Turgut Uyar - Büyük Saat

Arka Kapak:

*

Türk şiirinin en yalnız, en mutsuz, en umutsuz..

bu yüzden de -mutlu değilse bile- en kalabalık, en umutlu şairinden kısa sürmüş uzun bir yolculuğun tüm konakları.! Öncü bir dil, sevgiyi bile acıtan bir duyarlık ve ''bütün mümkünlerin kıyısı''nda yaşanan çaresizliğin son sığınağı:

*
''Uzanıp kendi yanaklarımdan öpüyorum''

*
ya da

*
''Sizin alınız al inandım
Morunuz mor inandım
Tanrınız büyük âmenna
Şiiriniz adamakıllı şiir
Dumanı da caba
Ama sizin adınız ne
Benim dengemi bozmayınız''
*
Arz-ı Hal'den Dün Yok mu'ya bütün kitapları ve (unutulmaları ya da elenmeleri nedeniyle) kitaplarına girmemiş bütün şiirleriyle, Turgut Uyar külliyatı. 

*

ARZ-I HAL

*

SONNET

*

----------Yalnızlık için

*

Çekemezsin bir yere sineden başka.

Biliyorum günler hep böyle geçecek.

Ne akşamleyin komşu, ne bir akraba,

Ne bir dost, oturup karşılıklı içecek.

*

Yalnızlık sade şurda burda değil,

Düşüncede, hatırada ve dilekte.

Hangi taşı kaldırsan, nerde ''of.!'' çeksen,

Bir dudağı yerde, bir dudağı gökte.

*

Bilmem rengi nasıldır, boyu ne kadar.

Biçen her kimse yıllardır yanlış biçiyor.

Bir elbise ki, alabildiğine dar..

*

Nedir bir türlü sırrını anlamadık,

Kimdir bizimle böyle şaka ediyor,

Hangi cebini karıştırsan yalnızlık.. (Sayfa: 23)

*

TÜRKİYEM

*

Turnam, Bir Gün Bırakmıyacağım..

*

''Hiçbir zaman dertsiz kalmadı gönlüm

Bir çift gözden, bir yapraktan, bir kuştan.

Daima daha taze, daima yeni baştan

Turnam bir gün bırakmıyacağım peşini,

Sen nereye, ben oraya, adım adım

İnsan sevdikçe iyileşiyor artık anladım..'' (Sayfa: 44)

*

KADERE VE GÖNLÜME DAİR

*

İşte ben hep böyle bildiğin gibi:

Kaderi öpüp başıma komuşum,

Gülüşüm, oturuşum, konuşuşum,

Belli efendim, besbelli

Yaşamaktan soğumuşum.

*

Yaz yağmurları misali yıllarca

Yağmış durmuşum kendi içime.

Zaten dünya öyle dünya ki kim kime

Herkes kendi derdine anca,

Herkesin yüreği lime lime..

*

Halbuki hayatı sevmem gerekirdi.

Acımayı, sevmeyi oldukça bilirim

Zamanla bir iş tutmayı da öğrendi ellerim,

Hem hayatıma bir de Havva kızı girdi,

Ama gel gör ki bu kaderim..

*

İşte ben böyle bildiğin gibi,

N’apalım bizi bir kez mimlemiş kader

Her zaman böyle, yağmur bulutundan beter.

İşte böyle hilafsız, gözümün elifi

Her zaman bir romantik portreye benzer..

*

Ben zaten bu dünyada tek başınayım, hey..

Bir sevdalı gönül bütün varım

Eğer o da olmasa ne yaparım,

Kimbilir hey

Ne yaparım.. (Sayfa: 62)

AKŞAMÜSTÜ RÜYASI:

*

''- Gidin gemiler, gidin

Vardığınız yerlere selâm edin

Gün olur bütün kaygılardan uzak

Ben de gelirim..'' (Sayfa: 74)

*

BİTMEMİŞ ŞİİRLER VI:

*

''Sen kadınsın, en tatlı çağında,

Ben en sevdalı yaşında erkek.'' (Sayfa: 101)

*

SEVDA ÜSTÜNE:

*

''Bu şiirde sevda sevda üstüne

Senelerdir veda veda üstüne

Yareli yüreğimde dağ dağ üstüne

Vakit Nisan ortasında bir akşam.

Mehtap ettiğinden bîhaber

Kuşlarla, çiçeklerle, balıklarla beraber

İki tel kumral saç olsa avucumda şimdi

Ağlayıp ağlayıp avunsam..'' (Sayfa: 109)

*

DÜNYANIN EN GÜZEL ARABİSTANI

*

GEYİKLİ GECE

Halbuki korkulacak hiçbir şey yoktu ortalıkta

Her şey naylondandı o kadar

Ve ölünce beş on bin birden ölüyorduk güneşe karşı.

Ama geyikli geceyi bulmadan önce

Hepimiz çocuklar gibi korkuyorduk

*

Geyikli geceyi hep bilmelisiniz

Yeşil ve yabanî uzak ormanlarda

Güneşin asfalt sonlarında batmasıyla ağırdan

Hepimizi vakitten kurtaracak

*

Bir yandan toprağı sürdük

Bir yandan kaybolduk

Glâdyatörlerden ve dişlilerden

Ve büyük şehirlerden

Gizleyerek yahut döğüşerek

Geyikli geceyi kurtardık

*

Evet kimsesizdik ama umudumuz vardı

Üç ev görsek bir şehir sanıyorduk

Üç güvercin görsek Meksika geliyordu aklımıza

Caddelerde gezmekten hoşlanıyorduk akşamları

Kadınların kocalarını aramasını seviyorduk

Sonra şarap içiyorduk kırmızı yahut beyaz

Bilir bilmez geyikli gece yüzünden

*

---"Geyikli gecenin arkası ağaç

---Ayağının suya değdiği yerde bir gökyüzü

---Çatal boynuzlarında soğuk ayışığı"

İster istemez aşkları hatırlatır

Eskiden güzel kadınlar ve aşklar olmuş

Şimdi de var biliyorum

Bir seviniyorum düşündükçe bilseniz

Dağlarda geyikli gecelerin en güzeli

*

Hiçbir şey umurumda değil diyorum

Aşktan ve umuttan başka

Bir anda üç kadeh ve üç yeni şarkı

Belleğimde tüylü tüylü geyikli gece duruyor

*

Biliyorum gemiler götüremez

Neonlar ve teoriler ışıtamaz yanını yöresini

Örneğin Manastır'da oturur içerdik iki kişi

Ya da yatakta sevişirdik bir kadın bir erkek

Öpüşlerimiz gitgide ısınırdı

Koltukaltlarımız gitgide tatlı gelirdi

Geyikli gecenin karanlığında

*

Aldatıldığımız önemli değildi yoksa

Herkesin unuttuğunu biz hatırlamasak

Gümüş semaverleri ve eski şeyleri

Salt yadsımak için sevmiyorduk

Kötüydük de ondan mi diyeceksiniz

Ne iyiydik ne kötüydük

Durumumuz başta ve sonda ayrı ayrıysa

Başta ve sonda ayrı ayrı olduğumuzdandı

*

Ama ne varsa geyikli gecede idi

Bir bilseniz avuçlarınız terlerdi heyecandan

Bir bakıyorduk akşam oluyordu kaldırımlarda

Kesme avizelerde ve çıplak kadın omuzlarında

Büyük otellerin önünde garipsiyorduk

Çaresizliğimiz böylesine kolaydı işte

Hüznümüzü büyük şeylerden sanırsanız yanılırsınız

Örneğin üç bardak şarap içsek kurtulurduk

Yahut bir adam bıçaklasak

Yahut sokaklara tükürsek

Ama en iyisi çeker giderdik

Gider geyikli gecede uyurduk

*

---"Geyiğin gözleri pırıl pırıl gecede

---İmdat ateşleri gibi ürkek telâşlı

---Sultan hançerleri gibi ayışığında

---Bir yanında üstüste üstüste kayalar

---Öbür yanında ben"

Ama siz zavallısınız ben de zavallıyım

Eskimiş şeylerle avunamıyoruz

Domino taşları ve soğuk ikindiler

Çiçekli elbiseleriyle yabancı kalabalık

Gölgemiz tortop ayakucumuzda

Sevinsek de sonunu biliyoruz

Borçları kefilleri ve bonoları unutuyorum

İkramiyeler bensiz çekiliyor dünyada

Daha ilk oturumda suçsuz çıkıyorum

Oturup esmer bir kadını kendim için yıkıyorum

İyice kurulamıyorum saçlarını

Bir bardak şarabı kendim için içiyorum

---"Halbuki geyikli gece ormanda

---Keskin mavi ve hışırtılı

---Geyikli geceye geçiyorum"

*

Uzanıp kendi yanaklarımdan öpüyorum. (Sayfa: 113-115)

*

TEL CAMBAZININ TEL ÜSTÜNDEKİ DURUMUNU ANLATIR ŞİİRDİR

Sizin alınız al inandım

Morunuz mor inandım

Tanrınız büyük âmenna

Şiiriniz adamakıllı şiir

Dumanı da caba

Ama sizin adınız ne

Benim dengemi bozmayınız

*

Bütün ağaçlarla uyuşmuşum

Kalabalık ha olmuş ha olmamış

Sokaklarda yitirmiş cebimde bulmuşum

Ama ağaçlar şöyleymiş

Ama sokaklar böyleymiş

Ama sizin adınız ne

Benim dengemi bozmayınız

*

Aşkım da değişebilir gerçeklerim de

Pırılpırıl dalgalı bir denize karşı

Yangelmişim dizboyu sulara

Hepinize iyi niyetle gülümsüyorum

Hiçbirinizle döğüşemem

Siz ne derseniz deyiniz

Benim bir gizli bildiğim var

Sizin alınız al inandım

Sizin morunuz mor inandım

Ben tam dünyaya göre

Ben tam kendime göre

Ama sizin adınız ne

Benim dengemi bozmayınız (Sayfa: 121)

