Vedat Türkali - Güven 1

BİRİNCİ KİYAP

*

Savaş Yılları

 ''Kim yazarsa yazsın; suç mu Bağımsızlık Savaşı şiiri yazmak.? Suç olmayan ne var bu ülkede.? Niye yıllardır cezaevinde Nâzım.? Şiir yazdığından mı.? Komünist olduğundan. Ozanlığı ile Komünistliğini nasıl ayırırsın Nâzım'ın.? Bir Harbiye Davası, bir Donanma Davası, otuz yıl.. Kızgınlıkla karışık önleyemediği bir ürperti gezindi içinde. Daktiloyla ince kâğıtlara yazılıp çoğaltılmış İstiklal Savaşı Destanı onlardaydı birkaç haftadır. Refik getirmişti, bugün de alacaktı. Üstünde Nâzım'ın şiirleriyle yakalanmak hiç de öyle küçümsenecek olay değildi. Daha yayımlanmamış, gizli.  Anasını ağlatırlar adamın.'' (Sayfa: 10)

''Göz, hasmını tanır.'' (Sayfa: 13)

''Mallarına bile saygı duymak zorundasın burjuvaların.! Burjuva mı bunlar.? ''Finans kapitale satılmış ulusal kahramanlarımız bunlar monşer.'' (..) Monşer, finans kapital.. Aynı soydan olmalarına karşın şu iki sözcük bile uymuyor birbirine.'' (Sayfa: 15)

''Açlığı tanımak için acıkmak yetmiyor. Sen biliyor musun.? Ötesi, tüm yoksulluğu biliyorum, bir süre açlık ne ki onun yanında.! Bir çocuğun en doğal gereksinimlerini umutsuz özleme çeviren beş parasızlığı kim benden daha acı yaşamıştır.? İlaçsız, doktorsuz kişiler arasında kıvranıp durmanın ağırlığını iliklerimde duydum, insanı aşağılayan bir umarsızlıkla, hem de bomboş bekleyişler içinde.'' (Sayfa: 15-16)

''Nâzım Hikmet'ten söz ediyorlar ikide bir, büyük ozan diye.. Komünistmiş o da.! Atatürk çağırmış bir gün, ''Gelsin, bir şiir okusun'' demiş. ''Ben okur Efdalya Hanım değilim'' demiş, gitmemiş Nâzım Hikmet. Atatürk de ''İşte insan bu'' demiş yöresindekilere, ''siz değil.''..'' (Sayfa: 50-51)

''Yaptığı işin üstesinden gelmeli devrimci. Hem de elinden geliyorsa en iyisini yapmalı. Küçümsemeden. Üniversitede öğrenci olmak, hele bizim ülkede az şey mi.? İyi öğrenciler olmanızın devrimciliğe ne zararı var.'' (Sayfa: 66)

*****

''Beşiktaş tramvay durağına doğru yürürken fırının önüne birikmiş kalabalığa baktı; ekmek çıkmasını bekliyorlardı. Karneyle alacakları kapkara, üç yüz gram ekmek içindi bu sessiz, sabırlı bekleyiş. Ekmekleri için katlanmasını biliyor insanlar. İçinde umudu taşıyordu aslında bu ağızsız, dilsiz, sıkıntılı görünüm. Hem de, günü geldi mi nasıl olsa patlayacak olan devrim umudunu.'' (Sayfa: 80)

''Nâzım'ı tanıdım, Doktor Hikmet'i, Hasan Ali Ediz'i.. Tutturmuşlar bir Nâzım muhalefeti. Nedir, ne değildir demeden, Harbiye tutuklaması, ardından Donanma.. Alıp götürdüler iki Hikmet'i de. Hasan Ali'ler kaçacak delik arıyor. Bize de sinmek düştü. İçkiye o zaman alıştım. Reşat Fuat'la da içki masasında tanıştık. İyi içer o da. Doktor Hikmet ağzına koymazdı. Devrimcinin gövdesi vakıf olmalıdır, kendi mülkü değildir; koruyacaksın onu.! Sık sık dediği buydu onun. Doktorluğundan mı derdi, devrimciliğinden mi, bilmem. Yoksa ölçüsüzlüğünden mi.? Bazı düşünürüm de, sızı duyarım içimde. Bize zorla hain dedirttiler Nâzım için. En çok da bu Hasan Ali Ediz. Hain bir parti düşmanıymış Nâzım.! Dedik biz de.! Partili olmuşuz, ne yapacağız başka.? Düşünüyorum bugün de, kim hain.? Hain olmayan kim.? Koyun belli değil, kurt belli değil diyor ya ozan. Bize hain dedirttiler, şimdi de Reşat Fuat, Parti'nin genel sekreteri biliyorsun. Dinamo Nâzım'dan büyük ozandır diyenleri azarlayıp paylıyor. Kendi anlattı; Suphi Taşhan'ı bir haşlamış; ''Bu saçmalıkları sürdürürseniz Küllük Kahvesi'nin dibine batar kalırsınız; partiyi martiyi görmezsiniz. Parti Nâzım'ı tutuyor bugün'' demiş.'' (Sayfa: 131-132)

*

''Kimileri yakınlarını, en son görürmüş, gözü açılsa da. Sevdiklerine uzun süre toz kondurmak istemezmiş. Bilincin epey gelişmesi gerekirmiş, oraya varması için.'' (Sayfa: 135)

''Daha savunduğumuz ideolojiyi bile bilmiyoruz doğru dürüst. Ne okuduk Marks'tan.? Engels'ten.? Lenin'den.? Temel kitapları diyorum. Yanlış yorumlama sakın. Kuşkum filan yok tuttuğumuz yolun doğruluğundan. Ama yeter mi bu kadarı.? Bir iş yaptığımız yok, çeviri yapsak ya bari. Yok, yasakmış.! Nâzım'ın şiirleri de yasak, okunuyor işte, pek iyi. Korkaklık iyice beceriksiz etmiş; diyorum ya, midem bulanıyor benim artık bu boşluktan. Fakültesinin de içine. Bırakmayı bile geçiriyorum bazı. Yapmacık her şeyimiz. Halide Hanım'ın doğru dürüst bilmediği İngiliz edebiyatını ben öğreneceğim de başım göğe erecek.! Her şey iğreti bu ülkede. Minik bir sürü karınca, balon üstünde geziniyor.'' (Sayfa: 141)

*

''Halk çok acı çekiyor. Pahalılık canavar gibi. Doğanın eli açık, yoksa neylerdi yoksullar.? Balık bol, sebze bol. Kuzu gibi toriği bizim işyerinin önünden sürüyüp götürüyordu adam. İyi-kötü işi varsa karnını doyurabiliyor. O doğa, kavgayı da soğutup geciktiriyor ama. İş bulmak kolay mı.? Balığın ucuzluğu ondan. Pekmeziyle, bulguruyla, tarhanasıyla yuvarlanıp gidiyor ülke. Bizim atölyede bile çalışanların çoğunun yeygileri köyden geliyor. Gel de sınıf kavgasını anlat. En güç değişen kafa, kentteki köylü kafası.'' (Sayfa: 199)

*

''Kendimizi eleştirme gücümüz körelirse, neyimiz kalır.? Felsefemiz olmamış, ordan geliyor kafamızdaki darlık. Saplantıdan kurtulmanın yolu, kuşku; eleştiri de ilk adımı onun.'' (Sayfa: 203)

*

''Her türden tuzaklarla, boğulup gideceğin kuyularla doluydu yollar. Bir matbaa odasında, eski koltuk üstünde, yoksul, yapayalnız ölüp giden Şinasi'yi, Tanzimat'ın yenilik öncüsü Şinasi Efendisi'ni düşünürdü. O dönemler kapanıp gitti sanıyoruz. Nâzımlara matbaa odasını bile çok gördüler, zindanda öldürüyorlar. Ne güç iş insanlara yeni şey öğretmek bu ülkede.'' (Sayfa: 204)

*

''Geçmişte iyi şeyler bulup çıkaracaksın (var, olmaz olur mu.?), günlük kavganı yürüteceksin o mutlulukla.! Itrî'yi de dinleyeceksin, Bach'ı da. Marks'ı da bileceksin, Bedrettin'i de. Nâzım'ın şiiri olmasa nerden bilecektik Bedrettin'i.? Niye yalan söyleyeyim, adını bile duymamıştım. Başka nelerimiz var, kim bilir.?'' (Sayfa: 209)

İKİNCİ KİTAP

*

Kara Duvarın Gölgesinde

*

''Kıskanmasında bile bir dostluk, bir sıcaklık var bu oğlanın; arkadaş sevgisi var. Yüceltip onurlandırıyor insanı. Çoğun sertçe kapışmaları, kendine en yakın bulduğu kişi olmasına gölge düşürmemişti hiç.'' (Sayfa: 267) * ''Almanlar Kafkasya'ya inmişlerdi. Türkiye'nin tüm faşistleri sevinç içindeydiler. Peyami Safa ''Kaf Dağı'nda Bayrak'' adlı bir yazıyla kutluyordu olayı. Stalingrad'a dayanmış Almanlar, işin bittiğini yayıyorlardı.'' (Sayfa: 270)

*

''Dimitrov'un bir sözü var. Anahtar söz: Bir komünistin diyor, ne biçim komünist olduğunun tek ölçüsü bugün, Sovyetler Birliği'ne karşı tutumudur.'' (Sayfa: 274)

*

''Ne diyordu Lenin, yalnız sindirim saatlerinde değil tüm yaşamının her ânında düşüneceksin devrimi.'' (Sayfa: 283)

*

''- Beni seviyor musun.? dedi.

