Nâzım Hikmet Ran - Kemal Tahir'e Mahpusaneden Mektuplar

ÇANKIRI (ARALIK 1940-MAYIS 1941)

Araka Kapak:

*

Kemal Tahir'e Mahpusaneden Mektuplar, Nâzım Hikmet'in 1940-1950 yılları arasında Bursa cezaevinden Kemal Tahir'e yazmış olduğu mektuplardan oluşuyor. Mektuplar, aynı dünya görüşünü benimseyen iki mahpus arasındaki dostluğun yanı sıra, edebiyatımızın iki büyük isminin edebiyat ve sanat konusundaki tartışmalarını da içeriyor. Okur, yaşadığı dönemin sorunlarına ilişkin Nâzım Hikmet'in görüşlerine, dünyada ve ülkede yaşanan gelişmeler karşısındaki heyecanları ve umutlarına, hapishane hayatındaki özlemleri ve beklentilerine, geçim sıkıntısı ve hastalıklar gibi günlük kaygılarına, her şeye rağmen hiç yitirmediği iyimserliğine, insan sevgisine, yaşama ve aşka bağlılığına tanık olurken, aynı zamanda sanat ve edebiyata yaklaşımını, eserlerini oluşturma sürecinde Kemal Tahir'le paylaştığı düşüncelerini ve arayışlarını da anlama olanağı buluyor.

*****

Birkaç Söz: Kemal Tahir:

*

''Şeyh Sait ayaklanması bahanesiyle çıkarılan Takriri Sükûn Kanunu sırasında -1926 yılında- Ankara İstiklâl Mahkemesi'nce ''gıyaben'' 15 yıl ağır hapse (kürek cezasına), 1930 yılınca Bursa Ağırceza Makemesi'nce 6 yıl 6 ay ağır hapse, 1938 yılında, Ankara'da, Harp Okulu Askeri Mahkemesi'nce 15 yıl ağır hapse, gene 1938 yılında Donanma Kom. Askeri Mahkemesi'nce 20 yıl ağır hapse mahkûm edildi. (Ceza toplamı 61 yıl 6 ay, bunun mahpusta geçen miktarı 18 yıldır.)'' (Sayfa: 9)

*****

''Seni, aziz Nâzım Hikmet, sevgiyle selamlarım.
Şiirimizi, yani, Anadolu halklarının yüce duygularını, bir ''şair başı yükselten'' mübarek ellerini saygıyla öperim. Sağol.!'' (Sayfa: 14)

''Yine görüşürüz, dostlarım benim, yine görüşürüz
Beraber güneşe güler
beraber döğüşürüz.'' (Sayfa: 34)

11
*
''Hususi münasebetlerde, hususi şahsî menfaatler için yalan söylememek, sözünde durmak, yardım isteyen arkadaşa yardım etmek, yani kıskanmamak, doğru bildiği şeyi söylemekten çekinmemek, namuslu ve prensip sahibi insan olmak.. Biz de biraz daha, biraz daha öyle olmaya çalışalım kardeşim. Ben kendimde de, sende de bu kabiliyeti görüyorum. Çünkü kötü taraflarımızı kendi ağzımızla itiraftan ve bunları düzeltmek için en başta kendimiz amansız bir düşman olarak mücadele etmekten korkmayacak kadar - senin çok sevdiğin tabirle- cesuruz.'' (Sayfa: 42)

13
*
''Piraye geçen gün bana dedi ki: ''Nazım, insan senden çok şey öğrenir, ama sen bunu insana öyle öğretirsin ki senden öğrendiğinin farkına varmaz, bunları ben kendim buldum, zaten biliyordum zanneder..'' Hakkımda söylenen bu söz üzerinde duracak değilim, belki karımın bir iltifatıdır. Fakat bu sözü, beni bir yana bırak, iyice düşünürsek iyi bir neticeye varırız zannediyorum.. Aktif, tesirci, öğretici, yapıcı realizmde bu hususa dikkat etmek lazım.'' (Sayfa: 50)