*

GÖĞE BAKMA DURAĞI

*

İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım

Şu kaçamak ışıklardan şu şeker kamışlarından

Bebe dişlerinden güneşlerden yaban otlarından

Durmadan harcadığım şu gözlerimi al kurtar

Şu aranıp duran korkak ellerimi tut

Bu evleri atla bu evleri de bunları da

Göğe bakalım

*

Falanca durağa şimdi geliriz göğe bakalım

İnecek var deriz otobüs durur ineriz

Bu karanlık böyle iyi afferin Tanrıya

Herkes uyusun iyi oluyor hoşlanıyorum

Hırsızlar polisler açlar toklar uyusun

Herkes uyusun bir seni uyutmam bir de ben uyumam

Herkes yokken biz oluruz biz uyumayalım

Nasıl olsa sarhoşuz nasıl olsa öpüşürüz sokaklarda

Beni bırak göğe bakalım

*

Senin bu ellerinde ne var bilmiyorum göğe bakalım

Tuttukça güçleniyorum kalabalık oluyorum

Bu senin eski zaman gözlerin yalnız gibi ağaçlar gibi

Suların ısınsın diye bakıyorum ısınıyor

Seni aldım bu sunturlu yere getirdim

Sayısız penceren vardı bir bir kapattım

Bana dönesin diye bir bir kapattım

Şimdi otobüs gelir biner gideriz

Dönmeyeceğimiz bir yer beğen başka türlüsü güç

Bir ellerin bir ellerim yeter belliyelim yetsin

Seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat

Durma kendini hatırlat

Durma göğe bakalım (Sayfa: 135)

*

(BİR KANTAR MEMURU İÇİN) İNCİL:

*

''Ben yokum desem kimse bırakmıyor

Yokum diyorum inanmıyorlar

Yokum diyorum bulup çıkarıyorlar

Yokum'' (Sayfa: 152)

*

Yangın Toplantısı:

*

''Ben örneğin ben

Deli örümcekler gibi yalnızlığa vurgun

Yeni geceler kuruyorum

Pencereleri nasıl kapıyorum görseniz

Suları sürüyorum ekinleri düşünüyorum

Horasanla örülmüş surlarca heryerlerim sımsıkı

Ama bir yerden yine sızıyorlar

Bir şehir bir elbise çarşısı bir öbek çiçek bir başkasının isteği

Yine sızıyorlar

Çaresiz kuşanıyorum başkalarını''

*

''Ama onun yalnızlığı başka ürkütücü

Midyeler gibi kapanıyor mutluluğa ister istemez.'' (Sayfa: 158)

*

''Dağ başı yalnızlığı değil su kenarı yalnızlığı değil bir şehir yalnızlığı, boşluğu, ancak istekle takılan gerdanlıklar gibi boyunda göğüste pırıl pırıl, bizi yiyen geliş gidişlere sokak gecelerine kötü aşklara karşı kuşanılmış bir yalnızlık, yeniden doğurganlığımızı hazırlayan hatırlatan kırgın belki ama gitgide bizi hem kendimize hem insanlara iteleyen bir yalnızlık'' (Sayfa: 159)

*

Ara Parça

*

Kalkın davranın doğrulun

Bu boş oda birazdan dolacak

İnsanca yaşaması insanın

En güzel kalıtı atadan oğulun

İstekli ellerin avuçların

Verilen sıcaklığı araması

İlk canlıdan süregelen bu gerdek

Biz uygun gördük siz de kınamayın

Kolların bacakların istekle sarması

Vakit yok birazdan hepinize

O önüne durulmaz gece olacak

Sevmek bir bütün nereden baksan

Ne ayıp ne günah ne uygunsuz

Kolların da ağzın da yüreğe katılması

Tersi yarım tersi yalan tersi yapma

O umulmaz buğuyu yaratıyor

Sevginin soydan soya sürmesini

Bir küçük tohumda iletilen aşk

Saçların birbirine karışması

Biz o susturulan ağzı kişilerin

Gizliden güvendiğiniz düzensizlik

Nasıl belli bize hak verdiğiniz

Ne güzel eğik alınlarınızın

İnandığınız kuşkularla buruşması

Kalkın davranın doğrulun

Vakit yok birazdan her yerde

O önünde durulmaz gece olacak (Sayfa: 167)

*

TÜTÜNLER ISLAK

*

Yakıntısı:

*

''Ey bilene bilene tükenen bıçak.!

Bir şeyler yap,

Eskimeden gökyüzünün kutlu maviliği..'' (Sayfa: 210)

*

BİR BARBAR KENDİN TARTAR

BİR BARBAR AŞAĞLARDA,

EY Sussam.! EY KARANLIK.! EY Borçlarını Ödemeyenler.!

sen o ses misin en aşağılardan gelen.!

karıştırın bütün otları o aşağlarda

yıkın benim güvenimi,

soğuk bir at olsun seslendiğim ses, yıkın.!

*

ben koşarım aşağlara, koşarım

yıkanacak boğulacak su bulsam..

*

Ey Her şey.! EY Beni Gülünç Eden Bitki Sapları.!

Sessiz katlanmalarıyla.. İçimde ölmüş çocukları sallayan

vazgeçilmez uğursuz şarkının salıncağı.!

Ben durmadan en utandırıcı şeyleri hatırlasam

nasıl camsı gürültülerle olacak her şey,

ve sularla,

ve nasıl artık arınamaz kirlenmiş olurum o zaman, yıkın.!

*

ben koşarım aşağlara, koşarım

yıkanacak boğulacak su bulsam

*

EY Bütün Kadınlar Uzak.! Güneşi övmüyorum. Ve

kanım ne güzel akıyor.. ıslak taşlıklarda. Sanki her şey,

sanki her şey.! katıyürekli kârcıların, yani büyük

tecimenlerin

uzaklardan getirip sunduğu kanlı pahalı bir tabak..

Ey Yanan Bir Şey,

yanan ve içilen bir şey,

karanlıktı kanım bir şey,

güneşe baş kaldırmıştı kanım (...) sanarak.

Ben artık büyük kıyıları boylasam.

*

ben koşarım aşağlara, koşarım

yıkanacak boğulacak su bulsam..

*

Ey Kimse Yok.! Ey Bir Mavinin Unutulmasından

Arta Kalan.!

EY Sen Var Mısın.?

EY Olma.!

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak

Ah, yağmur başlayacak,

*

gece olsa da sussam..

*

ben koşarım aşağlara, koşarım

yıkanacak boğulacak su bulsam..

*

Ey Sür Atlarını Bacaklarımdan Bağlayıp Karışık ölümsıkıntııslakgülünçlüğü renkleri camların.! Bir göl bulacağız sonunda

develerin suyunu içip tuzunu bıraktığı,

kirli ayakparmak aralarını yıkadığı cünüp adamların, burunları kıllı..

Benim kanım gülünç ve kahraman lekeler bırakacak

öbürkülerin yanında,

camlar nasıl olsa kırılacak

sonra yatacağı geceye gidecek herkes

*

ben ne yapsam ne yapsam ne yapsam..

*

Senden Haber Ver, Ey Yaralı Kahraman Atlar.! Ey Büyütüp Yaralarını Yalayan Atlar.! Otoburlukla kana karışmayan atlar.!

arabanızı çekiyordunuz,

aygırlarınızı iştahla uyandıran kalçalarınızda büyük yaralar..

Kuyulara eğiliyoruz, ve büyük övgüsünü yapıyoruz küçük yıkıntısının soğuk ışıklı kulüplerin, ve kara küplerin ve etekleri kısa, koltukları tüylü kadınların ve kötü dükkânlar

karanlığının..

*

eğilmiş çiçek toplayan bir çocuk bulsam..

*

ben koşarım aşağlara, koşarım

yıkanacak boğulacak su bulsam.. (Sayfa: 214-216)

*

HER PAZARTESİ (62-67 MNOTLARI)

*

SON ÜÇÜ BEŞ

''Son çamaşırları ipten aldılar,

çorapları ve patikleri ipten aldılar.

Nasıl olsun.? Onlara göre değil.

Bu böyle bir karanlık -iyi. Her şey ölü.!

Gibi.

Çizmelerin ve pudraların düşkün göründüğü

ve ay-altında alım satımın.

Üstelik,

Çocukların bile diabetis mellitüs'ten

öldüğü.

Ey yaşlı kararsızlık, anla tenhalığını,

korkunç sessizlik,

ve işte son akşam saati

yıldızlara geç kalmış olmanın.''

*

Hepsi geldi - yerlerini aldılar - memesini tutan bir kadın-

çocuksuzluğunu ve memesizliğini tutan bir kadın

çocuklarını andı ansızın - başkaları katlanır metrelerini cepleri-

ne koydular - ölçtüler biçtiler- öyle koydular- gök onlardan-

dı - Toplantı üçe kadar sürdü - yani üçe kadar toplandılar-

belki de üçü geçiyordu - ama onlar üçe kadar sandılar-

Karşılıklı olmak yoktu - karşılıklı değildiler- tek-

ya olmak ya olmamak - yoktular- yok gibi vardılar-

Artık su geçmişti - (bir anı sanılan su) yapılar

bitmişti - Ah, çirkin sonuç

olağan ve çirkin akustik yetersizlik -ve son akşam saati-

hurmaları, uzun ovaları -uzun ovaları- her şeyin bugüne olduğu-

kır resimlerini -Yalnız Pan- andılar-ve-

ölülerini -sonra Akdeniz- bütün bir şey- sonra bir deniz- sonra-

ve - gömecek olduklarını andılar-

*

(Kıyılardan gelen gelin, ne güzelsin.!

Ne güzel bir alayın var ardında. Ne güzelsin.!

Gelişin, o sonsuz biçim.! Seni övmeli.! Yaşadığımızsın,

gizlice..

