğmelerini sağlayacak yeni mekanizmalar yerleştirilmiştir.'' (Sayfa: 34)

*

''Başından 6 tane Nisan geçmiş Eleniça susuyor, kahverengi gözleri kooocaman açık..'' (Sayfa: 36)

*

ANATOMİ DERSİ VS.

*

''Özgürlük sararmış ansiklopedilerde, tozlu sözlüklerde kaldı.. a evet, bir de Sistem'in ütüden yeni çıkmış resmi duyurularında. ve de Sistem'in dünyasıyla özdeşleşmiş daha bir sürü şeyde.. Çünkü bir tek onların, Sistem'in resmi dilini kullananların özgürlükten söz etme özgürlükleri var..'' (Sayfa: 46)

*

''Yüreği çocuklarla, doğru.. Nasıl olmasın ki.? Özgürlüğe aynı açlık, aynı susuzluk onda da var, zor anlaşılıyor.. Özgürlükten yoksun olma aynı şekilde boğuyor onu da, zor anlaşılıyor.. O da aynı özgürlük umudunu yaşatıyor içinde, zor anlaşılıyor.. Aynı özgürlük rüyasıyla ısınıyor içi, zor anlaşılıyor.. Ama ne kadar, ne kadar, ne kadar çok insan özgürlükten yoksun.. zor anlaşılıyor.. Çocuklar zor anlaşılmıyor ama, gençler zor anlaşılmıyor.. Keşke genç olsaydı, 20 yaşında olsaydı.! Üniversite profesörü olmasaydı, küçük kadavra olmasaydı yani, küçük falan değil, düpedüz kadavra o.. ces*et, ces*et, ces*et, ces*et, ces*et, ces*et, ces*et..'' (Sayfa: 48)

*

PENCERE:

*

''Biz insanlar yalnızız, yapayalnızız. Sanki her birimiz yeryüzünde yaşayan tek insanız. Bu öyle bir yalnız insanlık durumu ki..'' (..)

''Aşk ya da ölüm, kimi hedef almışsa, dünyanın ilk aşık kişisi ya da en önemli ölüsü o kişi oluyordu.'' (Sayfa: 71)

*

BIÇAK:

*

''Saflığın en şaşmaz endazesi beceriksizlik belki de..'' (Sayfa: 81)

Alkioni Papadaki (Αλκυόνη Παπαδάκη) - Ayın Rengi (Yunancadan Çeviren: Sona Özzakar)

 

''Başkalarına benzemeyen birini tanıdım. Ölümü koltuğunun altında taşıyordu. Dar patika yolu ıslık çalarak çıkıyordu. Sağ omzunda asılı güneş dolu bir sepet ve başında bir gülle tırmanıyordu. Şüphesiz onun gibi başkaları da vardı.. Şüphesiz..'' (Sayfa: 8 )

*

''Bunu bilir misin.? Çiçekler arılara canlarını, ruhlarını armağan etmeden yaşayamazlar.'' (Sayfa: 19)

*

''Yıldız,

- Mutluluk, saniyeler kadar kısa mı sürer.? diye sordu o gece.

Dinlenmek için göz kapaklarını kapamaya hazırlanan ağaç, dallarını sallayarak, biraz uykulu cevap verdi:

- Hayır.. Hayır. O kadar kısa değil. Yalnız şu var ki.. İnsanlar bu saniyeleri beyinleriyle kovalarlar; oysa bu, nasıl anlatayım, bir kalp meselesidir.

- Bana birkaç mutlu saniye söyle.

- Bırak şimdi. Uykum var.

- Söyle, diye diretiyordu yıldız. Söyle, birkaç tane mutlu saniye söyle.

Ninenin ellerinde tarçınlı bir peksimet. Foti'nin yatağının altında bir çift spor ayakkabı. Angeliki'nin rüyalarındaki bir deniz kabuğu..

Ayın renginde bir kurdelecik..

- İyi geceler. Bu gece çok uykum var.

- Bir tane daha söyle ne olur, sonra seni rahat bırakacağım.

- Seni çok seviyorum.!

- İyi geceler, dedi yıldız, mutluluktan uçarak.

Ve kayboldu.