14
*
''Gelelim şâiranelik bahsine. Bu tabirle neyi kastettiğimi anlatmıştım. Şimdi bir sual soruyorsun, bundan da istifade edilmeyecek mi.? Bence aktif, terbiyeci, tesirci realist edebiyatta bu unsurdan istifade edilemez. Çünkü, evvelâ -tabir caizse- ''gayri edebidir'', saniyen demagojiktir, pratikte realist edebiyatın, sanat çerçevesi içinde kaldığı müddetçe, demagojiden sakınması lâzımdır kanaatindeyim. Demagoji bazan müessir ve hattâ lüzumlu bir silâh olabilir, kullanılması lâzım gelen yerler ve şartlar vardır ve buralarda kullanılmaması belki hata ve sekterlik olur. Fakat bu silâhın tesiri muvakkattir, geçicidir, halbuki realist edebiyatın terbiyeci rolü devamlı, gitgide artan, derinleşen, anlatarak, izah ederek inandıran ve pratikte bu suretle müessir olan bir roldür.'' (Sayfa: 52)

*****

15

*

''Sanatta en büyük ustalık ustalığı belli etmemektir. Bunun için ise bu ustalığı bir gaye olarak değil, bir vasıta olarak kullanmak lâzım gelir ki ancak bu suretle iptidailik ile alâkası olmayan sanatkârcasına samimiyete ulaşmak mümkündür.'' (Sayfa: 56)

19

*

''Yeniden felsefeye merak sardım. Elimden geldiği kadar felsefe okuyorum. Diderot'nun Le Neveu de Rameau isimli 1762'de neşredilmiş bir romanı varmış ki -şimdiye kadar bilmiyordum, cehaletime dehşetli düşmanım- bu roman için Engels ''diyalektiğin şaheseri'' dermiş ve Almanca tercümesini Göte yapmış. Şimdi şu Diderot'nun romanını elime geçirmek için bir ay kuru ekmeğe razıyım.. Romanda diyalektiğin, hem de Engels ağzıyla, şaheser tatbiki mühim mesele.'' (Sayfa: 69)

Bir gün Piraye ile Çankırı ve Bursa iklimleri hakkında konuşuyorduk, bana dedi ki: ''Sen Bursa ovası gibi yumuşak, yeşilliği rahatça fışkıran, az emekle çok verensin. Bundan dolayı ''ruhunun'' zıddı olan Çankırı iklimini seviyorsun. Ben ise,'' dedi, ''Çankırı gibi haşinim, bundan dolayı Bursa iklimini seviyorum. Zaten birbirimizi de bundan dolayı seviyoruz.'' (Sayfa: 71)

*****

''Bazen Çankırı plâklarımızın birini çalıyor, hele ''İncecikten bir kar yağar''ı çaldığı zaman Çankırı, odamız, o sidik kokan koridor, ordaki tanışlar, senin keleş kafan, doktorun mini mini burnu gözümde tütüyor. Müşterek kavga ve kötü günler hatıram olan insanları unutmama imkân yok. En acaibini bile böyle anlarda seviyorum. Demek ki onlara hiçbir zaman düşman olamıyorum.'' (Sayfa: 72)

21

*

''Benim şiirler hakkındaki kanaatini bildirip bildirmemekte bir hayli zaman tereddüt ettiğine canım sıkıldı. Şiirlerimi kötü bulduğunu yazmak ne zamandan beri bir cesaret meselesi oldu.? Kötü bulduğun şeyi ''kötüdür'' diye en sevdiğin insanın yüzüne dahi haykırmak hakkından hiçbir endişe seni alıkoymamalı. Bilirsin ki ben şahsen kendi yazılarıma karşı elimden geldiği kadar merhametsizim. Daha iyiyi, daha iyiyi veremeyeceğime kanaat getirdiğim gün belki yazılarıma karşı merhamet duyacağım. Ve bu merhamet sanatkârlık ölümüme karşı duyduğum merhamet olacak. Şimdilik böyle bir merhametten uzağım. Yazılarıma kızıyorum, onlara acımıyorum, onları adam etmek için çıplak sırtlarına çalıyorum kamçıyı..'' (Sayfa: 74)

*****

22

*

''Bir romanda cümleler birbirinden parlak olursa realiteden uzaklaşırız. Realitede ''parlak'' ve ''silik'' vardır. ''Parlak ve silik'' tezadının birliği realiteyi meydana getirir.'' (Sayfa: 80)

*****

MALATYA (Mayıs 1941-1944) 