Göklere, dumanlara, sertliklere karşı, seni övmeli.!

Mutlu gemilerin son akşamı, son dirlik.!

Son belli belirsiz umutsuzluğu yaralı kalplerimizin..)

Son bayrak - Hurmaları- ölülerini ve gömecek olduklarını andılar-

Oturum üçte bitti -yani tam üç'e kadar toplandılar-

Ah, yaralı kalpler-

-belki de üç'ü beş geçiyordu -ama-

onlar üç'e kadar sandılar-

*

''Birden. Çamaşırları ütülemediler, buruşuk.

Artık nehirler mi kapandı.. Ne yazık.!

Sahi,

bir resimden. Artık. Mutluluğun ayıp göründüğü

birden geçip yiten son eski zaman.

Son akşam saati. Son buğu. Her şey

ölü. Öfkenin sonsuz bir anlam gibi

göründüğü. Çocukların bile öldüğü..

Son.''

*

Oturum nehirlerden konuşularak bitti -üçte- evet- belki-

üçü beş geçe -belki üçü beş geçe-

radyolar yazmadı -gazeteler söylemedi-

evlerde - üçte - kalktılar-

zaten ayaktaydılar -oturum sözgelimi-

söz istemediler - evliliklerini yaşadılar sadece.

(Ah, kolkola gece saatleri, daha ileri saatler,

saatleri o vakte kurmalar. Her şey ne kolayken

pazar gömlekleri kolalıyken,

arada bir, birbirine anlamlı dirsek vurmalar

öldüğümüzü, çocuksuzluğumuzu bir hatırlamasalar..

*

Nehirler,

kapanınca saat kaç.? Üçü beş.!

Bu son muydu.? Üç'ü beş.? Ne yazık üç'ü beşe..

Bir daha yok mu üç'ü beş.?

Demek, bu, son üç'ü beş.!

-Senin salatanı seviyorum sevgilim,

geceni de,

Demek bu son üç'ü beş.? Geç kalmayalım, çabuk

olalım.!)

Ne yaptılar.? Ah sonsuz sonuçsuzluk -yaşlı kararsızlık-

ne yaptılar - ne yapardılar-

Oturum üçte bitti -Belki üç'ü beş geçe -Ne-

oturdular-

söz istemediler -yakındılar -inandılar-

*

''Sakin akşam kimi olsa götürürdü

bir yüzün,

bir diri hüznün ağır ağır öldürüldüğü

kimin öldürüldüğü.

Son akşam saati. Bitmez sevecenlik.

Yıkanmış çamaşırları giydiler

giydiler.

kadehler ve çatal -bıçaklar, kunduralar ve

bir şeyin sadece kendi anlamında görüldüğü..''

*

Gece geldi -gelmişti- sevindiler -oturum bitti -bitmişti-

söz istemediler -söylemişlerdi çünkü,

Kim.?

(Sen ne iyisin, dediler.

o kadar dediler.) (Sayfa: 237-239)

*

(AHD-İ ATİK) göç:

*

uzakta. Kimsenin ölmediği o yerde
Uzakta. Hayvanat Bahçesinde
doğurur kendine aykırı fil
yıkanmaya su dağıtılırdı, herkes,
kendi akşamını çıkarırdı karanlıktan.
*
Kargış, o güzel bitki, ona tapardık.!
Kalabalık ölülere, dirilere bölünürdü
Uzakta. Çok kesilen kağıtlar ülkesinde..
*
sular o yanlış kökleri çürütürdü.
*
ve kimsenin hiç görmediği yerde
onun bir kan tadı idi sesinde
benzin ve banka dağıtılırdı, herkes,
göçen, yerleşen bir şey değil
herkes kaçışandı yalnızlıktan
Kadınlar erkeklerle idi, yalnızlıktan
herkes herkesle idi yalnızlıktan..
*
Kargış, o güzel bitki.!
*
ve sonra duvarları dibinde ölünürdü.
Ölüm idi kolayca yenen kişiyi,
uzakta. Hayvanat Bahçesinde.
bir çocuk, bir öyküde, bir düşü yürütürdü. (Sayfa: 247)

*

ATLARI SEVEN ÇOCUK:

*

''..''Siz bize hiç inanmadınız ki, hiç inanmadınız ki, hiç

Oysa bir aktır karaya dönen, oysa çocuklar daha lirique'dir

Shakespeare'den. Sonra,

Makedonya falanjistlerinden daha kahraman.'' (Sayfa: 253)

*

KADIRGA

*

Kendisi

*

Bir şafak artığı gibi sanki yoktu. Kullanılırdı.

İçkisi ve eti kötüydü, Tanrı

Çabuk kocaltırdı kadınını.. (Sayfa: 255)

*

tükenmez kafiyenin kazandırdığı:

*

''Karanlık yaşıyor bizi, belki biraz korkuyorum, benim

her şeyim biraz su içer gibi öyle kolay, biraz da

işer gibi, sonsuzluğa.

Halbuki ben sonluluğa.'' (Sayfa: 262)

*

''Deniz uzar şimdi mavi haritalarda, uzamalıdır.

Oysa ne gereği var ölümden konuşmamanın, biraz

Böylece biraz daha yoğun yaşar olmanın, biraz

kafiyeli. Ne var.?

Sadece korkuyorum biraz, yani korkağıyım

Bir güzel sonuca uygun olmanın..'' (Sayfa: 263)

*

FREDERICO GARCİA LORCA İÇİN ÜÇ ŞİİR

Sessiz akan sulara gazel

*

Ah işte her şey orda..

Ben severim omuzlarımı bir gün

Sırmaları, apoletleri olmasa da.

*

Ben severim omuzlarımı bir gün

Göçen bir maden direğinin altında

*

Su akar kendir tarlalarından

Ah her şeyim..

Ben severim omuzlarımı bir gün

Savaşta, bir başka omuzun yanıbaşında

Yatakta bir ince omuzun yanıbaşında

*

Yol uzun, hava sıcak

Kırbaçlarım atımı varırım Kurtuba'ya..

*

İndiğini görürsem bir gün sığırcıkların

ve sürüler halinde, ovaya

İnsanların dünyayı bölüştüklerini hatırlarım

Bir daha..

*

Sevişirim ölürüm, savaşırım ölürüm

Doldururum çantama kara ekmek ve peynir

Varırım Kurtuba'ya..

*

saat beşte akşamleyin

*

Ah ellerim ve kalbim

Her şey orada kaldı.

Keçeler keçeler ve portakallar

Kireç döktüler yere. Kara gözlüm, kalbim,

Halkımın fakir akşamlarıdır, biliyorum

Kanlı bir mendil diye bağlanan gözlerime

Kireç döktüler yere,

Bir duvarın dibinde

Bir deppoy'un önünde

Kiraz ağaçlarına ve sığırcıklara karşı..

..................................

Bir halkın gösterişsiz, sessiz cömertliğinde

Ölüm nasıl söylenirse öyle

İspanyol dilinde

ve her dilde..

*

obras

completas

*

Artık kat'iyen biliyoruz;

Halk adına dökülen kan

Sapı güldalı güzelliğinde bir bıçaktır.

Dişlerin arasında..

İspanya'da

ve her yerde.. (Sayfa: 301-302)

*

(tomris'e ağıt):

''Beni bir yanlışlık bağlar rıhtıma

Birisi olmasa ben ne olurum'' (Sayfa: 318)

*

HER İKİ ADIMDA BİR UYGUNSUZLUĞUNU (YALNIZLIĞINI) ALGILAYAN BİRİSİNE GAZEL:

*

''Ben neyim varsa taşırım neyim varsa taşırım

Bir marangoz gibi kulağımın arkasında

Ah benim güzel cahilliğim

Ağaçlar enikonu bir silâh olmadıkça

*

Belki bir kuruntudur yaralayan kalbimi

Her insan bir uyumsuzluktur ölü olmadıkça'' (Sayfa: 329)

*

DİVAN

*

münacat:

*

''seni bağışlamam çünkü ben büyük bir dirim taşırım

çünkü ben ey derim ve severim ey demeyi bilenleri

*

biz bir aşk nedir biliriz seninle, biz biliriz

ey kim varsa orda o tek olanın adına çekin kürekleri'' (Sayfa: 344)

*

iyimser bir sonuç'a

*

ben bir gün giderim ki neyim kalır

eksik bıraktığım her şeyim kalır

*

yaz günü kim ister ki öldüğünü

eksik bıraktığım her şeyim kalır

*

yaşamam bir beyazlık gibi sanki

eksik bıraktığım her şeyim kalır

*

genişlerim dağılırım beyazım

ben bir gün giderim ki neyim kalır

*

ben bir gün giderim ki ey diri at

elbette benim de bir şeyim kalır (Sayfa: 350)

*

karışık saatler'e:

*

''adın bir güzelliğe yakışır elbet yakışır

bir intiharda mı, bir şiirde mi bilmiyorum'' (Sayfa: 353)

*

sonsuz biçim'e:

*

''oysa son provasını yapıyoruz bir büyük destanın

sonsuz bir biçim olacak herkes katılınca'' (Sayfa: 356)

*

su yorumcuları'na I:

*

''bir sürekli kaşınmadır yaşadığım

törelere ve alışkanlığa karşı'' (Sayfa: 357)

*

bağırma'ya:

*

suyun çekirdeği nedir elbet yine bir sudur

insanın gözü ve gözyaşı engine bir sudur

*

bağırdık neler beslenmedi ki sesimizden

ki bizim böyle bağırmamız yangına bir sudur

*

gül aldı geldi hazdan yelpazesini tavşan ürktü

bağırdık ama bağırmamız tavşan yüreğine bir sudur

*

bağırdık sokak ve kır kesimleri kulak verdiler

bağırmamız çünkü bir herifin tüfeğine bir sudur

*

bunca yıl karşılaştık ama yetmedi demek bize

çünkü sandık ki herkes kendine bir sudur

*

eşikleri öğrendik sonra aştık koskoca yapıları

bağırmamız bir karşı koymanın çeliğine bir sudur

*

hoşgeldin başlangıçsız dönem yakıştın kendine

şu bizim bağırmamız senin dengi dengine bir sudur (Sayfa: 361)