Ayın kirpiklerine tutunarak battı.'' (Sayfa: 34)

*

''- Ama nasıl böyle yalnız kaldın, diye sordu çocuk hayretler içinde. Nasıl yalnız.?

- Düşüncelerim var. Gül ağaçlarım var. Saka kuşlarım var. Değerli arkadaşım sen varsın.. İğnenin deliğinden ipliğin geçmesi gibi, dünyanın bütün sevgileri küçücük bir delikten geçer delikanlı. İçinde, ıssızlığı, yalnızlığı depolayan bu yalnız adamı tanır mısın.? İşin kötüsü de, dudaklarının arasından zehir akıtarak dırdır etmektir. Oturduğun yeri kirletmeden, payına düşeni keyfinle ye. İçkini usulüne uygun içerken kendi kendine şunu söyle: O kadar çok, güzel şey var ki, bunlar her an benim de karşıma çıkabilir. Nereden bilebilirsin.?'' (Sayfa: 35)

*

''-Ölmekten korkmuyor musunuz.?

- Bugün yaşıyorum. Bunun ne harikulade bir şey olduğunu bilir misin.? Şimdi beraberiz, ellerini sıkıp gözlerine bakıyorum. Gününün solmasına asla izin verme. Hayatın, parmaklarının arasından kayıp giden kum tanecikleri gibi kaybolmasına izin verme, bırakma. Yaşa, anlıyor musun.? Yaşa.!

Birtakım küflenmiş kafaların bugünü göz ardı ederek, ''yarın''a bakışlarını, ''yarın''dan ne anladıklarını kafana takma. ''Bugün'' senindir dostum. Onu sevebildiğin kadar sev.'' (Sayfa: 36)

*

''- İnsanların sırtlarına tabelalar yapıştırma arkadaşım. Onlara karşı önyargılı olma. Bazı insanlar içlerinde iltihap tutmuş yaralar taşırlar, yaklaş onlara, dışlama, içlerini dökmelerine yardımcı ol, uzaktan hafifçe parmak uçlarınla dokunma, onları hafife alma.'' (Sayfa: 45)

*

''Hayata reçete yazılamaz.'' (Sayfa: 46)

*

''- (..) Aşk hiçbir şey sormaz. İçeri girebilir miyim diye kapını çalıp izin istemez. Bizden eksilenleri, gidenleri, verdiği zararları hesaba katmaz. (..)'' (Sayfa: 52)

*

''- (..) Ben arı gibiyim. Bahçelerde gezinmek uçmak hoşuma gider. Niçin sana kanatlarımı bağlamamı istiyorsun.?

- Kanatlarını bağlamak istemiyorum. Sadece benim için uçmanı istiyorum.

- Sadece kendilerine şarkı söylemeleri için kuşları hapseden insanlardan hoşlanmam. Beni özgür bırak ve öyle sev. O zaman belki ben de seni sevmeye başlarım. Ben böyleyim ve beni anlamanı istiyorum, dedi.'' (Sayfa: 54)

*

''- Koşacağım. Ayaklarına kapanacağım, ona olan sevgimin büyüklüğünü belki anlayamadı. Israrla ve inatla ona anlatacağım.

- Sevgi onurludur, mağrurdur arkadaşım. Yerlerde sürünmez, diz çökmez, dize gelmez.'' (Sayfa: 59)

*

''..Ne diyordu İsa: ''Amaca ulaşmak için kutsal saydığınız, kıymet verdiğiniz şeyleri köpeklere yedirmeyin, vermeyin.''

Bu büyük bir laftır sakın unutma.'' (Sayfa: 62)

*

''-Aşk ne renktir.?

- Aşk, ayın dolunay olduğunda aldığı renktir.