- Çok.. Sen.?

Bu kız niye hep böyle kısa kısa konuşur.?

- Çok çok çok seviyorum. Büyük kavgamı sevdiğim gibi seviyorum seni.'' (Sayfa: 284)

*

''Devrimciler için kavga günleri arife günleridir Hocam.! Bayram bizim sokağımıza da gelecek.'' (Sayfa: 306)

*

''Kişiler kim olursa olsunlar kendilerini kuşatmış toplum yargılarının elverdiğinden öte, kanatlanıp uçamıyorlardı kolay kolay.'' (Sayfa: 334)

''Nâzım'ın ''Çar'a dokunma.!'' öyküsü hiç çıkmazdı aklından. Eski Bolşeviklerden biri anlatmış: Çarlık döneminde bir bölgede tutuklayıp jandarmalara vermişler bunu, ille götürecekler. Jandarmalar mujik. Yolda acıyorlar buna. Sıkı emir var; elinde kelepçe, ayağında zincir. Ne yaptı da böyle davranıyorlar bu okumuş adama.? ''Ben,'' diyor adam, ''kasabanın ileri gelen hükümet memurlarına hırsız dedim,'' diyor. ''Doğru demişsin,'' diyor mujikler. ''Hepimiz biliyoruz hırsızlıklarını.!'' ellerindeki zincirleri gevşetiyorlar biraz, acıyarak. Ertesi gün gene duruyorlar üstünde, onlara hırsız demekle başa gelmez bunlar. Bolşevik diyor ki, ''Vali de hırsız,'' dedim. Başlarında da bakanlar, nazırlar var bunların, hepsi hırsız.'' ''O da doğru,'' diyorlar. Ayaklarını da gevşetiyorlar biraz. Epey bir zaman sonra gene yokluyor jandarmalar. ''Hükümetin hırsızlığını bilmeyen mi var.? Sana nasıl kıydılar.?'' deyince, Bolşevik, ''Bakın,'' diyor, ''O hırsızları biliyorsunuz ya, hepsinin başında da Çar var,'' diyor. ''Onu söyledim ben.!'' Jandarmalar fırlıyor, ''Hah,'' diyorlar, ''Şimdi anladık senin ne namussuz herif olduğunu. Kutsal Çar babamıza söversin ha.!'' Bütün zincirleri eskisinden daha ağır biçimde sıkıyorlar. ''Ülkene gidiyorsun Nâzım'' demiş eski Bolşevik. ''Sakın Çar'a dokunma.!''..'' (Sayfa: 423)

''- Halk acınacak koşullar içinde. Savaş var deyip uyutuyorlar milleti. Hele şu son bir yıldır soygun, vurgun gırla. Halk perişan. Ama örgütsüz. Hırsızlarla ortaklarının eline kalmış ülke. Aydınlar dersen, herkes kendi dümeninde. Zaten aydın denecek kaç kişi var ya..'' (Sayfa: 451)

*

''Gelen sıkıp duruyor mengeneyi. Böyle batırdılar bizi; hep de ''kurtarıyoruz'' diye diye.'' (Sayfa: 461)

''Size şu kadarını söyleyeceğim; gazeteci hiçbir gün, korkusuzca, şöyle bir oh demedi bu ülkede.'' (Sayfa: 463)

*

''- Bakın Sahir Bey, dedi. Benim bir ortağım vardı, Allah rahmet eylesin, Şükrü Bey. Atatürk'ün hastalık günleri.. Bir yazı çıktı gazetede, Ata'nın sağlık durumuyla ilgili. Ertesi günü, bir telefon; Ankara'ya çağırdılar Şükrü Bey'i. Kalkıp gitti rahmetli. Güpegündüz, elektrikle aydınlatılan karanlık bir odaya almışlar; tam üç saat sorgu. Ne maksatla yazıldı bu yazı.? Sordukları bu.! Ağır sözler edip ağır bir gözdağıyla da bırakmışlar sonunda. Bir ay sonra inme indi sağ yanına Şükrü Bey'in. Bir yıl sonra da öldü..'' (Sayfa: 464)

''Okumak, kitaplara sığınmak yetmiyordu artık. Çözüm getirmiyor, bir ışıklı yol açmıyor, birkaç adım olsun attırmıyorsa, ne yararı var o yaptığın işin.? Kitapların aydınlığı saklı kalmamalıydı içinde.'' (Sayfa: 466)

*

ÜÇÜNCÜ KİTAP

*

Daldaki Kiraz

*

''Ağzı süt kokan bir kız olarak değil, ayırıp değerlendirmesini bilerek onu seçmiş olmasının üstünlüğünü nasıl göremiyordu, öyle büyük savlarla ortaya çıkan biri.'' (Sayfa: 503)

''Toprağın altına sinmiş tohum gibi yapayalnız yaşamasını bileceksin böyle bir dünyada, çürümeden.'' (Sayfa: 553)

''- Para almam ben, dedi.

Adamın bir şey demesine kalmadan,

- Para kazanmak için başka iş bulurdum kendime, dedi.

Karanlık sokakta dönüp baktı Mihail,

- O zaman da para kazanmak için iş yapmış olurdunuz efendim, dedi. Komünist olmazdınız.!'' (Sayfa: 556)

''- ..Baksana şuraya: Adam Kürt, Kürt'üm demeye korkuyor.

Kötü bozulmuştu, taş gibi bakıp duruyordu Nedret. Veysel ne diyeceğini bilmeden sallanıp kımıldadı bir iki,

- Korkmuyorum Hocam da, dedi, çekingen bir sesle, yani ben şoven değilim.

- Türk'üm deyince olmuyorsun da, Kürt'üm deyince şoven oluyorsun öyle mi.? Terslik yok mu burda.?'' (Sayfa: 571)

*

''..o gece, yemekte karşı çıkmıştı Doktor Nurettin'e; ama belki de doğruydu adamın dedikleri. Binlerce, on binlerce köylü; kadın, erkek, çoluk, çocuk ya makineliyle taranmış ya da süngülenip Murat suyuna atılmış. Subaylardan bile delirenler olmuş dayanamayıp. Tam bir canavarlık Dersim'de.'' (Sayfa: 572)

''Nâzım, o günler edebiyat alanında parlamış yıldız Türkiye'de; komünizmin de simgesi olmuş. Özellikle aydınlar, öğretmen, avukat, doktor, mühendis gençler arasında, kimi bürokrat katlarda bile, geniş hayran yığını var.! Asıl önemlisi de komünizme yakınlık duyan işçiler, emekçiler arasında taparcasına seviliyor. Ayakkabıcısı, marangozu, demircisi akşam oldu mu, usta topluyor tezgâhın başına çırağı, kalfayı; bir şişe de rakı açıp başlıyorlar Nâzım'dan şiirler okumaya.! Ben de kendimden geçiyorum o günler Nâzım şiirlerini okurken; Bahri Hazer, Salkımsöğüt, Piyer Loti, Berkley, Emperyalizm. Nasıl geçmeyelim; edebiyatta ilk kez bizim sesimiz bu şiirlerle çıkıyor ortaya, adam yerine konuyor işçi.! Tarihsel maddeciliği, devrimi anlatıyor bizlere.! Çoğu bugün de belleğimdedir. ''Şarktan geliyorum - Şarkın dertlerini haykıraraktan geliyorum,'' diyen bir şiiri vardır. Komintern'in 25 Plenium'da, Lenin'in önceki tezlerine dayanarak devrimci atılımın Doğu'ya kaydığını bildiren kararlarını anımsatıyor.! Hep bir şey öğretiyor bize yani.! KUTV'da, Doğu İşçileri Komünist Üniversitesi'nde çevirmenlik yaptı Moskova'da Nâzım. Doktor'la, özellikle de Baytar Cevdet'le ilk çalışmaları da orda başlamış, başıboş ozan tavrı, parti disiplinine ters görülüyor. Bir de, o günlerin aydınlarını çok etkilemiş olan Troçki'yi seviyor; o da süzme aydın çünkü. Ama Troçkist değilim, diyor Nâzım.'' (Sayfa: 625-626)

*

''Bir kadını sever insan.! Ona da kavuşamaz çoğu kez.!'' (Sayfa: 661)

*

''Dini, imanı da bu, aşkı da. Kimseye düşmanlığa kalkışma boşuna.! Parayı sen de seviyorsun çünkü.'' (Sayfa: 664)

*

''Bir Köy enstitüleri çıkardılar İnönü'yü kandırıp, komünist yuvası diyorlar onlar için de. Batıracaklar devleti.!'' (Sayfa: 729)

*

''- Valla anlamıyorum, ayıp değil ya, dedi. Hepimiz biliyoruz, isteseydin bakandın. Ne bileyim, genel müdürdün, müsteşardın belki.. Yani, bu olmayacak yolu tutup da, böyle..

Gerisini Reşat'a bırakmış gibi, kesti sözünü.

- Ben, fukara halkımın yanında olmaktan mutluyum, dedi Reşat Fuat sessizliği pek uzatmadan.