*

baharı bekleyen'e:

*

''şu. hiç kimse durmazsa her şey yürür, bu aşk demektir

her şey kullanılmazsa dirim bir ihanettir ölüme'' (Sayfa: 366)

*

beklemiş bir paket cıgaranın son umudu'na:

*

''bir çiçek bahçesinin elinden tutarız biz, biz olmazsak kim ne

kim pundunu bulup paralara kötü pazarlıklara böyle sövecek

*

ey eski camekân ey diri çiçek

biz olmasak şunlara bunlara kim sövecek'' (Sayfa: 371)

*

salihat-ı nisvandan saffet hanımefendi'ye:

*

''herkes ne zaman ölür elbet gülünün solduğu akşam'' (Sayfa: 388)

*

anneler kaçar gibidir:

*

''saçlarımı hep kestim tutacak kadar kalmasın dedim

çünkü bir başkaldırma ancak saçlarından tutulur'' (Sayfa: 390)

*

çokluk senindir:

*

''ey en güzel görüntüsü çiçeklere dökülen bir çavlanın

aşkım, sonsuzum, bu dünyada ne var ne yok senindir'' (Sayfa: 396)

*

gemi, gemi:

*

''- bir çocuk neden korkar, yaşayamamaktan

bir kadın çocuğunun başını kaşıyamamaktan'' (Sayfa: 397)

*

TOPLANDILAR (70-73 NOTLARI)

*

BİR YILIN EN SOĞ UK AKŞAMINDA AŞK ÖVGÜSÜ:

*

''hem insan ne kadar taşıyabilir şuncacık yüreğinde

bunca gemiler bunca tirenler bunca gazeteler

oradan oraya taşırken en kötü haberleri.'' (Sayfa: 410)

*

KAVŞAKTA:

*

''ilâç milâç bok püsür

şuramda bir şeyler var

sahiden bir şeyler var

haykırmadan anlatamam.'' (Sayfa: 418)

*

ACININ TARİHİ:
*
''ben şimdi diyorum ki
buna inanmak gerek
bir susam gibi boyuna sulamak umutsuzluğu
ve direnmek
hep direnmek devam etmek adına
*
diyorum ki acılığı eksilmesin ağzımızdan
boyuna tükürmek için
boyuna'' (Sayfa: 426)
*
HAYRİ BEY

Bre ağalar bre beyler paşalar
Şöyle dağlar kimlerin dağlarıdır
Ölenler ulu Tanrının kulları
Kalanlar bu dünyanın sağlarıdır
*
hey hayri bey hayri bey
bir gelin aldın soylu bir evden
elinde gül gölgesinden mendili
sandığında sedefli nalını
su içerken görkemli
ayışığında ince
ve soğuk pencerelere dayamış alnını
senin suyun işkodra'da falan ısındı
varsın artık selânikte soğusun
sen ki salıpazarlı bir kerimin oğlusun
*
''hatırla hayri bey hep
hep yalnız kaldığımız.
bu dünya kimin olsa bizim
değildir. uzaktır bize.
bizim olmadıkça tepeden tırnağa.''
*
hey hayri bey hayri bey
bir elinde dikiş iğnesi öbür eli acemi
alıp götürdüler bir dalgınlığa
bir dalgınlığa o güzel gülü
büyük anısını yaşıyamadan
dünyaya utkuyla geldiği günün
davul sesleri tiren sesleri top sesleri
kocamustâpaşa'da şurda burda
arnavut çalımınla bir kuşağın sonusun
*
''oradan oraya taşınan kanları hatırla, kılıçları.
hatırla yemen'leri, içkileri veresiye aldığımızı
hatırla. hatırla hep en son gidenleri. kimin nesiydi
götürdüğün. taşıyıp getirdiğin kime. bir
bayram gecesinde lime lime. üniformanda sıcak,
pera'da buz gibi, tabancanla. ve soğuk ikliminde
aşksızlığın, sana bir tarih gibi geldiğini
hayri bey.''
*
hey hayri bey hayri bey aslında
yüreğin akıntıda bir balık gibi diri
uzar durur bir yemin gibi karanlıkta
bıyığının çekiştirdiğin her teli
serin mart geceleri nemli koğuşlarda
avanos testileri gibi terler durursun
*
hey hayri bey hayri bey
sen bu gidişle harbiyeden kovulursun
ya da bir gün bir miralay olursun
korursun ara sokakları ahşap evleri
yıldızlar ağır ağır gelirken geceleri
ay gibi taptaze atlarla uzaktan
ve dağlar ve mavzerler ve kurşunlar
hey hayri bey hayri bey
bir eli kurşundan hızlı
öbürü daha yavaş
bak şu utkulu savaşların ettiğine
kaçınırsan ettiğini bulursun
*
Bre ağalar bre beyler paşalar
Yağız atlar kıraç yeri eşeler
Vuruşmaya gel gel eder köşeler
Durmak değil dövüşmek çağlarıdır
*
hey hayri bey hayri bey
osmanlıda kolağası hayri bey
ayışığında kırbıyıklı güneşlerde deli
eli her silâha yatkın ayakları çizmeli
hey hayri bey hayri bey
hey gözleri yaradılıştan sürmeli
tophane karakolunda isyandan maznun
seni bir de elâziz'de filân görmeli
*
''iklim bozuldu, yenilendi belki. akşamın vakti erken
tiren iki günde geliyor van'dan. sular
hemen ısınıyor. soğuk artık ayışığında daha görkemli.
her şey biliniyor ve hiçbir şey kalmadı hatırlanmayan
hayri bey. gemileri kıyıya çektik hayri bey,
susuzları sulamadık hayri bey. meşrutiyet rakısı
ve hareket ordusu hayri bey. uzun bir gerinmenin
gözyaşartan sonrası hayri bey.
veliaht prens reşat. sadrazam prens halim.
hayri bey, bir karanlık
bir karanlık.
aldığım bir avuç deniz suyu bir boğucu göl oluyor
elimde. sanki kimsesizim.''
*
hey hayri bey hayri bey
tabancan fransız çıplağı
bıyığın alman
esnafın biraz selçuk biraz ermeni
tüccarın galatadan camilerin mahyalı
kalk hayri bey hayri bey
seslendir bir yerinden bu suskun ormanı.
*
Bre ağalar bre beyler paşalar
Su üstünde yüzüp durur şişeler
Bu durgunluk yazımızı kışeyler
Bu buğular öfke buğularıdır
*
hey hayri bey hayri bey
bir eli bomboş, birinde dikiş iğnesi
kendisi hep kendisi, değişen güveyisi
solgunluk ve hatırlanmayan bir şey
artık hatırlanmayan
sonu çok değiştirilmiş bir masal gibi
bütün bunların en iyisi
ben bu gece ölürüm
gider yastığımı bulurum.
*
''biliyorum her şeyi birlikte gördük, yaşadık.
hürriyet delisiyle tütün rejisi. eşkıya
denenleri dağda ve şehirde. sonraları şehirde.
uzun boylu adamların atlara binişi. sonraları
senin bir elinde zeynelabidin'in cümbüşü.
bir elinde sabah kahvesi. kendine biraz aykırı
ama çok çok kırmızı. ovalardan getirilen bitkilerden
sulardan damıtılan.
içine akışını bilmediğin bir katı sızı
ipek yüklü bir kervanın dağlı moğolların
eline düştüğünde, keçi saçlı moğolların,
duyduğun öfke. hayri bey
ve durmadan hepyek gelmesi bir zarın.''
*
hey hayri bey hayri bey
artık ne olursa bu gece olur
sinekler siner
solgunluk allığını bulur
bütün bunlar olmazsa ne olur
en iyisi ben bu gece ölürüm
hey hayri bey hayri bey
bu gece mutlaka ay tutulur
bu gece mutlaka ay tutulur
ben bu gece ölürüm
ben bu gece ölürsem hayri bey
senin gibi ölürsem
ölünce seninle yaşıt olurum
*
''hatırla her zaman yalnız kaldığımızı.
bir gemi kalksın, senin uysal
başkaldırmanı götürsün. draç'tan beyrut'a
bir gemi navlunsuz götürsün.
anılman her zaman bir sızı olsun uzakta.
çok uzakta. tabancalı hayri bey
çok uzakta.
hep yalnız kaldığımızı.''
*
Bre ağalar bre beyler paşalar
Sizin mi hep bu sevinçler neşeler
Bir gün olur kırılırsa şişeler
Dağlar bildik celâlî dağlarıdır (Sayfa: 441-445)

*

ELLİ İKİ HANE

su gelir çiçeklenir

yazmalar çarşılanır

türküyle karşılanır

bizim orda kaysılar

oy farfara farfara

su verin çayırlara

*

ay durur menziliyle

herkese ak yüzüyle

sen aysan açık davran

ya ondan ya bizimle

*

oy farfara farfara

ateş düşer çarşılara

*

ve bir gün şunu buldum

aşka benzer neşesi

yalnızdım çok yalnızdım

aşk başka mavi başka

*

oy farfara farfara

herkes düştü yollara

*

ve karpuzlar ve bostan

kırk gün yaşanan destan

su da önemli ama

ateştir benim ustam

*

oy farfara farfara

ateşli silahlara

*

ben seni kaç yıl sevdim

aya kattım ve sevdim

yalnızdım çok yalnızdım

ay başka mavi başka

*

oy farfara farfara

öldüm yalvara yalvara

*

oy farfara farfara

ateş düştü şalvara

hadin ağalar dedim

hadin herkesler dedim

öldüm yalvara yalvara

öldüm yalvara yalvara

öldüm yalvara yalvara (Sayfa: 447-448)