- Öyle mi.? Aşk ayın rengindedir ha, dedi yıldız. Uzaklara, boşluğa baktı.. Ve ağladı..'' (Sayfa: 77)

*

''Buruşmamış, hep ütülü giysilerle dolaşan insanlardan hoşlanmam. Yaralanmak korkusuyla, hayatı cam bir kavanoz içinde yaşamaya değer mi.? Birilerinin gelerek ruhuna girerek hırsızlık yapacağı, oradan bir şeyler çalacağı korkusuyla yaşayarak onu demir ambarlara kilitlemeye değer mi.? Hayatını özgürce yaşa. Paralandığını ve yıprandığını hissettiğin zamanlarda da ''canım sağ olsun'' deme cesaretini göster.'' (Sayfa: 79)

*

''Sen hiçbir şeyi gerçekten sevmedin. Hiçbir şeyi.. Rüzgârlı havaların dışında. Rüzgârları arkana alıp bir kelebek gibi çiçeklerin etrafında dönerken, bir taraftan da onların sarı tozlarını topladın. Her zaman gideceksin. Çünkü sen öylesin. Ben de her zaman seni düşüneceğim ve seveceğim. Her zaman.!'' (Sayfa: 128)

*

''Ölülerin dertleri bir süre sonra ruhunda uyuklamaya başlar. Tanrı yaşayanların derdinden korusun.'' (Sayfa: 131)

Nikiforos Vrettakos (Νικηφόρος Βρεττάκος) - Boranla Gelen (Türkçesi: Panayot Abacı)

Arka Kapak

*

Nikiforos Vrettakos (Νικηφόρος Βρεττάκος), bugün Yunanistan'ın en beğenilen, en çok okunan ozanlarından biri. Isparta'nın Taigetos Dağı yöresinde 1912'de doğdu. Şiire çok küçük yaşta başladı. İlk şiir kitabını, onyedi yaşındayken, 1929'da Gölgelerin ve Işıkların Altında adıyla yayımladı. O günden bu güne aralıksız şiir yazdı. Bellibaşlı şiir kitapları şunlardır: Azrail'in Yolculuğu (1938), Taigetos ve Suskunluğu (1949), Bulanık Sular (1950), Zaman ve Irmak (1957), Evrenin Derinliği (1961), Günebakan (1976), Prometeus ve Bir Günlük Oyun (1981), Akropol'de Tören Yöntemi (1981). Ayrıca Nikos Kazancakis üzerine önemli bir incelemesi (1958), sayısız denemeleri ve düzyazıları vardır. Çıplak ve Çocuk (1939), Barış Üstüne Tartışma (1949), Acı (1969), Aynı Suyun Önünde (1972), gibi. Bugün Yunanistan'ın en sevilen ozanı Nikiforos Vrettakos, tam üç kez 'Devlet Büyük Şiir Ödülü'nü (1940, 1956 ve 1982'de), bir kez 'Atina Akademisi Ödülü'nü (1976'da ve ayrıca ''Uluslararası Asla Ödülü'nü kazanmıştır. Yapıtları hemen hemen bütün Avrupa dillerine çevrilmiştir. Boranla Gelen yazarın, Alman işgali altındaki Yunanistan'da bir yurtseverin acı ve umut dolu notlarından oluşan anlatı türündeki tek yapıtıdır. Nikiforos Vrettakos'un 1945 yılında yazdığı bu kitabı, Yunanca aslından eksiksiz çeviren Panayot Abacı'nın türkçesiyle sunuyoruz.

*

Yazarın birkaç sözü

*

Bu kitabın ilk baskısı 1945'te yapıldı. Kitap, 1942-1943 Alman işgali sırasında tutulan notlara dayanılarak yazıldı. Kitapta anlatılan tüm olaylar gerçektir, yaşanmıştır. İlk biçimiyle yapıt, bir çöküş dönemini yansıtan kimi notların kâğıda dökülmesinden ileriye gidemedi. Bu notların bir gün yeniden ele alınıp işlenmesi gerekiyordu.

Yaşanmış olaylarla duygulanmalar, zamanla içimizde, doğru bir biçimde bölümlenir ve sanat için yararlı, elverişli duruma gelir. Metnin içerdiği anıların etkisinden bugüne dek kurtulamadığımdan, onu yeniden ele almak zorunda kaldım. Şunu da belirtmek isterim ki, Alman işgali sırasındaki bir yandan korku, bir yandan yiğitlik ortamında geçirmiş olduğum ruhsal bunalım sanata dönüşemezdi.

Ve şunu saptadım: Olağanüstü büyük ve derinden etkileyici coşkular, sanatsal yaratıcılığı olumsuz yönde etkilemektedir. O korkunç savaşın bitiminden yirmi yıl geçti. Bu arada yaşam ve sanat üzerine düşünülmesi gereken konu ve sorunlar kuşkusuz büyük ölçüde çoğaldı.