*

25

*

''Sana biraz da yakında teşrif edeceğini ümid ettiğim odamızdan bahsedeyim. Tavanı beyaz ve duvarları açık mavi badana ettirdik. Rafları maviye boyadık, bir çeşit mavi köşe oldu. Pencerenin içinde bütün pencere içini kaplayan bir bahçemiz var ki çeşitli çiçekler açıyor. Yani pencere içini toprakla döşedik ve fideleri doğrudan doğruya bu toprağa diktik. Tahtamız, yani döşememiz yüksek, tam pencere hizasında. Ha, aptesthane kapısıyla oda kapımız da yağlı boya neftî.. Yarın öbür gün döşemeyi kaynar su ile yıkatacağız, tahta kuruları ölecek.. Velhasıl Kemalciğim, geleceksin diye odamızı süsledik. Sana Malatya'yı aratmaması için elimizden geleni yaptık.'' (Sayfa: 89)

*****

28

''Mazide melce aramak kaçaklıktır, ama bir asır sonrasının dalgasına düşmek de kaçaklık. Asrımızı bütün sefalet ve büyüklüğüyle, ölen ve doğan unsurlarıyla anlarsak ve faal olarak asrımızın kavgasına ''hayat'' cephesinden iştirak edersek ve kendi asrımızın saadete kavuşacağına inanırsak yaşadık diyebiliriz. Şimdi şiir için, roman için, hikâye için olsun bu temanın ne geniş, ne teferruatlı ve tekrarlana tekrarlana bitmeyecek imkânlar verebileceğini düşün.'' (Sayfa: 93)

*****

32

*

''Memleketimiz, halkımız, dünyamız ve insanlarımız için en güzel şiirlerimizi,, en güzel hikâyelerimizi yazacağız.. Rahatlığımızdan, şahsî emniyetimizden yüzümüz kızaracak, dehşetli azap duyacağız, fakat Türk halkına ve dünyamızın insanlarına söyleyebileceklerimizin en güzellerini söyleyeceğiz..'' (Sayfa: 106)

*****

33

*

''Yengen geldi gitti. Hep senden konuştuk. Otuz yaşını aşkın bir çocuğumuz olduğu için kendimizi çok ihtiyar, fakat bu çocuğumuza çok güvendiğimizden kendimizi çok genç bulduk.'' (..) ''Sana bir şey söyliyeyim mi Kemal: İki insan arasındaki çeşitli ruh, akıl, bilgi, görüş münasebetleri silsilesiyle birbirine gayet uygun olursa dostluk denen hadise dehşetli bir kuvvet oluyor. Düşünüyorum. Seninle benim aramdaki münasebetlerin silsilei meratibi temelden yukarıya doğru menşurdan geçen renkler gibi vazıh, berrak ve birbirine imtizaç edici..''

(Sayfa: 107)

*****

36

*

''Biliyorsun,
ancak kavgada vurulan acı duymaz,
ve kavga edebilmek hürriyetidir
-----en mühimi hürriyetlerin.!
*
İçerim yanıyor, Kemal
-----dışarım serin..
Anlıyorsun,
zaten ettiğim laf
-----bizim laflarımızdan herhangi biri,
-----çok konuşulmuş
-----konuşulmakta olan
-----bizim laflarımız.
Şimdi kim bilir kaç yerde, kaç insan
dizlerinde âtıl ve çaresiz yatan ellerine küfredip
-----acıyarak
-----bu lafı ediyorlar.
*
Anlıyorsun;
zarar yok,
ben anlatacağım yine.
Elden hiçbir şey gelmediği zaman
-----konuşup anlatmanın alçak tesellisi..'' (Sayfa: 111)

*****

39

*

''Piraye'ye yazdığın ve bundan evvelki mektubunda bana gönderdiğin şiirlerindeki lirismden memnun ol Kemal Tahir. Lirism tabirinin çok aşağılık adiliklere alem olması lirismin kötü bir şey olduğuna delâlet etmez. Sağlam ve sıhhatli lirism -senin o yazılarındaki gibi- bütün güzel sanat şubelerinin temel taşlarından biridir. Hakikî mânâsıyla lirik olmayan adam ne şair ne de romancı olabilir. En büyük realistlerde sağlam lirismin payı ve hissesi vardır. Mesele lirismin hacminde, söylediği şeyde, muhtevasında. Her ne hal ise. Lirismden ulu orta nefret etme, ''hayatta idealistlerin'' hepsinde lirism vardır.'' (Sayfa: 117)

*****

43

*

''Zafer bütün felaketleri unutturacak kadar kuvvetli bir nesnedir.'' (Sayfa: 125)

*****

48

*

''Piraye son mektubunda aynen şöyle yazıyor: ''Pahalılıkla ne âlemdesin.? Paranız yetişiyor mu.? Kemal ne yapıyor acaba.? Oraları çok soğuk olmuş. Oğlanın parası da yoktur.''..'' (Sayfa: 136)