*

AÇLIK ÇOĞUNLUKTADIR

*

gülü çiğdemi filân bırak

sardunyayı karidesi filân bırak

acıyı ve ölümleri bırak

oy pusulalarını ve seçimleri bırak

evet

seçimleri özellikle bırak

çünkü açlık çoğunluktadır

*

her kişinin ukalâ ömrü

yeter sanılır çiçeklenmeye

ve dünyanın karanlığından

bir aşk bahanesiyle kurtulmaya

kaçıp giden baharların anısı

elden ele devredilen bir gençlik duygusu

laleler sümbüller bütün öbür boklar püsürler

hakkım var mıdır bunları söylemeye

-vardır

güneş doğarken ve batarken

yazdan kışa girerken ve kıştan çıkarken

ve dağda ve kırda

hakkım vardır-

çünkü en azından dünyadan

dölsüz katırlar geçer

yüklü vagonlar geçer

demir yüklü şilepler geçer

yedenleri işletenleri ve tayfalarıyla

ve onların karıları ve çocuklarıyla

ve bilinmez sanılır geleceği

bir demiryolu makasçısının

oysa kesinlikle yazılmıştır

her sevgi kitabında

asıl olan açlıktır

çoğunluktadır

*

sevişmek o yüzden gereklidir

evet açlık, yok olsun bütün incelikler

mendiliniz var mı, kabak ograten

bof strogonof mantar fileminyon

güneş görmemiş midye

midye görmemiş güneş

ve soygun halindeki otel malzemeleri

ve altın arayıcılar

ve istedikleri yerlerde

yüksek graviteli petrol bulanlar

hem thames kıyısında

hem mekong deltasında

bir kalça fotoğrafına bunlarla birlikte bakanlar

çoğunlukta değildir

açlık çoğunluktadır

*

artık her şeyi yaşadık

ve birlikte düşündük

ve düşündük ki her şey cehennem

bir bakışta

ve cehennem

başarılmamış bir savaştır

dünyanın ortasında kullanılmamış bir su

cehennem, insanın kendi ciğeri

at sırtında taşınan ölü

kundağa girmeyen bebe

karanlıklarda açan çiçeklerin

bir insanın ölümüne dönüşü

bir insan ölümü olmaya

çünkü açlık çoğunluktadır

*

-işte o zaman diyorum ki-

gelişin şen olsun senin

her şey esirgesin seni

çünkü açlık çoğunluktadır

ve ezecektir gücüyle dünyayı

-ikimize bir aşk elbette yetmez

türlü şeylerin savunulduğu-

diriliğe eşitliğe tokluğa

artık ayıp olan tokluğa

çünkü açlık çoğunluktadır

Açlık. (Sayfa: 463-465)

*

BİR ŞEYLE MUKAYYETİZ SERBEST DEĞİLİZ EFENDİM:
*
''şaştım, senin hançerin bu kadar mıydı
vurmadı yüreğime'' (Sayfa: 470)
*
FERİDE'YE NİNNİ
*
feridenin simidini aldılar
ninni de feridem ninni
feridemi gül dalında buldular
ninni de feridem ninni
gül dalı nerde kalsın
bıraktığımız yerde
ninni feridem ninni
uyu feridem ninni
ölümden korkma ninni
*
kimin de hakkı var ninni
soldan sağa saymaya
ninni feridem ninni
uyu feridem ninni
sokaklar orman gibi
uyu güzelim ninni
kimin hakkı var ninni
ninni feridem ninni
bir kasket ormanı ninni
trampet borazan ninni
yirmiüç nisanlarda bunları aldatmaya
ninni bebeğim ninni
ölümden korkma e mi
*
elinde naylon torba
Vakko markalı, ninni
üstelik de taburda
nesi var torbasında:
okuma kitabıyla değişmez fakirliği
ninni de feridem ninni
ölümden korkma ninni
ben ölüyüm feridem
benden mi korkarsın, ninni
eski ağabeyinden ninni
evet de feridem ninni
*
sokakta kalma diye
horlanma diye ninni
ölüp gitmez mi bir ağabey
ninni feridem ninni (Sayfa: 477-478)

*

KAYAYI DELEN İNCİR

*

YAPI

H. Turgut Uyar'a

*

bir çocuk -adı Hayri'ydi onun

bir çocuk için hayli büyük bir ad

ama büyüyecekti nasılsa

severdi adını ayrıca

-görmediği dedesinin adıymış-

Hayri çocuk

bir apartmanın yapılışını izliyordu

evlerinin karşısındaki arsayı iyice

kazdılar önce

bir sürü adamlar gelip

bir kamyonun üstünde

sarı bir kamyonun

sonra kocaman bir araç getirdiler

kazmaya adamların gücü yetmeyince

bir adam ölçtü biçti güzelim arsayı

bir başkası imli bir sırık tutuyordu elinde

birden aklına geldi Hayri'nin

bir atın artık acıkmış olabileceği

örneğin

geçen yaz yağmurlarının yağdığı dönemde

Kınalar köyünde gördüğü ıslanmış atın

derisinden buğular çıkan atın

-bir keresinde kendi de

yağmurda ıslanıp çok acıkmıştı

birinde de annesiyle babası

uzak bir yere gittiklerinde

ama ne kadar uzak kimbilir

ama sonra ne sevinmişti

akşam olmadan döndüklerinde

babaannesini hatırlamıştı o zaman

hiç görmediği babaannesini

ama yine de çok sevinirdi

ondan söz edilince-

*

hemen evine koştu Hayri

atın acıkmasını düşleyip

kendi açlığını duydu belki

kendi vücudunun ülkesinde

tıpkı atın acıktığı gibi

*

ertesi gün bahardı

yani her yerde kirazlar vardı

Hayri uyup kendi vaktinin ölçeğine

geçti arsanın karşısına yine

arsa oyulmuştu -ya da kazılmıştı-

kazılan yerlere uzun demirler atılmıştı

bir kişi kaldıramayınca bir demiri

onun yardımına koşuyordu öbürü

sonra üçü beşi derken hepsi

yeniyorlardı demiri

demir ve toprak yenildikçe

pazularının sertliğini duyuyordu Hayri

geçmişte yaşadığı bir gün gibi farkediyordu ama

pazular tek tek değil

hep birlikte ve hepsi

çileğin çilleri

bileycinin kıvılcımları

kuşların kış sıcaklığı gibi

bir gün annesinin dedesi de

böyle şeyler duymuştu belki

biraz uykuya benzeyen

kiraz tadında bir şey sanki.

*

biraz uzundu galiba

biraz zordu

sahipli ağaçlara benziyordu

buğusu ve her şeyi kendine bağlı

iki adam ellerinde teskereyle

-babasından öğrenmişti teskereyi

askerlik tezkeresi değil

inşaat teskeresi elbet-

karılmış harcı taşıyorlardı yukarı

tam bu sırada suların aktığını

bir çocuğun dondurma yediğini düşlüyordu Hayri

her şeyin en tazesi dururken içinde

*

ertesi gün yazdı

artık ne demeli

Hayri duramazdı

bir adamın sendelediğini görünce

koştu

teskerenin koluna yapıştı

sağ kolunda pazusu olanca güçlü

sol kolu onu geçme çabasında

katıldı

katılmanın sevincine ulaştı

sonra birden

eski evler ve eski çarşılar

bir daha eskidiler

*

pek abartma olmasın ama

Hayri akşama kadar çalıştı

asılsız bir hüzündü vardığı

varlığı

varla yok arasında

kiremit gibi bir duygu turuncu

kiremit taşıdı kum taşıdı

yoruldu çocuk uykusunda

*

-simit ve balon

ağacında zeytin

babasının kaşları

kumla kireçle karıştı-

*

hiç de kötü sayılmazdı oysa

dünyada bir şeylerin birbirine benzerliği

örneğin sendeleyen adamın yerini

bir başkasının hemen alıverdiği

sular da benzerlerdi birbirlerine

bazan ağaçlar da

*

bütün halılardaki güzelliği

bütün örgülerdeki güzelliği

uykusunda gördüğü bir çiçekle

farkediverdi birdenbire

*

-bu çiçek yarın açacak

koskoca bir tarih olacak

koskoca bir yatak

koskoca bir halı-

*

Hayri o halıda yuvarlandı durdu

-annesi uyandırmasa ne olurdu-

dördüncü kat bitti

adamlar -Hayri işçiler sözünü bilmiyor daha-

borular çıkardılar yukarı

sular kesildi

güneş çöktü

Hayri ansızın bir yunusu hatırladı

kendi derisi içinde terleyen

kendi derisine dar gelen

beşinci kata çıktı

beşinci kata çıktı

onikiye kadar saydı orda

doğruydu

gökyüzü dünya ve sokaklar

işte apaçıktı

*

tam

bilinen bir bilmece gibi

Hayri'nin önünden tirenler gemiler

elele çarçabuk hiç durmadan

hiç durmadan

bir limon gibi kendiliğinden

bir elma gibi tatlanarak

bütün elmalar gibi tatlanarak elbirliğiyle

Hayri'nin önünden

ertesi gün kıştı

sevgiye bir güzellemeydi yıl

bitmişti

Hayri yapıya baktı.

tek başına ama

sevgilerle yüklü:

kapılar ve pencereler takıldı

sıvalar ve boyalar yapıldı

yıldızlar ve bulutlar da takıldı

gün bir sevinç olarak bitti

Hayri de sevinçle )titredi derinden

anladı

bu yapıda

onu yapanlar

oturacaktı (Sayfa: 535-539)