Birden doğruldu Sait, patlamış gibi yüksek perdeden bir sesle,

- Biz de o fukara ulus için çalışıyoruz Reşat Bey, biz de, dedi. Bu fukara ulusu Atatürk kurtardı. O yoldayız biz de.

Bu coşkulu sözlere alaylı bir gülümseme oldu ''Reşat Bey''in ilk yanıtı. Aynı güvenli ağırlıkla aldı yavaşça,

- Verilen emirleri yerine getirmekle yükümlü biri olarak şuraya oturtulmuş görevlisiniz siz, dedi. Soyulan halkın yararına olan önerilere niye karşı çıkıyorlar, sorsanıza yukarıya, fukara ulus için çalışıyorsanız. Kaç kez önerildi bu onlara; neden yanaşmıyorlar.?

Beklemediği bir engele çarpmış gibi duraladı Sait; Galip'e baktı, ''Görüyor musun.?'' gibisine. Reşat'a kızmasına karşın, Sait'in şaşkın bakışına gülecek oldu Galip. Versene yanıtını herifin, geri zekâlı, ne bakıyorsun bana.?

- Neymiş o öneriler.?

- Gördünüz yazdıklarımızı. Halkın acılarını biraz olsun dindirmek için düşünülmüş önlemler hepsi de. Hırsızlık, vurgun, talan, karaborsa önlesin, halk soluk alsın biraz. Halkın demokratik hakları tanınsın. Ülkede..

Sözü böldü Sait,

- Moskof'la birlik olalım; Bolşevik gelsin kurtulalım.! Acımız böyle dinecek.!

Sait'in kızgınlıkla giriştiği alaylı saldırganlığı sessiz karşıladı Reşat Fuat. Kuru, soğuk bir sesle,

- O yazılanları okuyup da böyle anlamışsanız, neyi anlatabilirim ben size.? dedi.''

(..)

''- Niye bırakmadın, konuşsun.?

Duraladı Sait; ciddi mi söylüyor gibi baktı bir,

- Konuşulmaz bunlarla oğlum, dedi. Valla şeytanı bile kandırır.

Tutamayıp güldü Galip. Bizi de kandıracağından korktun demek.!

- Askeri yargıç dalga geçiyor geçende: Yahu bunların ağzından bal akıyor. Okuyun şu yazıları.! Biz niye bunların yanına geçmiyoruz Sait Bey.? diyor.! Şaka maka kandırır insanı bunlar.!'' (Sayfa: 743)

Binbir Gece Masalları Cilt 4/2, Fransızcaya Çeviren: Joseph Charles Mardrus, Fransızcadan Çeviren: Âlim Şerif Onaran

 

ON BEŞİNCİ KİTAP:

*

Şehzade Elmas'ın Harika Öyküsü:

*

''..yüreğimin kabuğundan dökülecek olan sözleri dinle, onları topla ve giysinin eteğine koy.!'' (Sayfa: 403)

*

''Aşk varlığını sezdirmeden kulağımdan geçerek içime sızdı;

Ve bilinmeyen sevgili ile yüreğim arasında ne olup bittiğini anlayamadım.'' (Sayfa: 405)

*

''..kuşkuları yüreğimin çekmecesinde sakladım ve suskunun kilidini dilimin kapısına taktım.'' (Sayfa: 436)

*

''Ve bu öyküyü çok büyük bir dikkatle dinleyen Şah Şehriyar ''Ey bal ağızlı, sana övgüler olsun.! Sen bana acı kaygılarımı unutturdun.! diyerek Şehrazad'a ilk kez teşekkür etmiş.'' (Sayfa: 447)

Özdeyişler ve Nükteler Ustasından Bazı Latifeler ve Nükteler:

*

Cûha: (Mısır, Suudi Arabistan ve Yemen'de Gûha) ya da Cûhi: Nuh Duceyn bin Sabit (Haris) ya da Abdullah olarak da bilinir. İslam dünyasının Nasrettin Hoca'sı. Eski İslam kaynaklarında yüz yıl yaşadığı, Kûfe'de öldüğü belirtilir. Adına ilk kez Câhizî'nin IX. yüzyılın başlarında yazdığı Risale fi'ş-Hakameyn adlı yapıtında rastlanır. Fıkraları Nasrettin Hoca'nınkilerle sık sık karşılaştırılır. (Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. (A.Ş.O)

*

Günün birinde, dostları ona ''Ey Cûha, yaşamını avarelik içinde geçirmekten ve elinin on parmağını sadece ağzına yiyecek doldurmak için kullanmaktan utanmıyor musun.? Ve de artık bu serseri hayatı bırakıp herkesin yaşamına uygun şekilde yaşamanın zamanı geldiğini düşünmüyor musun.?'' demişler. Onların bu sorularına Cûha hiç yanıt vermemiş. Ama günün birinde, kendisini göklerde yücelere uçurmaya yatkın şahane kanatlarla donanmış ve kuşlara dehşet veren harika bir gagası ve iki zambak sakına benzer ayakları olan büyücek ve güzel bir leylek yakalamış. Onu yakalayınca da kendisine sitemde bulunanlarla birlikte eline bir bıçak alarak taraçasına çıkmış ve leyleğin muhteşem kanatlarını, harika gagasını ve incecik olan güzelim bacaklarını kesmiş ve onu havaya fırlatarak ''Uç, uç bakalım.!'' diye haykırmış Dostları buna çok kızarak kendisine ''Allah belanı versin, ey Cûha.! Neden bu çılgınlığı yaptın.?'' diye haykırmışlar. O da ''Bu leylek, öteki kuşlara benzemediği için canımı sıkıyor ve bakışımı incitiyordu. Ama ben onu şimdi herkese benzer yaptım'' diye yanıt vermiş.'' (Sayfa: 448-449)

Kuşların Başkanı Genç Kızın Öyküsü:

*

''İç çek, ey sabah, ta ki bu iç çekmelerden biri dalgalanarak sevgilinin toprağına yol alsın.'' (Sayfa: 465)

*

''Daha nice zaman, ey zalim, yaramı alaya alacaksın.? Yüce Tanrı, şu koskoca yeryüzünde, senin alaylarının mızrağına hedef olarak benden başkasını yaratmış mıdır acaba.?'' (Sayfa: 469)

''Euklides'in kendisi, benim peteğimin hendesesine hayran olarak bilgilenmiştir.'' (Sayfa: 495)

*

''Aşk, ağır olanı yeğniler. Anladıysan beri gel, anlamadıysan olduğun yerde kal.'' (Sayfa: 496)

*

''Şah Şehriyar, Şehrazad'ın bu öyküsüne, özellikle çiçeklerin ve başta Hüthüt Kuşu'nun ve karganınkiler olmak üzere kuşların şarkılarına hayranlığın sınırında hayran olmuş. İçinden ''Vallahi.! Vezirimin bu kızı benim için büyük bir lütuf oldu. Onun erdemlerini ve niteliklerini taşıyan birisi ölmeye layık değildir. Onun hakkında kesin bir karara varmadan önce, bir süre daha düşünmem gerek. Ve sonra.! Belki de onun hâlâ bana anlatacağı kim bilir daha ne harika öyküleri vardır.!'' diye düşünmüş. Ve ruhunda o güne kadar duymadığı bir coşkunluk duymuş; öyle ki, ansızın Şehrazad'ı yüreğine bastırmaktan kendini alamamış..'' (Sayfa: 505)

Sekizinci Kolluk Amirinin Öyküsü:

''..''İşte dövüşçü karşında.! Kim gelip dövüşecek onunla.?'' diye haykırmış. Genç kız da, herkesin önünde gelip avlunun ortasında halının üzerinde oğlanın karşısında yer almış. O da hemen ''Bizimle birlikte Kaf Dağı'nın tepesine uç.!'' diyerek halıya değneğiyle vurmuş. Halı da herkesin şaşkınlığı içinde, göklere doğru yükselmiş, göz açıp kapayasıya kadar bir zaman bile geçmeden, onları Kaf Dağı'nın tepesine kondurmuş.'' (Sayfa: 563)

ON ALTINCI KİTAP

Deniz Gülü İle Çinli Genç Kızın Öyküsü:

''Bu bahçeden kan ağlayan laleler gibi, aşkın yarasını yüreğimde taşıyarak ayrılıyorum.

Bahtsız o kişidir ki, dünya bahçesinden, urbasının eteğinde hiçbir çiçek taşımaksızın çıkar gider. (Sayfa: 594)

*****

''Şehriyar da ''Yoksa benim zevkimden kuşku mu duymaktasın, ey Şehrazad.! Ben acaba senin sözlerin kulaklarıma akmadan ve gözlerim seni görmeden herhangi bir geceyi geçirebilir miyim.?'' demiş.'' (Sayfa: 605)

Bilgiye ve Tarihe Açılan Pencereler:

*

''Konuş ve ruhunda ne varsa boşalt ki, dinleyenin kulağı bunlarla beslensin.! Kim bilgiyi elde etmişse, büyük bir servet edinmiştir. Ve Nasip Dağıtıcı, isteyene bilgi verir ve zekâ da onun buyruğuyla var olur; ama insanoğulları arasında ancak küçük bir miktarı ruhsal verilere sahip olur.''