*****

49 

*

''Senin iki evvelki mektubunu Piraye'ye yollamıştım -sebebini de sana yazmıştım- fakat tesiri şu oldu, Piraye senin o mektubu okumuş, bana şunları yazdı: ''Kemal'in parasız, sıkıntı içinde kalması ayıp. Benim Naci'yle aram açık. Sen Naci'ye yaz da oğlana para yollasın.'' Görüyorsun ya, senin yenge orda kocasına yapılan meth ü sena ile alâkadar olacağı yerde, gayet pratik bir neticeye, mektubunun son satırlarına alâka duymuş. O haklı. Ben kepazeyim.'' (Sayfa: 138)

*****

50

*

''..lisan meselesinde, ''çetrefilliğin'' değil de bilavasıta, en kestirme, en aydınlık ve en samimi üslûbun -yine tekrar ediyorum- mektuplarında ulaştığın merhalenin mevzuubahs olduğunu anlamış bulunmana memnun oldum. Okuyucuların karşısına o kıyafetle çıktığımız gün, ne kalem efendisi, ne züppe, ne ukalâ, ne derbeder, fakat kendi temiz ve rabıtalı kılığımızla, bunda dolayı da okuyucuya âzamî hürmet ederek çıkmış olacağız.''

(Sayfa: 139)

*

''Sağ olsun karıcığım bana son mektubunda: ''Kendine iyi bak. Sakın benden evvel ölme.!'' diye yazmış. Ben bundan güzel sevgi sözü duymadığım için sana yazmaktan kendimi alamadım.'' (Sayfa: 141)

*

''Yücel mecmuasında Halide Edip'le bir mülâkat yapmışlar. Orda: ''Bugünkü gençler hakkında ne düşünüyorsunuz'' diye bir sual var. Halide Edip burda diyor ki: ''İçlerinde 'Taranta-Babu' ve sırf ideoloji propagandası olan parçalar çıkarılırsa 'Benerci Kendini Niçin Öldürdü.?' derecesindeki eserleriyle gençler arasında hatta bu devirde dâhi sıfatını alabilecekler vardır.''
Bunu tesadüfen Raşit'in göstermesiyle okudum. Üzerimde çok karışık bir tesir yaptı. Evvelâ ''dâhi'' lâfını yadırgadım. Halide Hanımın alay etmediğine eminim, fakat ''merhamet'' ettiğinden şüphelendim. Sonra düşün ki bir insanın, ciddiyetine ve hattâ edebî zevkine, umumî kültürüne oldukça inandığı bir insan tarafından, kendisine ''dâhi sıfatının verildiğini ve böyle bir şeyi ilk defa duyması bir hayli acaip oluyor. Sonra bir an, ama çok kısa bir an, ''Acaba doğru mu söylüyor.?'' diye aklımdan geçti ve aynı an içinde bu sıfata bence de, kendimce de müstahak addettiğim büyük sanat üstatları gözümün önüne geldi ve yine aynı anda ''Hayır, ben bu sıfata lâyık değilim'' dedim ve rahatladım. Sonra yazıyı bir daha okudum, beni gençler arasında sayması tuhafıma gitti. Hem içerledim hem sevindim. Sonra ve belki hepsinden önce ''ideoloji'' meselesine güldüm. Hey sersem bayan, dedim, ben bir dâhi değilim, fakat iyi bir sanatkârım ve bunu her şeyden önce ideolojime borçluyum. Eğer sizin iyi sanatkârlarınız yoksa ideolojinizin bugün artık iyi sanatkâra muhteva olamıyacak kadar tefessüh etmiş olmasından gelir.''

(Sayfa: 141-142)

*****

55

*

''Bir sırrımı daha faş edeyim sana, İstanbul'u da senin kadar göresim geldi. Meğerse ben bu şehri bir dost insan sever gibi severmişim.'' (Sayfa: 152)

*****

56

*

''Dostluk, kafa, yürek ve iş dostluğu, her sahada aynı işi yapmanın dostluğu insanlar arasındaki sevgilerin en harikalısıdır.'' (Sayfa: 153)