*

Acıyor
*
Mutsuzluktan söz etmek istiyorum
Dikey ve yatay mutsuzluktan
Mükemmel mutsuzluğundan insansoyunun
sevgim acıyor
*
Biz giz dolu bir şey yaşadık
Onlar da orada yaşadılar
Bir dağın çarpıklığını
bir sevinç sanarak
*
En başta mutsuzluk elbet
Kasaba meyhanesi gibi
Kahkahası gün ışığına vurup da
ötede beride yansımayan
Yani birinin solgun bir gülden kaptığı firengi
Öbürünün bir kadından aldığı verem
Bütün işhanlarının tarihçesi
Bütün söz vermelerin tarihçesi
sevgim acıyor
*
Yazık sevgime diyor birisi
Güzel gözlü bir çocuğun bile
o kadar korunmuş bir yazı yoktu
Ne denmelidir bilemiyorum
sevgim acıyor
Gemiler gene gelip gidiyor
Dağlar kararıp aydınlanacaklar
Ve o kadar
*
Tavrım bir şeyi bulup coşmaktır
Sonbahar geldi hüzün
Kış geldi kara hüzün
Ey en akıllı kişisi dünyanın
Bazan yaz ortasında gündüzün
sevgim acıyor
Kimi sevsem
Kim beni sevse
*
Eylül toparlandı gitti işte
Ekim filan da gider bu gidişle
Tarihe gömülen koca koca atlar
Tarihe gömülür o kadar (Sayfa: 548-549)

*

ALINTILARLA
*
“insan en çok sabahları arar sevdiği kadını” 1
diyor birisi, katılıyorum o sabahlara
öğleler kaba yaşanır, kalındır
akşamüstleri ince hüzünlü
çiçekler alınıp verilebilir
sabahtır yalnızlık
nasıl sabah nasıl yalnızlık
ve şiirsel hiçbir yanı yok sanılır
var mıdır, vardır
vardır, ama çiçeklerle değil
kendi başına
zımpara taşı gibi acımasız
*
ne aklıma gelse bir bakıyorum unutmuşum
tren penceresinden bir tarla
eskiyip atılmış bir gömlek - hiç unutmam
*
“hiç unutmam hiç unutmam hiç unutmam” 2
diyor birisi, yineliyorum
hiç unutmam hiç unutmam hiç unutmam
çünkü hiç unutmam hiç unutmam hiç unutmayın
insan nasıl direnir başka
“hiç unutma”
*
bir zamanlar Kars’ta bir otel odasında
bir gezgin kokucunun bana verdiği
bir alüminyum şişeyi unutmuyorum
*
“ölümü geciktirmek sonsuzluğu kısaltmaz” 3
diyor birisi, evet ama
hayatı uzatır sanki
sanki ama ne adına
-hayatın kendisi adına
sonsuz bir törenle susuyorum
sonsuz dirim için, o sonsuz adama
*
sonra duyguya, ele benzer şeyler giriyor hayatıma
el midir duygu mudur
evet bazı kişiler kararsız ama
benim seçmediğim sanılır hayatımda
*
“el altından el ilânı dağıtıyor” 4
birisi, almıyorum allahaşkına
alamam, neden alamam
biliyorum hiçbir şey yapamam kendi başıma
biliyorum beni kendi başıma sanan birisi
durmadan hata yapıyor
serçeye kumruya öküze sormadan
*
insanın kendi seçtiği toprak
-doğrusu, toprağın kendi seçtiği insan-
dirimin geleceğini doğruluyor durmadan

“her şeyden biraz kalır” 5
diyor birileri, çoğulluk haklılıktır
kavanozda biraz kahve
kutuda biraz ekmek
insanda biraz acı
insanda biraz mutluluk
ama en geçerli söz
(1) numaranın söylediğidir
Türkiye’de ve Dünya’da 

*
1 - John Gordon Davies
2 - Metin Eloğlu
3 - Lucretius
4 -Turgut Uyar
5 - Bir İtalyan Atasözü (Sayfa: 572-573)

*

DÜN YOK MU
*
SONSUZ VE ÖBÜRÜ

en değerli vakitlerinizi bana ayırdınız
----------------------sağolunuz efendim
gökyüzünün sonsuz olduğunu bana öğrettiniz
----------------------öğrendim
yeryüzünün sonsuz olduğunu öğrettiniz
----------------------öğrendim
hayatın sonsuz olduğunu öğrettiniz
----------------------öğrendim
zamanın boyutlarının sonsuzluğunu
ve havanın bazan kuşa döndüğünü öğrettiniz
----------------------öğrendim efendim
ama sonsuz olmayan şeyleri öğretmediniz
----------------------efendim
baskının zulmun kıyımın açlığın
bir yerlere kıstırılıp kalmanın susturulmanın
aşk mutluluğunun ve eski hesapların
aritmetiğin bile
*
bunları bulmayı bana bıraktınız
----------------------size teşekkür ederim (Sayfa: 598)

*

Son Şiirler

*

SİZE OLMAYAN:

*

''sana olmayan özlem bir şeye benzemiyor'' (Sayfa: 630)

*

BAHARDA:

*

''evet önümüz bahardır biliyorum

leylâklar açacak biliyorum

kiraz da çıkacak yakında

iyi şeyler söylemek de gerek biliyorum

sevgilim güzelim birtanem biliyorum da

şimdilik beni bağışla.'' (Sayfa: 634)

*

DENİZ KENARINDA:

*

''Nasıl olur, bu koca yuvarlak ortasında

Ben kendi kendime, tek başıma, yapayalnız'' (Sayfa: 677)

*

Erkenci Ağıt
*
Bir adam balık tutuyordu
Sait Faik gördü
Bir kız adamakıllı güzeldi
Sait Faik gördü
Bir sokakta bir avuç güneş vardı
Sait Faik gördü
Bir güzel deniz yayılırdı
Sait Faik gördü
Yosma bulutlar vardı bilmezsiniz
Sait Faik gördü
Bir güzel yaşamak vardı bilmezsiniz
Sait Faik gördü
Şimdi sokaklar boş kaldı
Şimdi temiz defterler boş kaldı
Sait Faik öldü
Demek öldü. Öldü dediniz öyle mi
Sait Faik ölmüş anladınız mı
Sait Faik ölmüş anladınız mı
Ben anlamadım.
*
(Varlık, S. 408, Temmuz 1954, s. 9) (Sayfa: 684)

*

BİR AVCININ SON GÜNÜ:

*

''Giderayak boktan şarkılara dayanıyorum''

*

(Soyut, S. 82, Ağustos 1976, s. 20-21) (Sayfa: 717)

Feride Çiçekoğlu - Uçurtmayı Vurmasınlar

Arka Kapak:

*

Burnun büyüdü mü İnci.? Hani Pinokyo’nunki gibi.. Sen anlatmıştın, Pinokyo diye bir kukla varmış. Yalan söyleyince burnu uzuyormuş. Yalan söylersen senin de burnun büyür demiştin bana. Sen de yalan söyledin. "Seni bırakıp gitmem. Gidersem seni de götürmeye çalışırım." Hatırlıyor musun, böyle söz vermiştin. Ama "Hoşça kal,” bile demeden gitmişsin. Ben uyurken.

*

İlk basımı 1986 yılında yapılan Uçurtmayı Vurmasınlar, çağdaş Türk edebiyatına damgasını vurmuş romanlardan biri. Yalnızca okurun sürekli ilgisi nedeniyle değil, yalınlığı, içtenliği ve evrenselliğiyle de..

Feride Çiçekoğlu’nun, 12 Eylül karanlığını hapishanedeki bir çocuğun gözünden anlattığı romanı Uçurtmayı Vurmasınlar, beyazperdeye uyarlanmış ve yoğun bir ilgi görmüştü.

*

ÖNSÖZ

*

1984 yılının bir Haziran öğle sonrası, demir kapı beni dışarı kapayıp Barış'ın çığlıkları içeride kaldığında, gün olup onun sesinin bunca çok insana ulaşacağı hiç aklıma gelmemişti. Barış'la ilgili anıları kâğıda dökmeyi düşünmediğimden değil, kâğıda dökülü sözün okuma alışkanlığı olan sınırlı kişiye bile çoğu kez iletilmediğini sezmemden.

Uçurtmayı Vurmasınlar'ın 1986 yılında yapılan ilk basımı bu sezgiyi doğruladı. Öykü, bir rastlantılar dizisi sonucu 1989'da film olmasaydı, Barış alçakgönüllü bir kitabın sayfaları arasından mırıl mırıl konuşmayı sürdürecekti; taa ki kitabın ilk ve tek basımı kimbilir kaç yıl içinde tükenene

dek.

Beyazperde Barış'ın mırıl mırıl sesini yükseltiverince Uçurtmayı Vurmasınlar için yeni bir basıl şansı doğdu. Ak kâğıt üzerindeki kara yazılar herkese kendi düşlerini üretmenin ipucunu verdiklerinden midir nedir, resimlenmiş düşlerden daha renkli olabiliyorlar. Bir çocuğun gözlerinden, duvarları kendi düşlerinde sorgulama olanağını daha fazla okura sunabilmek, filmin armağanı. Kitabın bu nedenle beyazperdeye gönül borcu var.

Şimdi Barış'ın düşsel mektuplarını yeniden okuduğumda, onları da yer yer yüksek sesli buluyorum. Barış kimi şeyleri daha yumuşak söylerdi gibi geliyor. Ama, çocuklaşabilme yönünde ne kadar yol aldığımızı görmek için geçmişteki sözleri tanık bırakmak daha doğru galiba. O yüzden, beş yıl önce nasıl aktarmışsam, Barış'ın düşlerini öylece bıraktım. Böylesi daha içten geldi.

İçtenlik önemli, çünkü Barış da öyleydi.

*

FERİDE ÇİÇEKOĞLU

Ocak, 1990 (Sayfa: 9-10)

*

SUNU

*

Barış'ı tanıdığım yerde ne çiçekler vardı, ''ne de başı bulutlarda bir çınar.'' O gevrek sesiyle simitçi bile giremezdi oraya. Taş avluya yalnızca kuşlar konardı bazen.