*

''Bakışlarımızı bilgiye ve tarihe açılan pencereden dışarı çevirerek yöremizi gözlemleyelim.! Ve oradan eski yüzlerin harika geçişini izleyelim; böylece, bu geçiş dolayısıyla ruhumuz aydınlansın ve ışık içinde yetkinliğe doğru yol alsın.!'' (Sayfa: 646)

L. Frank Baum - Oz Büyücüsü, Çeviren: Volkan Yalçıntoklu

 Arka Kapak:

*

1900 yılında yayımlanan Oz Büyücüsü, yazarı L. Frank Baum’un ifadesiyle “merak ve eğlencenin korunduğu, kederin ve kâbusların dışarıda bırakıldığı modern bir masal” olmayı amaç edinir.

Amerikan edebiyatının ilk masalı olarak görülen eser, 1890’ların Amerika’sındaki ekonomik, politik ve toplumsal durumun sembolik bir alegorisi olarak değerlendirilir ve Batı’daki çiftçilerin durumunu, dönemin altın piyasasını ve İç Savaş’tan sonra çalışamayıp ekonomik sorunlar yaşayan işçileri sembolize eden unsurlar taşıdığı ileri sürülebilir.

Söz konusu alegorik özelliği ve hayali öğeleriyle hem çocuklara hem de yetişkinlere hitap eden bu klasikleşmiş eser, bir kasırgaya kapılan küçük Dorothy ile köpeği Toto’nun Kansas’ın uçsuz bucaksız çayırlarından fantastik Oz Diyarı’na uzanan yolculuğunu ve bu serüvende edindikleri sıra dışı dostları anlatır. Çıktıkları zorlu ve tuhaf yolculukta Korkuluk beynini, Teneke Adam kalbini, Aslan da cesaretini ararken Dorothy’nin tek istediği Kansas’a, teyzesiyle eniştesinin çiftliğine geri dönebilmektir. Ne de olsa insanın evi gibisi yoktur

*

Lyman Frank Baum: (1856-1919): 1856'da New York'ta doğan L. Frank Baum, kariyerine gazeteci olarak başladı. Kırklı yaşlarından itibaren çocuklar için yazan Baum, ilk kitabı Father Goose (Baba Kaz, 1899) ile büyük başarı kazandı. Ertesi yıl Baum'a ''Amerikan masallarının babası'' unvanını kazandıran Oz Büyücüsü yayımlandı. 1902 yılında Chicago'da müzikal olarak sahnelenen eser 1939'da sinemaya uyarlandı ve on yıllardır hem tiyatroda hem de beyazperdede pek çok yapıma ilham verdi.

Baum, 13 Oz kitabı daha yazdı. Ölümünden sonra da diziyi başka yazarlar sürdürdü. Baum'um kendi adıyla ya da çeşitli takma adlarla yazdığı, çoğu gençler için 50'den fazla romanı, onlarca kısa hikâyesi ve şiiri bulunuyor.

ÖNSÖZ

*

Halk bilimi, efsaneler, mitler ve masallar çağlar boyu çocukluğun peşini bırakmadı, zira her sağlıklı çocuk fantastik, doğaüstü ve açıkça gerçekdışı olan hikâyelere karşı faydalı ve içgüdüsel bir sevgi duyar. Grimm Kardeşler ile Andersen'in kanatlı perileri çocuksu kalplere insanlığın yarattığı başka her şeyden daha çok mutluluk getirmiştir.

Ancak eski masallar, kuşaklar boyu faydalı olduktan sonra, artık çocuk kütüphanelerinde ''tarihi'' olarak sınıflandırılabilirler; zira yazarların her hikâyede korkunç bir kıssadan hisseye işaret etmek için tasarladığı bütün o dehşetengiz ve kan donduran olayların yanı sıra basmakalıp cinler, cüceler ve perilere de artık yer vermeyen bir dizi yeni ''masal''ın zamanı geldi. Modern eğitim ahlakı da içerir; bu yüzden günümüz çocukları masallarda yalnızca eğlence arıyor ve hoşuna gitmeyen bütün olayları memnuniyetle bir kenara itiyor.

''Muhteşem Oz Büyücüsü''nin hikâyesi, bu düşünce göz önünde bulundurularak, yalnızca günümüz çocuklarını hoşnut etmek için yazıldı. Bu hikâye, merak ve eğlencenin korunduğu, kederin ve kâbusların dışarıda bırakıldığı modern bir masal olmaya talip.

*

L. Frank Baum, Nisan 1900, Chicago

''..kafamın içinde seninki gibi beyin değil de saman varken herhangi bir şeyi nasıl öğrenebilirim.?

(..)

''Sana bir sırrımı söyleyeceğim,'' diye devam etti yürürken. ''Dünyada korktuğum tek bir şey var.'' ''Nedir o.?'' diye sordu Dorothy. ''Seni yapan Kıtırsoy çiftçi mi.? ''Hayır,'' diye yanıtladı Korkuluk; ''yanan bir kibrit.'' (Sayfa: 16)

''Biliyorsun kafam samanla dolu, işte bu yüzden Oz'dan beyin istemeye gidiyorum.''

''Ah, anlıyorum,'' dedi Teneke Adam. ''Ama neticede beyin dünyadaki en iyi şey değil.''

''Sende var mı.?'' diye sordu Korkuluk.

''Hayır, benim kafam bomboş,'' diye yanıtladı Teneke Adam. ''Ama bir zamanlar beynim de vardı, kalbim de.. İkisini de denemiş biri olarak, daha çok bir kalbim olmasını tercih ederim.'' (Sayfa: 26)

''Sen neden korkaksın ki.?'' diye sordu Dorothy, neredeyse küçük bir at boyunda olan bu koca canavarı merakla inceliyordu.
''Bunu ben de bilmiyorum,'' diye yanıtladı Aslan. ''Sanırım doğduğumdan beri böyleyim. Aslan her yerde Hayvanlar Âleminin Kralı kabul edildiğinden, ormandaki diğer hayvanlar da doğal olarak benim cesur olmamı bekliyorlar. Yeterince yüksek sesle kükrersem bütün canlıların korkup yolumdan çekildiklerini fark ettim. Ne zaman bir insan görsem çok korkarım; ama tek yaptığım kükremek olur ve o da olabildiğince hızla kaçar. O kadar korkağım ki filler, kaplanlar ya da ayılar benimle dövüşmeye kalkışacak olsalar kaçan taraf ben olurdum; ama kükreyişimi duyar duymaz benden uzaklaşmaya çalışıyorlar, tabii ben de gitmelerine izin veriyorum.'' (Sayfa: 31)

''İhtiyacın olan tek şey kendine güvenmek. Tehlikeyle karşılaştığında korkmayan canlı yoktur. Gerçek cesaret, korkmana rağmen tehlikeye göğüs gerebilmektir..'' (Sayfa: 98)

''Şarlatanlıktan nasıl vazgeçebilirim ki,'' dedi kendi kendine, ''hele de insanlar aslında yapılamayacağını herkesin bildiği şeyleri yapmamı isterken..'' (Sayfa: 103-104)

Gülten Akın - Deli Kızın Türküsü, Hazırlayan: Raşit Çavaş

 Gülten Akın'ı Okumak..

*

Bir şairi okumak onun şiirlerini okumaktır. Oysa has şairleri okumak, şiirine kanını, canını, bütün bedenini katmış şairleri okumak, aynı zamanda bütün hayatıyla onu okumaktır.

Gülten Akın'ın siyasi bakış açısını şiirinde bulabilirsiniz. Kuşaktaşları gibi İkinci Yeni'ye ait olup olmadığını merak ediyorsanız, bunu da şiirlerinde bulacaksınız. Elbette doğa, aşk, ayrılık şiirlerinde de, '70 sonrası toplumsal sorunlarla (gözünün önündeki gencecik mücadeleci insanların da tanığıydı) dolu şiirlerinde de, modern şiire halk şiirinden ödünç alıp mükemmelleştirerek şiirine kattığı geleneksel formlarda da aynı Gülten Akın'ı hiç başkalarıyla karşılaştırmadan bulabileceksiniz.

Ülkede yasaklar artıyorsa, çağa ters düşen gelenekler hâlâ sürüyorsa, erkeklik kavramı ve baskısı kadınlar üzerinde hâlâ sürüyorsa, bütün bunlara, sadece ''kara saçları''nı keserek değil bütün dizeleriyle karşı çıkan bir Gülten Akın'ı baktığınız her yerde göreceksiniz.

Gülten Akın'ın duyarlığını şiirlerinden siz de hissedebilirsiniz. Ama bu duyarlıklar, ucuz duyarlıklar değil, kendisini var eden, bütün benliğiyle birlikte bizi de içine alan, çekip çeviren, okurken etkileyen, okuma bittikten sonra da aldığımız şiir lezzetinin yanı sıra bizi de şiirin sonunda değiştiren bir duyarlıktır.

''Ah kimsenin vakti yok durup ince şeyleri anlamaya'' derken aslında anlamsız bir geçmişe özlem değildir söylediği. O eski günlerdeki güzelliklerin, günümüzün ''bencil hesapların buzlu sularında'' nasıl yok edildiğini söylüyordur o dizelerde. Bu eski günlere özlem dolu bir ağıt değil, yeni günlerdeki bencilliğe, bireyciliğe şiirle yapılmış en güzel (hatta hayli sert) eleştiridir.