*

Nikiforos Vrettakos (1965) (Sayfa: 5)

*

*

*

''Uzun bir mutsuzluk dönemi sezinler gibiyim. En soylu Avrupa uluslarının, yüzyıllar boyu gözyaşı dökecekleri bir tarihle açıyorum bu parantezi.

1941

Yazılarımla, bugün, kendimi öne sürmekten utanç duyuyorum. Ne ki bu el yazılarının ayrı bir önemi yoktur; açıklayacaklarım dışında. Bu davranışım -tüm yazdıklarım- ağlayarak yastığını ıslatan bir çocuğun davranışından farksızdır. Sanıyorum, tüm insanların ve özellikle dünya adaletine yürekten inanan çocuklarla ozanların hakkıdır bu.

Atina, Komninon sokağı, 27 Aralık.'' (Sayfa: 9)

*

''Arnavutluk cephesinden getirdiğim bütün notlarımı yaktım bu sabah. Bilinmesinde yarar var; ben de, kendimi savaşın içinde buldum, bunu yadırgıyorum oysa; savaştan ürktüğümden değil, çocukluğumdan beri ondan iğrendiğimden ve içimde, kalbime çevrilmiş korkunç bir sil*ah duyduğumdan: Sorumluluk.'' (Sayfa: 11)

*

''Kişinin içine dek işleyen o gür sesin, çağımızdaki ölçüsüz kötülüklere karşı yükselmesi olası mı, Anna.? Seslerin yükselmesi olası mı bugün.? Olası mı.? Çocuksun deme bana Anna. Hayır, Anna, sesler bugün yükselemez.'' (Sayfa: 12)

*

''Savaşan tüm insanlar, barıştan yanadır oysa. Doğaldır ki, savaşı da benimsemezler. Daha doğrusu, kimse, savaşa atılarak kendisini içinden çıkılmaz durumlara düşürmek istemez. Hiç kimse savaşı, yaşamaya yeğ tutmaz. Ne ki.. Gerçekte kimlerdir savaşanlar:? Kuşku yok, savaşanlar ve ölenler, bir buyruğu yerine getirmek zorunda kalanlardır. Oynadıkları oyun, kendi oyunları değil.'' (Sayfa: 13)

*

''Özgürlük, Adalet, Barış.! Yoktur bu denli sulanan başka ağaç. Nerede çiçekleri.? Nerede ürünleri.?'' (Sayfa: 22)

*

''..''Düşün,'' diyorum, ''bir avuç Alman tüm evrene egemen olmak istiyor. Geri kalanlar, onların yaşamalarına izin verecekleri insanlar, onların artıklarıyla sürdürecekler yaşamlarını.''

Elini kaldırıyor, parmağıyla dışarıyı gösteriyor.

''Duyuyor musun.?''

''Neyi.?''

''Umut.''

''Umut mu.?''

''Bayrağı cebinde taşıyan..''

Şaşkınlığımı görüyor.

''Ağız mızıkası çalan çocuk geçiyor.''..'' (Sayfa: 35)

*

''İlk sayfasına Andre Chenier'in bir dizesini yazmış:

Gözyaşı döksün isterim ölümüme erdem.'' (Sayfa: 38)

*

''Çünkü kanın, bütün olup bitenleri algılama yeteneği vardır. Gözü vardır, kulağı vardır, zalimleri adım adım izler. Ölüler de yaşayanlar gibi gözüpek ve korkunçturlar.'' (Sayfa: 48)

*

''Bir gece, bir yabanıl dut ağacının yaprakları arasındaki küçük bir sincabı vurduğumu anımsıyorum. İncecik, içe işleyici bir ses çıkarmıştı.. Meğer beni uyarmış. Oysa ben bunu anlayamamıştım. Yaşamaktan, özgürlükten söz etmek istemiştir kuşkusuz. Öyle değil mi.? O sincap kardeşle tezelden aynı yabanıl dut ağacında bir araya gelmek isterim. Ama bu arada insanlığımı yitirmiş olabilirim. Ne önemi var.? Ne olursa olsun ormanıma döneceğim yeniden. İşim ne benim bu inançsız dünyada.?'' (Sayfa: 52)