Kuş kanadına binip çayırlara gitmeyi öğretti Barış bana. Düşle gerçek, onun o yarım sözcüklerinde öylesine iç içe geçerdi ki, dünyanın çirkinlikleri bir bulut gibi kayıp giderdi yarım göğümüzden. Taş avluda düşsel uçurtmaları uçurmayı işte öylece öğrendim Barış'tan.

Adını ne Barış yılını düşünerek koymuşlar, ne de savaşlar çıkmasın diye. Babasının sevdiği bir müzikçinin adıymış, yalnızca o yüzden.

Adının anlamı dünyayı kucaklasa, taşta büyümezdi Barış. Ama bunu ne anası bilirdi, ne de anası gibiler. Bilseler ''çocuklar şeker de yiyebilsinler'' diye gökyüzüne hasret çeken bizler, çayırlara yalnızca kuş kanadında uçmak zorunda kalmazdık belki.

Neden orada olduklarını bilenler de, bilmeyenler de Barış'ı sevdiler. Birbirlerini sevdikleri gibi. Bambaşka nedenlerle çiçeklerden uzak kalsalar bile çiçekleri sevdikleri gibi.

Barış da onları sevdi, hem de nasıl.! Her birini ayrı ayrı sevdi. Oradan çıkıp da artık başının üzerinde yıldız görebilenleri bile unutmadı. Mektuplar yolladı onlara.

Hiçbir zaman yerine varmayan, bazen kâğıda dökülmeyen ve hep demir kapılara takılan mektuplar.

Barış'ın kimi düş, kimi gerçek mektupları, gerçek adresine ulaşsın diye yazıldı bu kitapçık.

Adını taşıyan yılda hâlâ taşta büyüyen Barış'a bir armağan, hep yanıtsız kalan mektuplarına bir yanıt olsun diye.

Uçurtmayı Vurmasınlar, çocuklar uçurtma da uçurabilsinler diye..

*

FERİDE ÇİÇEKOĞLU

Şubat, 1986 (Sayfa: 11-12)

*

14 Temmuz:

*

''..''Nişanlın neden kafeste.?'' diye sordum. Halkını sevdiği içinmiş.

''Sen niye buradasın.?'' diye sordum Nevin'e.

O da halkını sevdiği için buradaymış. Ben büyüyünce halkımı hiç sevmeyeceğim. Halkını sevenler hep kafese giriyor.'' (Sayfa: 23)

*

21 Temmuz:

*

'Düşünmek ciddi bir işmiş. Hatta Nuran'ı düşündüğü için atmışlar buraya. Öyle söyledi.

''Yanına yatıp senle birlikte düşüneyim mi.?'' diye sordum.

Güldü o zaman. Büyüyünce beni de içeri atarlarmış, çok düşünürsem. Sahiden atarlar mı İnci.?'' (Sayfa: 25)

*

3 Mart:

*

''Geçen hafta Nevin'le odun taşıyorduk yine. Sordum ona, ''Senin de yüreğin çarpıyor mu.?'' diye.

Çarpıyormuş. Herkesinki çarparmış. Ama kimininki aydınlık olurmuş, kimininki karanlık. Dışarıdan hangisinin karanlık, hangisinin aydınlık olduğu nasıl anlaşılır İnci.? Nevin'e sordum:

''Dünyanın en zor işidir onu birbirinden ayırmak,'' dedi.'' (Sayfa: 79)

*

30 Mart

*

Bugün ne oldu biliyor musun.? Annemle birlikte hastaneye gittim. Annem babamın kucağına vermişti de, babam bana köşeden simit almıştı ya hani. O zamandan beri ilk çıktım dışarıya.

Dışarısı ne kadar büyükmüş.! Dışarısının gökyüzü de kocaman. Annemi üç tane ağabey götürdü hastaneye. Tüfekleri var hepsinin. Annem kaçarsa annemi vururlarmış. Ama annem kaçmadı.

Ağabeylerden biri hastanenin bahçesinde dolaştırdı beni. Sonra ne gördüm bil bakalım.! Bir uçurtma.!

İlk kez senle birlikte görmüştüm geçen yıl. Ben ne olduğunu bilememiştim de sen demiştin uçurtma diye. Kocamandı senle gördüğümüz. Bizim göğümüzdeydi hem. Bu seferki o kadar büyük değildi. Ama maviydi onun gibi. Ağabeye dedim ki:

''Bak, uçurtma kaçmış.!''

''Hani bakayım.! Nereden kaçmış.?''

''Bizim göğümüzden kaçmış. Ama sakın onu vurma.!''

Ağabeyin gözleri doldu ben böyle deyince. Bana simit aldı. Babam gibi.

Ağabey uçurtmayı vurmadı. Belki annemi de vurmazdı. O uçurtma nasıl kaçmış İnci.? (Sayfa: 85)

*

10 Nisan:

*

''Kuşlar tutsak yaşayamazlarmış. Ya çocuklar İnci.? Onlar tutsak yaşayabilirler mi.?

Kuşumun adını Barış koydum. Minik Barış.!'' (Sayfa: 88)

*

1 Mayıs:

''Kuşum gelmedi ama bir uçurtma geldi göğümüze bugün. Kocamandı. Senle birlikte gördüğümüzden bile büyüktü. Hem de kıpkırmızıydı.!'' (Sayfa: 97)

Jack London - Bir Dilm Biftek (İngilizce Aslından Çeviren: Levent Cinemre)

Arka Kapak

*

Jack London’ın Bir Dilim Biftek (1909) ve Meksikalı (1911) yapıtları, yüzyıl dönümünün çalkantılı toplumsal yaşamından çarpıcı iki kesit sunuyor. Gençlik ile yaşlılık arasında işleyen kanunlar, Meksika Devrimi’nin katı iklimi, kuşku ile güven arasındaki belirsizleşmiş sınırlar, iki boksörün öyküsünde buluşuyor. Saniyeler içinde verilen kararlar, kitlelerin yanılgıları, amansız kapışmalar ve tutmayan planlar Jack London’ın ustalıklı kalemi sayesinde nadir görülen bir durulukla sentezleniyor. London, okurunu bir kez daha çetin insanlık durumumuzun dönemini aşan, evrensel bir fotoğrafıyla karşı karşıya bırakıyor.

*

*

Bir Dilim Biftek:

*

''Sandel Gençlikti, Gençliğin o cömert vazgeçişiyle kuvvetini boşa savuruyordu. Ringin generalliği, uzun ve sancılı dövüşlerden edinilmiş hikmetse Tom King'e aitti.'' (Sayfa: 16)

*

''Seyircinin, Bondi Plajı'nın köpüklü dalgalarının sesi gibi kükrediğini duyuyordu.'' (Sayfa: 26)

*

DİPNOT: Sidney'in doğusunda bulunan ve gerek şehir sakinlerince gerekse yerli ve yabancı turistlerce çok sevilen bir kilometre uzunluğuundaki plaj. Plajın güney kısmı büyük dalgalara açık olduğu için sörfçüler arasında çok popülerdir. İnsanların gösterdiği her türlü yaratıcı toplumsal etkiye açık bir kişi olan Jack London'ın bu plajdan bahsetmesi çok normal çünkü onun Avustralya'da olduğu tarihin bir süre öncesinde, 1907 yılında, plajda ilginç bir olay yaşanmıştı. Şehir meclisinin aldığı bir karara göre erkekler plaja ''edepli mayo'' ile gelecekler, yani kadınlar gibi bacaklarını dizlerine kadar, kollarını da dirseklerine kadar örten plaj kıyafeti giyeceklerdi. Ahali buna çok bozulmuştu. Belirlenen günde yüzlerce erkek fırfırlı eteklerle, dönemin kadın giysileriyle, hatta kimisi iyice abartıp anneannelerinin yatak bereleri ve gecelikleriyle plaja gelerek bu yasağa topluca tepki göstermişti. Üstelik kadınlar da bu protestoya destek vermişti. Saçmalığı anlaşılınca karar geri çekilmişti. Bu esprili protesto Jack London'ın çok hoşuna gitmiş olmalı ki plajın adını öyküsüne geçirmiş. (Sayfa: 69)

*

Meksikalı:

*

''Yolu cehennemden geçmişler, kimselere benzemez.'' (Sayfa: 33)

*

''Devrim bir kez başladı mı, sonrasında kendi ayaklarıyla yürürdü.'' (Sayfa: 36)

Kalidasa - Ritusamhara (Mevsimler Geçidi), Meghaduta (Haberci Bulut) (Sanskrit Aslından Tercüme Eden: Yalçın Kaya)

Kalidasa (MS 4. yüzyıl): (..) ''Kalidasa'ya ''Hint'in Shakespeare'i'' yakıştırması yapılmaktadır. Mary Summer bir röportajında, ''Britanya Sezarların boyunduruğu altında inler, Keltler kuytu ormanlarda barınırken; Hint medeniyetin tadını çıkarıyordu. Zira Shakespeare, henüz çok uzaklardaydı. Hindistan'da seçkin bir seyirci kalabalığı Kalidasa adıyla ün yapan bir dram yazarını çılgınca alkışlıyordu. Shakespeare ve Kalidasa, iki hayat değil, iki tezattır. Kalidasa, yağmur taşıyan bir bulutun rahmet sayıldığı yakıcı bir ülkede doğmuştur. Shakespeare ise güneşin aydınlatmakta bile hassas davrandığı sisli bir adada. Şakuntala'nın yazarı zeki ve uyuşuk bir toplumun çocuğu; Hamlet'in yazarı ise, Orta Çağ'ın barbarlığından henüz kurtulan bir milletin. Ancak ikisi de aşkı canlandırmak ve betimlemekte emsalsizlerdi.'' şeklindeki ifadeleri kullanmıştır.'' (Sayfa: 5)

*

Sanskrit Dili ve Alfabesi Üzerine:

*

Sanskrit dilinin yazıldığı alfabeye Devanagari adı verilmektedir. Devanagari kelimesi Sanskrit dilinde ''Deva: Tanrı ve Nagari: Şehir'' kelimelerinin birlikte kullanılmasıyla meydana getirilmiştir. Bu alfabenin ve Hindistan'da kullanılan diğer alfabelerin hemen hepsinin kökeni Brahmi yazı karakterine dayandırılmaktadır. Devanagari'nin ise Gupta dönemi yazı biçiminden üretildiğine dair hâkim bir görüş yaygındır. Klasik Sanskrit dilinin yazımında kullanılan Devanagari alfabesinde 49 ses bulunmaktadır.'' (Sayfa: 9)

Can Yücel - Yazma (Mehmet Başaran)

ŞİİRİMİZİN CAN'I:

*

O gün, Gençlik Kitabevi'nde beraberdik ''badem ağacı''yla. İmza günü deniyor ya hani. Ortada bir masa. Günlerden Pazar. Gelen giden az, ama Can bi kalabalık bi kalabalık; elinde kızının eli varmış gibi değil de, 1 Mayıs'ta Taksim alanı gibi..