Belki de toplum denilen o anlamsız ortalamanın dışında kaldığı için, ''bende bir gülten kaldı / hangi bağa diksem yabancı'' demesi bundandır. Elbette bu ''yabancı''lık, bu uyumsuzluk, bazı eleştirmenlerin baktığında gördüğü gibi karamsarlık değildir. Aksine, karamsarlığı reddeden, gelecekten umut dolu günler bekleyen, belki yaşadığı günleri sevgisiz ve sorunlu gören ama gelecekten de hem kendi umutsuz olmayan hem de bizi kendisiyle birlikte umuda çağıran şiirlerdir bunlar.

Şiirleri seçerken, Gülten Akın şiirine gençlerin ve onu ilk kez tanımaya yola çıkacakların seveceği, Gülten Akın'ı tanımaya uygun olduğunu düşündüğüm şiirler seçtim. Herkesin Gülten Akın'ı kendine. Bir başka seçici eminim bambaşka şiirler seçecektir. (Gülten Hanım, dosyayı gördüğünde, ''ben seçseydim başka şiirler seçerdim'' dedi.) Ama bunlar benim Gülten Akın şiirlerim.

Şiirleri seçerken, Gülten Akın'ın her döneminden, her kitabından, bütün opus'unu örnekleyecek bir seçme yaptığımı sanıyorum. Umarım başarılı olmuşumdur.

1933 doğumlu Gülten Akın, 1995'te, 62 yaşındayken yayımladığı aynı adlı kitabında, ''bir roman kadar uzun bir tümce / -Sonra işte yaşlandım'' diyordu. O kitaptan sonraki şiirlerine baktığınızda, 20 yıl sonra bile aslında ne kadar genç ve diri şiirler yazdığını göreceksiniz.

Ne demiştim başta: Bazı şairlerin şiirlerini değil şairi okursunuz. Bu yüzden, bu kitapta seçtiğim şiirleri okurken, Gülten Akın'ı okuyacaksınız.

Gülten Akın'ın şiirlerini değil, şiirlerindeki Gülten Akın'ı..

İyi Gülten Akın'lar..

*

Raşit Çavaş (Sayfa: 8-9)

RÜZGÂR SAATİ

*

Adam senin böyle ilk gündüzden

Sulayıp biçtiğin çayır çimen

Üç güne kalmaz tazelenir

Adam senin böyle kuşluk vakti

Ürküttüğün serçeler -iş olsun-

Akşama kalmaz unutur

*

Benim bir nokta kırılmışlığım

Gözlerimin ardında büyür durur

*

Aklım ıslıklarla türkülerle

Rüzgâr saatleri evde tutamam

Essin esmesin yollardadır

Rüzgâr saatleri evde tutamam

Serseriler gibi anılarımı

Sokaklar doldurur

*

Tepeden tırnağa bir usanmışlık

Anı ne bellek ne

Bu şehirden bu parktan uzakta

Neresi olsa olur

*

Yorgun çayırlar serçeler, yorgunum

Nasıl taşısam ellerimi şimdi

Damda saçakta bacada bir mavi

Sallana sallana uyur

*

Adam senin sulayıp biçtiğin

Çayır çimen değil bir başka

O makasında suyunda

Oturup kalktığın düşündüğünde

- Öleyim fal değil bilmişlik değil

Gün gibi ortalıkta -

Allahın şeytanın odur (1955) (Sayfa: 11-12)

KÖR AYNADAN İNCE KIZA

*

1.

*

Ben insanı tüm gösteren aynalardanım

Altı yönlü genişliğine derinliğine

Yüzünden ellerinden biliyorum

Yüreğinde tüm sevda

Yüreğin bana karşı

*

Şimdi sokaklarda sersefil düşünceli

Ya da pencerelerde yalnız göz

Gürültüler içinde güpegündüz

- Kanın öyle uzak damarlarından -

Uyusan kimseler uyandıramaz

*

Ilıya ılıya bir yaz gelse

Selim gelse - bak: bu park bu ağaç bu kuş -

Üç yaz tutmuş ellerine dokunsan

Ilıyıp ısınıp çözülsen

*

Senin sular gibi umudun var

Deniz hayvanları gibi kör karanlıkta

Bir küçük yalan ardından günlerce

Bölüne bölüne çoğalır

*

2.

*

Ben insanı tüm gösteren aynalardanım

Altı yönlü genişliğine derinliğine

Nerde o kız küçük ince güzel

Nerde içi içine sığmayan

Bir unuttum ellerini yüzünü

Ne yüreğinde sevda

Ne durur bana karşı

*

Senin sular gibi umudun var

Susuz yosunlar gibi kuytularda

Bir küçücük yalan ardında günlerce

Bölüne bölüne dağılır (1955) (Sayfa: 13-14)

BİR MEVSİM BİR DAL İKİ SERÇE * Son damla mavi gökyüzünde Kendi kendini içiyordu Bir dalda iki garip serçe Bir şeyler kayboluyordu biliyorduk * Bir dalda iki garip serçe İki kişi biribirini anlıyordu - Çiçeklere dokunmak yasak - Bekçi yalan söylüyordu biliyorduk * Güzün teselli kâr etmez Her şey kendiliğinden oluyordu Bir başka mevsimde ağaç Delice yeşilliğinden utanıyordu * Annecik terkedip gitmek istiyordu Şarkının başını unutmak istiyordu Terkedemezdi unutamazdı Biliyordu (1953) (Sayfa: 16)

SONBAHARDA SALI

*

Gün Salı haftanın en uzun günü

Saat diyordu, günün en güzel saati

Hürriyet canım Hürriyet ver elini

Kat kat duvarlar ardında

Kendimi bildim bileli bekledim seni

*

Kayıtsız seyrediyordu yol boyu

Yaprakların düşüşünü üçer beşer

Bilirim diyordu içinden, bilirim

Kişiye istediğini vermezler

*

Yürüdü düşünceleri bozbulanık

Ürkek serçeler geçti başının üstünden

Bir büyük şehrin kalabalığında

Yaşadığını duyuyordu her şeye rağmen (1952) (Sayfa: 17)

HAVADA BİR HOŞ AYDINLIK

*

Havada bir hoş aydınlık bir mavi

Sevgiyse büyük şarkıysa güzel yaşamaksa

Bir yeşil kurt hazla gerinir güne doğru

-----Toprakta

*

Ben şarkıları akıttım sana doğru

İçimdeki ırmağı akıttım

Anlarsan söyleme istediğimi,

-----Ölürüm

*

Bahar gelir alı-al moru-mor

Kuytu yerlerde deli mantarlar biter

Kaya kaya olduğun düşünmez

Yücelerde bir iner bir kalkar

*

Yürekte bir yavru serçe

Çırpına çırpına yorulur

Çay denize gitti gider

Yaban şehirlere giden unutulur

*

Bir yeşil kurt hazla gerinir güne doğru

-----Toprakta

Havada bir hoş aydınlık bir mavi

Sevgiyse büyük şarkıysa güzel

-----Yaşamaksa... (Sayfa: 18)

YAĞMUR ALTINDAKİ ADAM

*

Bir yıldız iliklerine kadar karanlık

Bir adam yağmur altında yalnız

Tahammül edilmez düşüncesine

O inadına yaslanır kayıtsız

*

Ne söyleyecek tek sözü vardır

Ne büyük hikâyesi yaşayanlara dair

Ağır sallanışını duyar yarasaların

Vakit gecedir

*

O çoktan affetmiştir unutanları

Alır götürür gözlerini bir deniz

Bırakır boşluğa kanatlarını

Bir yarasa gece vakti bahanesiz (1953) (Sayfa: 19)

KALDIĞI YERDEN

*

Ne varsa alır götürür bu mavilik

Bu perişan mavilik evler üstünde

Dünyadan habersiz bir böceğin

İlk defa gün vurur gözlerine

*

Birisi bütün düşüncelerinin sahibi

Hatırası kara elleri beyaz

Unutmak istersin unutursun

Gel gör ki yalnızlığa dayanılmaz

*

Sımsıkı bağlı geçen zamana

Dal gibi uzayan gündüzler içinde gözlerin

Gözbebeklerin yıllardır

Kendi kendisinin özleminde

*

Ürpertmez insanı bu saat

Ölüm alabildiğine sıcak

Kaldığı yerden devam eder

Bilinen hikâyesine toprak (1953) (Sayfa: 20)

KENDİ YALNIZLIĞINDA UNUTULMUŞ

*

Ağaç köklerinde böcekler vardı

Topraksa üç mevsim davetkâr

Büyük denizler vardı kuşlar vardı

Benimse düşüncelerimi bağladılar

*

İçesiye seyretmeli alacakaranlığı

Gri denizler üstündeki kuş

Gözlerimi ona bağışlıyorum

Kendi yalnızlığında unutulmuş

*

Bu sonsuz sarılık içinde

Serçeler dilsiz elmalar acı

Eski kıtalar vardı

Sıcak insanlar vardı

Şimdi birbirine yabancı

*

Gündoğuda bir nöbetçi şimdi

Eski kıtalar ardında mahzun

Ellerimi ona bağışlıyorum

Çaresizlik içinde upuzun

*

Dilekler büyütürdü gafil kızları

Azizleri vardı şehirlerin

Yer gök arasında çaresiz kalmışız

Gemiler gelsin eski çağlardan

Gemiler dolusu aydınlık gelsin (1952) (Sayfa: 21)