''Gorki, Tolstoy'la karşılaştıktan sonra: ''Tolstoy'un gözlerinden insana bin göz birden bakıyor'' demiş, Can'ın gözleri de öyle işte. Her zamanki gibi tuzlu biberli, alaylı, iğneli konuşmalarıyla hallaç pamuğu gibi atıyordu günü. İnsanları ''kurtarılacak duruma düşürenlerin'' ve de ''kurtarıcı'' geçinenlerin canlarına okuyordu.'' (Sayfa: VII)

*

''Okuyucuları ''uyur iken uyandıran'' ürünlerdir Can'ın şiirleri. Yaşamın nabzını tutan, ''günceli'' beyninin ocağından geçirip tarihselle buluşturarak şiire dönüştüren bir uğraştır onunki. Düşüncelere, duygulara çifte su veren zengin bir bilgi, bilinç ocağıydı beyni. Alayda, kalayda, lehimde usta bir ozandı. ''Akıllı şiir'' diyor da başka bir şey demiyordu. Yaşadığımız günlerin tuzlu biberli şiirlerini yazıyordu, biçimledikleri, sivrilttikleriyle dünyamızı kımıldatarak.. Şu dizeler, çarpıcı biçimde bugün de durumumuzu dile getirmiyor mu:

*

SHAKESPEARE ÜZRE

*

Türkiye'nin Manimarka'sında bişeyler kokuyor

Kimine göre tuz, kimine göre et,

Hamlet.!

Hamleeeet.!'' (Sayfa: IX-X)

*

KEYİF

*

Uyanacak olduktan kelli,

Gelen gece, gelen karanlık olsun;

Yeter ki erişsin uyku,

Varılacak sabah olsun.

*

Benden etsin siftahını,

Selâmım alsın güneş;

İşte gene çıktım, karşındayım

Çiçekli vişnem, aşılı vişnem.

*

Demek yetmemiş ömrümüz;

Yiyecek aşımız, görecek günümüz varmış;

Desene işimiz iş;

Değme gitsin keyfine.

*

Can Yücel

*

NOT: Orhan Burian'a gönderdiği şiir.

*

KÂFİR

*

Yosun yeşili bağlamış gözlerim,

Gayri topraktı görmez olmuş;

Süzülmüş de konuvermişim bir deniz üstüne,

Bir piç izmarite gönül vermişim.

*

Tanrıdan habersiz dünyaya gelişim;

İnsaneli değmemiş tuzlu derime;

Yazdı kışdı geceydi ömrüm suda,

Bir piç izmarite gönül vermişim.

*

Burian da sevmiş olmalı bu şiirleri ki, özenle saklamış. Seçkiye alamaması, geç gelmiş olmalarındandır sanırım. Şiir canlısı bir yazın ustasıydı o. Türk şiiri bir büyük yapıysa, kimi zaman bir şiir hatta bir dize bile kendince bir yer bulabilirdi o yapıda. O günlerin havası içinde bir şeyleri göze alan Nâzım'a en geniş yeri vermesi, pek çok kişinin Nâzım'ı onun seçkisiyle tanıması az şey miydi.?

Bir yıldız gibi göklerimizden kayıp giden güzel insan, beni geçmişimle, dostum Can Yücel'le yeniden buluşturan değerli öğretmenim, bir daha sevgiler, saygılar sana.. (Sayfa: XV)

*

Mehmet Başaran

Orhan Veli Kanık - Bütün Öyküleri

 Arka Kapak:

*

Ne yazayım diye düşünmeye başladım. Acaba hikâye mi yazsam.? Hikâyede konunun pek o kadar mühim olmadığını söyleyenler de çıktı. Ama ne olursa olsun, bir vaka lazım. O vakanın bir başı bir sonu olması lazım. Üstelik vaka da, alışılmış bıkılmış vakalardan olmamalı. Küçük burjuvanın hayatını anlatan, onun zaaflarını, onun adiliklerini dünyanın en büyük kahramanlıkları, en asil heyecanları gibi gösteren hikâyelerden illallah dedik artık.

*

Orhan Veli’nin kısa bir hayata sığdırdığı eserleri ebedî bir gençliğin ve tükenmez yaşama sevincinin izlerini taşır. Şiir biçimine ve şiir üzerine düşünmeye getirdiği yenilikçi tavrı, yaşamı kıskıvrak yakalayan gözü ve şiirselliği Orhan Veli’nin düzyazısında da görmek mümkün.

*

Bütün Öyküleri, Orhan Veli’nin öykü türüne getirdiği renklerden oluşan, şairin geniş yelpazesinden izler taşıyan bir kitap.

*

Baharın Ettikleri:

*

''Küçük burjuvanın hayatını anlatan, onun zaaflarını, onun adiliklerini dünyanın en büyük kahramanlıkları, en asil heyecanları gibi gösteren hikâyelerden illallah dedik artık. Bütün ıstıraplar aşktan doğuyor. Oysa ki öte yandan milyonların, milyarların ıstırabı var. Ama ne yazık ki biz o insanı tanımıyoruz. Girmişiz küçük burjuvanın içine, yuvarlanıp gidiyoruz.'' (Sayfa: 21-22)

*

''Bir yazarın edebî hüviyetini sadece işçiliği tayin eder.'' (Sayfa: 23)

*

Seçilmiş Hikâyeler, Aralık 1948

*

Öğleden Sonra:

*

''..''Sevme'' sözü de geniş bir söz. İnsan bir yemeği seviyor, bir rengi seviyor, bir kadını seviyor. Hele kadını sevmenin türlü bin çeşidi var. Onu da, kendimizi de, sadece hayvan olarak gördüğümüz zaman, belki kötü gözle bakmış sayılabiliriz.'' (Sayfa: 31)

*

''Ah, biz küçük burjuvalar, ne sahte, ne yaldızdan ibaret insanlarız. Her şeyimiz yalan. En küçük yalanı, düpedüz yalan söylediğimiz zaman söyleriz. Ya söylemediklerimiz.? Korkunç.'' (Sayfa: 32)

*

Yaprak, 15 Nisan 1949

*

Şairane Bir Yazı, Denize Doğru:

*

''Hem, ne diye ukalalık ediyorum.? Biz bu dünyaya ecir gelmişiz, ecir gideceğiz. Ben de müteahhit olacak değilim ya.? Ne hakkım var: ''Ben neden beş lira kazanayım da o beş yüz lira kazansın,'' demeye. Ben işsizim, o müteahhit. Ben fakir bir aileden gelmişim, o zengin bir aileden. Ama benim okumuşluğum varmış da onun yokmuş; kimin umurunda.? O, işini biliyor, ben bilmiyorum. Madem ki biliyor, yaşamak da onun hakkı. Ben köylü cigarası içemem; o isterse, viski içer; ben kahveye gidemem, o bara gider; ben tramvaya binemem, o otomobile biner; hakkı değil mi.?'' (Sayfa: 41)

*

Yaşasın Aşk (William Saroyan):

*

''Aşk saçma bir şey. Hep öyle olmuştur zaten; daima da öyle olacaktır. Gerçi, tek var olan şey; ama saçma. Kuşlardan gayrı hiçbir mahluka göre değil; kuşlara göre. Çünkü kuşlar, yaşamak için, insanlar gibi birtakım aşağılık işlerle uğraşmaya mahkûm edilmemişler. Elbise giyen, dünyada oturan, çalışması, para kazanması gereken, havayla, suyla yaşayamayan mahluklar için aşk, fazla güzel bir şey. Konuşan hayvanlar için bu biraz fazla.''

*

DİPNOT: William Saroyan'ın ''Love, Here is My Hat'' (1938) öyküsünden Orhan Veli'nin ''serbest'' bir şekilde çevirdiği bu yapıt, Vatan gazetesinde yayımlanmıştı. (Sayfa: 47)

*

Vatan, 17 Kasım 1952

Émile Zola - Nasıl Ölünür (Çeviri: Aysel Bora)

 

Arka Kapak:

*

Ölüm gerçek, ölüm döşeği tabu, cenaze ortak, yas bireysel.. Peki ölüm herkesi eşitler mi.?
*
Romanlarından tanıdığımız Émile Zola’dan, toplumsal ve ekonomik koşulların ölümü nasıl şekillendirdiğini gözler önüne seren çarpıcı beş öykü. Aristokrat, burjuva, esnaf, köylü ve işçi ailelerinin bu süreci nasıl yaşadıklarını, olanca sadeliğiyle ve toplumsal çerçeveden kopmadan sergileyen beş tablo.

*

II:

*

''Para ölümü zehirlerse, ölümden bir tek öfke çıkar. Tabutların üzerinde insanlar dövüşür.'' (Sayfa: 24)

*

V:

*

''Toprak onlara böyle şeyleri kanıksamayı öğretmişti; ihtiyarı alacağı için kızmayacak kadar yakınlardı toprağa.'' (Sayfa: 43)