KADINSI

*

...Şimdi bilmem kaçıncı paralelde
Kuru topraklara yağmur yağıyor
Bir filmin orta yerinde kaç gecedir
Uzanıp elimi tutuyorsunuz
*
Elimi her sefer bir şey için
Elimi her sefer bir kere tutarsınız
Sonra bütün davalarımla ortalıkta
Sonra olanca kalabalığımla yalnız
*
Hava ve deniz arasında
Ekmekle barış arasında
İnanın hepiniz varsınız
Sonsuz şeyler uğruna mesela
Kırılıp dökülen şeyler uğruna
Kendinizi ne çok aldattınız
*
Dağlar bildiğince yüksek olsun
Gözden uzak tutamam sizi durun
Yaşamak küçük aldanışlarla güzel
Ölümü alın götürün (1954) (Sayfa: 22)

UZUN YAĞMURLARDAN SONRA

*

Sen yağmurlu günlere yakışırsın

Yollar çeker uzak dağlar çeker uzak evler

Islanan yapraklar gibi yüzün ışır

Işırsa beni unutma

*

Alır yürür sıcak mavisi gökyüzünün

Kuşlar döner uzun yağmurlardan sonra bir gün

Bir yer sızlar yanar içinde büsbütün

Her şeye rağmen ellerin üşür

Üşürsen beni unutma

*

Yeni dostlar yeni rüzgârlar gelir geçer

Yosun muydum kaya mıydım nasıl unuttular

Kahredersin başın önüne düşer

Düşerse beni unutma (1954) (Sayfa: 23)

KESTİM KARA SAÇLARIMI

*

Uzaktı dön yakındı dön çevreydi dön

Yasaktı yasaydı töreydi dön

İçinde dışında yanında değilim

İçim ayıp dışım geçim sol yanım sevgi

Bu nasıl yaşamaydı dön

*

Onlarsız olmazdı, taşımam gerekti, kullanmam gerekti

*

Tutsak ve kibirli - ne gülünç -

Gözleri gittikçe iri gittikçe çekilmez

İçimde gittikçe bunaltı gittikçe bunaltı

Gittim geldim kara saçlarımı öylece buldum

*

Kestim kara saçlarımı n'olacak şimdi

Bir şeycik olmadı - Deneyin lütfen -

Aydınlığım deliyim rüzgârlıyım

Günaydın kaysıyı sallayan yele

Kurtulan dirilen kişiye günaydın

*

Şimdi şaşıyorum bir toplu iğneyi

Bir yaşantı ile karşılayanlara

Gittim geldim kara saçlarımdan kurtuldum (Sayfa: 24)

O ELİNDEKİNİ

*

Ellerim tutmanın elleri gözlerim bakmanın

Benim değil ayaklarım yürümenin

Solumaya bir yerlerim sevmeye başkası

Ben yaşamanın olmalıyım öyleyse, değilim

*

Benim yaşamam mı ne, belki de şu:

Kesin bir şiirde kendi gibi olmak

Bir kapı hep nasıl açılır hani o

Yok bir değişmesi esnemenin hani

Ayna ayna, yankı yankı, akarsu su

Yaşama, hani apaçık ya işte o

O elindekini bitir gidelim

*

Biter bir yenisi gelir o elindeki mi.?

Benim yaşamam mı.? Ne gezer canım

Hep böyle kesin mi düşünür isterim

Bir şey aktarır gibi bir elden bir ele

Hayat hep birden ne istediğini bilmemeye

O elindekini bitir gidelim (Sayfa: 25)

BAŞKA YAŞAMA

*

Durdu rüzgârda sallanması

Durdu damarlarınızda kan

Çektiler karanlığa varlığınızı

İttiler aydınlık aşktan

*

Sizi sevdiğiniz havalara götürdüm

Bir yanınızı buldum usulca dokundum

Eğilip söyledim ben size, söyledim

Böyle bırakmayın kendinizi

*

Kaçtıkça kendinizden kendinizden

Dışarıya adandıkça

Çoğaldı güçsüzlüğünüz

Tutmadı kıskançlık sokaklardaki

Odalarda sevgi tutmadı

Yoksul ölümlere öldünüz

*

Ağaçtan maviden denizden uçar

Kendinden uçamaz kuş

Tutunmak ne yeryüzüne aşka

Ölümden korkmak ne

Başka yaşamalar var ucunda

Daha bir aydınlık bir kurtulmuş

*

Durdu rüzgârda sallanması

Durdu damarlarınızda kan

Çektiler karanlığa varlığınızı

İttiler aydınlık aşktan (Sayfa: 26)

YALNIZLIK CAMLARI

*

Açıktayız gözlerimizin ardı kapkara

Bir ayrılışta yıkılıyoruz

Bir ayrılışta bağlarımız kopuyor

Burası İstanbul

*

Bazı adamlar var şaşıyoruz.

Avuçlarındaki sıcağı nasıl

Düzenlerini nasıl yitirmiyorlar

Şaşıyoruz burası İstanbul

*

Akşam kuşlarını İstanbul’un

Damlar üzerinden bir kaldırıp

Başka damlara konduruyoruz

Bu camlar yalnızlık camları

Dışardan yukardan gözlerimizle

Bu camlara yağmur yağdırıyoruz. (Sayfa: 27)

KAPLAN

*

Tutman gerek kara köşelerinden ağır bu

Tutman gerek bir kez daha güçlenmeliyim

Ölümlerle o insanca yıkıntılarla gelen

Kışı başka nasıl durdurabilirim

*

Yalnızlık bakımlı otlar arasında

Kendiliğinden açan çiçek

Bir öğle kalabalığında yolda meydanda

Türlü şaşkınlıklar arasından

Yürüyen sarı ellik sarı atkı

Varsa da bir, bu benim

*

Güven mi o ağaç ayaklarıyla gelen

Yahut benim gittiğim boşalmış yerlerimden

Boşalmış hani ummaz - Belki de uman hani -

Güven mi, doldurursun becerikli ellerin

Ben sana güvenirim

*

Sevgi mi kaplan duruşlu

En büyük parçayı kendine ayıran

Bir kendi gözünün ışığında

Biçimsiz yağmurlar yağmurlar yağdırıp

Bütün ateşleri söndüren

- İnsan daha güç durumda olamaz

Bilmem ki ne diyeyim. - (Sayfa: 28)

AŞK

*

Sıfırda insancıl yaşamamız başladı

Sıfırda koptun kayboldun aradık

Sessiz ya da rüzgârlı kıyılardan

Sana seslendik kör kuyu

Yokluğun orda çiçeklerde

Dünya seninle de sensiz de aydınlık

Başka tutkularımız var beraber yalnız

Yokluğun orda yaşamamızda

*

Varlığın orda, yoksa gecelerimiz bizimdi

Ellerimizi bir yere koymayı bilirdik

Ağlamayı bilmezdik kendimizi öldürmeyi

Varlığın orda yaşamamızda (Sayfa: 29)

GÜVERCİNLİ KADIN

*

Bu yığınla boş göz içinden

Bu alayla eğlenmeye aç

Varlığınızın bir gizli köşesi olmalı

Rahatça kaçıp saklanıyorsunuz

*

Beraberliğiniz kimselerde yok

Kadınlığınıza seslenince ürkek

Dostluğunuzu tuttular mı cesur

Nerde geçirdiniz tüm ömrünüzü

Böyle karalanmamış çocuk

*

Elleriniz ne güzel güvercinleriniz

Sizi bıraksalar ha ne dersiniz

Olanlara şaşmamak size vergi

Bu kahrolası şeytan işi

Bitişleri başından duymanız. (Sayfa: 30)

ÜŞÜMEKTEN DEĞİL KORKU

*

Yorgun savaşçılarız, yengiler eskitti bizi

Utanırız tadına varmaktan içkilerimizin

Biri bütün güneşleri toplar, vermeye bekletir

Üşümekten değil korku, ısınır olmaktan

Yorgun savaşçılarız, sevgiler ürküttü bizi

*

Tutulmuş dağ yolları oklar ve tuzaklar

Biri dostluk adına bağışlar çirkinliğimizi

Düz yollara düşeriz yeniden oksuz ve tavşansız

Yılgın savaşçılarız, sevgiler ürküttü bizi (Sayfa: 31)

*

AYIKLAMA

*

Sokulurlar dalgınlığa, gövdeleri ıslak

Sayısız kolları yapışkan

Onlar gizlice çoğalırken

Ne çıkar ayıklamaktan

*

Getirip yığıyor rüzgâr

Bir yandan, bir yandan, bir yandan

Şaşkın ellerimle, yorgun ellerimle

Ne çıkar ayıklamaktan

*

Saçları kollamalı bir yandan

Yüzleri kollamalı bir yandan

Sıkıntıyı kollamalı bir yandan

Bu bir avuntudur, yoksa

Ne çıkar ayıklamaktan (Sayfa: 32)

KİM NEYİ

*

Bütün kapılar tutulur, uzun aralıklar

Usulca çekilir karanlığa, okşanır

Bir inanç, bir küpe, bir renkli cam bardak

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Az şeylerden koca gürültülerle

Karışılır dünya gürültüsüne

Bir sürçme, bir dolu bakış, bir dostluk

Birden ta yanında o kaçak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Dünyanın kedisi incecik kapıya

Çizikler, vuruşlar, tırnaklar

Ölünsün yumuşak ellerle, tüylerle

Açılmayacak, açılmayacak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak

*

Bir mutlu iğnenin yeri bu

Üç görkemli kedi şurada

Donsun kıpırtısız, sessiz

Deli kız kendiyle kalacak

*

Sezilsin peki, ama bilinmesin

Kim neyi kurtaracak (Sayfa: 34)

İLKYAZ

*

Ah, kimselerin vakti yok

Durup ince şeyleri anlamaya

*

Kalın fırçalarını kullanarak geçiyorlar

Evler çocuklar mezarlar çizerek dünyaya

Yitenler olduğu görülüyor bir türküyü açtılar mı

Bakıp kapatıyorlar

Geceye giriyor türküler ve ince şeyler

*

"Memelerinde biraz irin, biraz balık ve biraz gözyaşı

Bir dev oluyorsun deniz deniz deniz

sisin dere ağızlarından sokulup akşamları

Fındıklarımızı basıyor

Neyleriz kararan tomurcukları

Çocuklarımıza yalvarıyoruz: Aç durun biraz

Tecimenlere yalvarıyoruz:

Bir "Hotel" bir gizli evlenme az çiziniz

Bir banka az çiziniz bir yalvarma

Bizden size ve sizden dışardakilere

*

Karılarımızı yolluyoruz tırnaklarını kesmeye ve demeye

- Evet efendim -

Çocuklarımızı yolluyoruz dilenmeye

Bizler gidiyoruz yatağımız tanrıya emanet

Yazların motorlu çingeneleri

Ah, kimselerin vakti yok

Durup ince şeyleri anlamaya

*

Baba evleri, ilk kez girilen ırmağa dönüş

Toprağa tutku, kendinden dolayı

Kulaklarımızı tıkıyoruz: Para para para

Kulaklarımızı açıyoruz: Kavga kavga kavga

Sorar belki biri: Kavga ama neden kavga

Komşumuza sonsuz balta, karımıza yumruklar içinde

- Bilmiyoruz neden kavga.

*

Sonra kasabanın cezaevinde

Silgimizi göz önüne yerleştiriyoruz

Günlerimizi iterek genişletiyoruz

Yer açıyoruz karılarımızı düşünmeye

Bizsiz geçen menevşeyi düşünmeye

*

Durup ince şeyleri anlatmaya

Kimselerin vakti olmasa da

Okulların kadın öğretmencikleri

Tatil günlerini çoğaltsalar da

Kutsal nemiz varsa onun adına

Gözlerimiz için bağlar dokusalar da

Birikimler ve çizgiler gitgide gitgide

Açmaya ilkyaz çiçekleri

*

Bir gün birileri öte geçelerden

Islık çalar yanıt veririz (Sayfa: 35-36)

OĞLANIN TÜRKÜSÜ

*

Bizim erkeklerimiz

Dört mevsim bahar gibidir.

Sevişirken yeniden doğar gibidir

Al atla savaşa girer gibidir

Güzel olur çocuklarımız

*

Çokturlar, çabuk boylanırlar

Bir aylıkken güler, ikisinde türküye dururlar

Beşinde sığırtmaç, yedisinde sevdalıdırlar

On birinde düğüne ve rakıya ve mavzere

Olursa kır, olmazsa doru.

Yirmisinde, dokuzu bir meydanlarda ölürler

*

Ey gerçek sesimiz ey büyük kavga

Umut iki midir, bir midir.?

Düşman şaşkın mıdır, kör müdür.?

Kurşun yediveren gül müdür.?

Vurulan ölmüyor, bu nasıl vurma.?

*

Ey gerçek sesimiz en büyük kavga

Dağlarda suskunluk sürmeli midir.?

Hayınlara aman vermeli midir.?

Marşlar alanlarda durmalı mıdır.?

Sesi iletmiyor, bu nasıl hava.?

*

Derken, mutlu uykulara yatamayanlar

Yirmilerde yâr elini tutamayanlar

Dağa başlarlar.

Dağa başlarlar, çete düşlerler

Burda olmazsa orda

Vurur gider yadellere varırlar

*

Bu gerçek sanımız, bu büyük sevda

Sabah ılımında üveyik midir.?

Akar suda kayık mıdır.?

Bir alaca geyik midir.?

Çeker götürür kana.

*

Haksızlık nerde olursa olsun

Zulüm nerden gelirse gelsin

Barışla, sevgiyle olmayacaksa

Ey gerçek sesimiz, ey büyük kavga

Yankılan dağdan dağlara

Yankılan dağdan dağlara (Sayfa: 38-39)

ŞU GİDEN ATLIYA TÜRKÜ

*

Ben demedim mi

Hazırlandılar

Onların yüz bin kolları var

Kırbaçları sert, yamçıları sağlam, atları kavi

Yeğin git kese sür atınla birleş

Ben demedim mi

*

Ben demedim mi

Tekin değil koyaklar, dağ yamaçları

Yağmur yağar ki sis basar ki kurt iner ki

Ay bulanığında gümüş rengi çakallar

Ben demedim mi

Yalnız gitme demedim mi

*

Çiğdeme sor, çeşmeye sor

Tek açan menevşeye sor

Ayrılık getirir ayrılıklar

Birleş demedim mi

Ben demedim mi (Sayfa: 40)

O KADINLAR İÇİN BEŞLİ SEKİZLİ

*

1

*

Canıyla ayrılık sürer

Kendi ölümünü kendi doğuran

Kocamız ilk oğlumuzdur

Güderken bizi tanrı adına

Yüreği kamaşır huysuzluktan

*

2

*

Derin bir boşluğu söylesin diye

Adımızı e ile a ile çağırırlar

Sesimiz kendi göğsümüze içerden

Çarpa çarpa incelmişse

Denizlerimiz sığ dağlarımız düzse

Nasıl yankı veririz

*

3

*

Sordu dışarıdaki: – Kaç kişisiniz.?

İçerdeki yanıt verdi:

– Siz kaç kişisiniz.?

Ya biz nece kişiyiz biz

Sayılara girmeyenler

Kuşumuz ne renktir, rüzgârımız nerde

Neden gizli çıkarırız kuzularımızı

Yaylaya güzleye (Sayfa: 42)

SESLİ AĞIT

*

Kim attı bu tuzu çocuğumuzun sütüne

Sularımızı bulandıran kim

Hey kim var orda.?

*

Masal mı yaşıyoruz bu kaçıncı çağda

Elmamıza tarağımıza zehir

Nerden girmiş olabilir.?

*

Gün ışığı çağrısız geliyor odamıza

Kaldırıp götürüyor elimize bir kazma

Bir kalem veriyor zorla

arabalar dolu geçiyor dolu geçiyor

itiyorlar gidiyoruz yokuşlara koşulmaya

Kırk haramilerden kaçırdığımız geceyi

Ninnileyip uyutuyoruz kollarımızda

Oysa okşayıp sallayacaktı

Uyutacaktı kollarında kim kimi

*

Ölüleri yürütüp götürüyorlar

Uzun törenleri unutmamacasına

Yel mi çıktı bir üfleyen mi var

Oysa diriler dolaplarda

Bu soluğu uzun da kim

Düzgün dosyaları kıpırdatan

Hey, kim var orda.? (Sayfa: 43)

ANNESİ ÇALIŞAN ÇOCUĞUN AĞIDI

*

Attım. Boyalar ne işe yarayabilir

Yalnızlık için karadan başka

Hangi rengi kullanabilirim

Kuru masa, donuk tavan, somurtuk halı

Solgun durmalı resimlerim

*

Pencerem kuşları çekmiyor

Soluğu azaldı nergislerin

Üç tarak olsa taranmaz Yuku-Lili'nin saçları

Ben annesi çalışan bir çocuğum

*

Yollarda damlarda eski yazdan kalma

Mavi çizgileri kar gelir kapatır

Sustum. Sevincin sesleri de

Bir iki deneyip susacak

Duvar diplerinde kedisel çığlıklar

Bahçelerde çirkin kasımpatları açmalıdır (Sayfa: 44)

YÜKSEK EVDE OTURANLARIN TÜRKÜSÜ

*

Evleri yüksek kurdular

Önlerinde uzun balkon

Sular aşağıda kaldı

Aşağıda kaldı ağaçlar

*

Evleri yüksek kurdular

On bin basamak merdiven

Bakışlar uzakta kaldı

Uzakta kaldı dostluklar

*

Evleri yüksek kurdular

Cama, betona boğdular

Usumuzdaydı unuttuk

Topraktan uzakta kaldı

Toprağa bağlı olanlar (Sayfa: 45)

BEBEK İÇİN KARŞILAMA
*
Geçirdin son güzü, yeli, yaprakları
Sırta omuzlara vuran güneşi
Geçirdin köklere çekilen özsuyu
Kardan önce geldin
*
Askerler çeksin asma köprülerini
Azgın sular üstünden
Silah bırakılsın demiş olabilirsin
Örtüp üstlerine kaputlarını
Kaygusuz uykularda üç gün üç gece
Dördüncü gün oyuna dursunlar diyebilirsin
Belki Güney Amerika, Asya ve Afrika
Ve Ortadoğuda
Halklar kendi marşlarıyla yürüsün dedin
Ama geç geldin geç geldin
*
İlerde, daha ilerde
Bir gün olacaksa da
Henüz hiçbiri olmadı istediğinin
Yeni yeni yöntemler buluyor
Dünyanın kiralık beyinleri
Çok paralı efendilerine
Çok yoksul tutsaklar iki dizleri üstünde
Ellerini bir parça oynatmayı düşünmeden
Tanrıya yakarıyorlar
*
Tanrıyı bir milyarder kılığında
Başkan kılığında
Papamız kılığında bazan
Çokça da general kılığında görüyorlar
Ellerini indirmiyorlar daha
Tutunmuyorlar biribirlerine
*
Bir gün tutunacaklar
Bir gün başları yukarda
Yüceltip kendileri kendilerini
İnanacaklar yalnız kendilerine
Bunun için
Onlara yol göstermelisin
Çok beklendin ama geldin
Ama hoş geldin (Sayfa: 46-47)

RED

*

Yırttı yüzlerce dizesini

Çekti duyulan şiirlerinden adını

Sildi şiire dönüşen sözleri

Yüreğinden

*

Kendi bedenine tutkunlar ey

Kendi aydınlığını sevenler ey

Yorgan gibi bürünüp geceyi

Kendi sıcağında uyuyanlar

Bu nedir bu nedir, bir gececik ozan

Yazdı ama size değsin istemedi

Sizi değmez gördüğündendir

Reddeti güzelim şiirlerini

Sizi reddetti (Sayfa: 65)

GÖRÜLDÜ

*

“Görüldü” kimi özlediğimiz

Neyi sevdiğimiz, istediğimiz “görüldü”

Öfkeliysek hangi dağlara vurup

Kederliysek hangi suları izlediğimiz

“Görüldü”

Selamımız ve dikenlerimiz

*

İçimizde, derinde

Derin denizlerin yaslı göllerin dibinde

Bir umumuz vardır sileriz

Parlatırız gece gece

Damgasız işaretsiz (Sayfa: 66)

SEVDA KALICIDIR

*

Kayboldum

Bir köpeğin bir çocuğu beklediği gibi

Hasretle kamaşık yüreği

*

Kayboldum

Bağırırlar, seslerinin yankısı

Dönemez bir türlü

*

Kayboldum

Çevrilir sayılar sonuncuya değin

Ansımaz sonuncu kaçtı, biter telefon

*

Kayboldum

Herkesin adı okunur, düşmüştür onunki

*

Kayboldum

Yıllarca beraber uyumak uyanmak

Suya ve ekmeğe uzanmak birlikte

Tartışmak, küsüşmek, sevişmek

Ama sevda nerde sevda nerde

*

Kayboldum

Kimlere hüzündü kimlere nostalji

Kimler tutkun idi kimler unuttu

*

Siz hepiniz ölüleri ve mezarları seversiniz

Çoğa sürmez bir gün ben de beklerim (Sayfa: 74)

AKVARYUM

*

Yok saymalıyım artık geçip gittiğini

Ve giderken önüme uzattığın

Hayatın kıyısında

Gizlice görüvereceğim

O birkaç dirhem eskimez gümüşü

*

Yok saymalıyım, karşılıksız ve cömert

Ismarlamadığım, biriktirilmiş

Çiçek izlerini

Çünkü yansız ve renksiz durayım isteniyor

*

Törenler ardarda törenler düzenlense

Ülkenin tüm çılgınları geçse önümden

Durmalıymışım

Belki ben durduğumda

Müzmin bir acemisi olarak hayatın

Öyle kendiliğinden

Yağmur kabartır kirleri

Kar temizler

Mi acaba

*

İyi ki şimdilerde

Yeni keşfedilmiş ülserimle

Bu tuzsuz ve edilgen akvaryumda

Başarılar dileyerek

Vizit defterine geçti adımı doktor

*

Böylece tarihten kovulmak

Ustaca gerçekleşti denebilir

Ne sille ne tokat ne devrim ne kargaşa

Bir dizi bitirim incelik eşliğinde

Örtün öleyim şimdi.. (Sayfa: 79-80)

DEDEM ÖLDÜĞÜNDE

*

Dedem öldüğünde

Yüz sürerek ayaklarına

Vedalaşmıştı ninem

*

Annem incecik bedenine

Deli vuruşlar indiğinde

Ağzından çıkan sözcükler şunlardı

“Bağırma, duymasın kimse”

*

Beni eğitmek içinse

Elini kullanmadı birileri, hayır

Buna teşekkür mü etmeliyim

Bir var ki alttan almalıymışım onlara göre

Bana yöneltilene karşılık

Bir aşağda olmalıymış sözlerim

*

Öldü barbar de köle de, ölsün

Toprağa karıştı zalim mazlum

Sabrı örseledi öfke, aşındı kendisi de

Egemene karşı evde dışarda dünyada

Şimdi sözüm davranışım özgürce, eşit eşite

Bunu çocuklarımızdan öğrendim (Sayfa: 82)

ÇOCUKLARI EŞİT TUTUN

*

Has ipek yanında pamuk giyinenler

Eşit tutulmayan çocuklar o güller

- Çocukluk aman çocukluk -

Üstünlüğün büyüsüne yanar dönerler

Sonra dar gelir utkular övmeler

- Çocukluk aman çocukluk -

Ağızlarındaki balı

Yaşama çılgınca tükürürler

Verseniz verseniz sevgiler az gelir

Sevgisiz sitemsiz öfke göllerinde

Ölürler (Sayfa: 83)

SENİ SEVDİM

*

Seni sevdim, seni birdenbire değil usul usul sevdim

"Uyandım bir sabah" gibi değil, öyle değil

Nasıl yürür özsu dal uçlarına

Ve günışığı sislerden düşsel ovalara

*

Susuzdu, suya değdi dudaklarım seni sevdim

Mevsim kirazlardan eriklerden geçti yaza döndü

Yitik ceren arayı arayı anasını buldu

Adın ölmezlendi bir ağız da benden geçerek

Soludum, üfledim, yaprak pırpırlandı Ağustos dindi

Seni sevdim, sevgilerim senden geçerek bütünlendi

*

Seni sevdim, küçük yuvarlak adamlar

Ve onların yoğun boyunlu kadınları

Düz gitmeden önce ülkeyi bir baştan bir başa

Yalana yaslanmış bir çeşit erk kurulmadan önce

Köprüler ve yollar tahviller senetler hükmünde

Dışa açılmadan önce içe açılmadan önce kapanmadan önce

Nehirlerimiz ve dağlarımız ve başka başka nelerimiz

Senet senet satılmadan önce

Şirketler vakıflar ocaklar kutsal kılınıp

Tanrı parsellenip kapatılmadan önce

Seni sevdim. Artık tek mümkünüm sensin (Sayfa: 84)

TUHAF BİR AŞK

*

Kırılıyoruz, ya sen ya ben

ya da kırılmışlığımız

öyle derin öyle onarılmaz

bir yol arıyor yüzeye vurmak için

bir bahane. Onarılamıyoruz

onaramıyoruz, ekimiz görünmeden

sen ve ben

*

aramıza gerilen sahte deri

katılaşmış, çatlayabilir ancak, çatlıyor

sızıyor kan senden ya da benden

bazen ikimizden

*

bilemiyoruz yaşamayı severek

ve sevmeden

belki hem severek hem sevmeden

*

böyle parçalanarak dağılarak

mı ölünür.?

dünyaya bir bütünlük bırakmadan

oysa ölüm bile usul usul

yaşama benzer yaşama benzer (Sayfa: 90)

SAKLAYAN KADINLAR ŞİİRİ

*

O telefona çıkma, o kapıyı açma

ona dokunma

sarnıcı besleyen suyu sonsuza

sakla, sende sürsün aşk (Sayfa: 92)

TAŞ

*

Dar günlerde usulca seslenişe

usul bir yankı arayan

umutsuz susarsa

taş kesilir dünya da

*

büyürüz

silahlar ölçmese boyumuzu

büyürüz erik

büyürüz badem

büyürüz akasya

elbet büyürüz

geç olmadan, sonsuz geceye girmeden

herkes döktüğü kederi toplasa

*

Sezen’in sesinden fado dinlesek

hangi dala düşer güneş

çiçeği söylese

bir gün konuşmadan bile bir

anlaşsak

ölüm o pervasız zalim

senin de odanda konukken

sen neyin zalimisin.? (Sayfa: 104)

AH ÜLKE

*

Demir akkor halinde, esas demirciler

yedi kat yerin dibinde ve görünenler sahte

önce evliyalar gibi resim veriyorlar

çerçeveden bir çıkınca bir çıkınca

kolları uzanınca örse

üstünde alanlar dolu zambak

vuruyorlar, vuruluyor düşüyor

zambak dönüşüyor lâl'e

*

Ferhad'ın kesik kolları bir değse toprağa

su uzakta birikiyor hâlâ

söylenti bu, kulaktan kulağa

Mavi Kuş'un sahibi esas demirciler

bir gün masallardan dönecekler

- şimdi mi, burda mı, bu durumda mı.?

şimdi aşk bile zorba (Sayfa: 105)