59

*

''Faust hakkında: Ben Faust'u biraz da keçiboynuzuna benzetirim. Bir araba odun yemek, çiğnemek lâzımdır. Fakat bu bir araba odun ve tahta parçası çiğnendikten sonra elde edilen lezzet birçok bakımlardan harikalıdır. Faust'un felsefesi idealisttir fakat kullandığı metod diyalektiktir. Faust'ta bütün bir tarihi devrin ihtirası ve arzuları vardır. Fakat dedim ya çok paradoksal bir mukayese ile bizim Divan şiirlerine benzer. Bir yığın kötü, zevksiz, beylik beyit okursun, ama bu kalabalığın içinde sahici mücevherlere rastlarsın. Sonra benim de kanaatime göre beynelmilel burjuvazi, umumiyetle Göte'de ve hassaten Faust'ta da göze çarpan bir çeşit uzlaştırıcılık, mürailik dolayısıyla, Faust'u da Göte'yi de bir hayli şişirmişlerdir.'' (Sayfa: 158)

*

''Gorki'nin Ana'sının ikinci cildini bugün bir hamlede kim bilir kaçıncı defa okudum. Yeryüzünde bundan kötü tercüme olmaz. Fakat cevheri sağlam olan şeyi ne kadar kötü bir kalıba soksan yine kıymetinden bir şey kaybetmiyor. Büyük Gorgi'm. Hele bugünlerde Ana'yı okumak insanı saadetten ve umuttan ağlamaklı ediyor. Mübalâğasız söylüyorum, hemen hemen her sayfasında ağladım. Yazılmağa değer olan yalnız onun kahramanlarıdır ve o kahramanların çocukları, torunlarıdır. Aptal, Dostoyevski, bütün hünerine rağmen anlatılmağa değmez insanları anlattığı için nasıl boş bir emek, tek taraflı, kısır ve ölü bir doğum.'' (Sayfa: 159)

*****

63

*

''Her gün daha güzel, daha cesur, daha büyük şeyler yapmağa mecburuz, Türk halkı, dünya halkı bizden bunu istiyor. Görüyorsun ki geçen senenin ''demir kafesteki aslanlığını'' duymuyorum. Kendimi cephede dövüşen bir nefer gibi silâh başında sayıyorum. Bu beni her gün daha çok ve daha derin ve daha daha büyük çalışmağa, dövüşmeğe sevkediyor.'' (Sayfa: 165)

*****

74

*

''Sevinç beni hep böyle yapar. Ben kızdığım zaman, öfkeyle, iyi çalışırım. Adeta, zorluklar ve işlerin müşkül gidişi beni kamçılar. Büyük sevinçlerimde ise elim ayağım kesilir, artık o sevincin asıl kaynağından başka bir işle alâkadar olamam.'' (Sayfa: 181)

77

*

''Canım şiir yazmak istiyor, ama Manzaralar'dan ayrı ve taban tabana zıt şeyler, lirik, eski tabiriyle şi'r ü hayal dolu, tatlı, yumuşak, renkli şeyler. Ben ihtiyarladıkça şunu iyi ve cesaretle anlıyorum ki, sıhhatli, umutlu, hattâ yumuşak, kederli lirik şiir insanlara lâzımdır. Ondan sakınmak, onu hor görmek bir çeşit sol çocukluk hastalığıdır. Ama körolası tercüme beni daha bir ay için öyle kıskıvrak yakaladı ki. Sana bir şey söyliyeyim mi Kemal, ben tercüme yapmağı sevmiyorum, âdeta ağırıma gidiyor bu iş.'' 

(Sayfa: 188)

78

*

''Daktilo ile yazı yazmak ne güzel şey ve yeryüzünde mülkiyetini affedeceğim yegâne istihsal âleti daktilo makinasıdır.'' (Sayfa: 190)

79

*

''..-sana gayet tuhaf bir şey söyliyeyim, bazan bir romanın insanları silik olur da roman yaşar, yani roman vardır, bazan da aksine, insanlar yaşarlar fakat roman yoktur, yahut zayıftır, halbuki iş, yaşayan bir romanın içinde insanları yaşatmakta-..'' (Sayfa: 191)

''Dünyada olup biten işlere bakıyorum da bir taraftan içim sızlıyor, bir taraftan kurnaz kurnaz gülüyorum ve bir yığın sakallı bıyıklı, koskoca heriflerin dehşetli körlüklerine, önlerini göremiyecek kadar sınıf menfaatlarıyla körleşmelerine şaşıyorum ve sevgili memleketime ve halkıma bazı kötü oyunlar oynayacaklarını düşünüp içerliyorum.'' (Sayfa: 192)

80

*

''Piraye'yi çoktandır gördüğüm yok. Fakat sık sık mektuplaşıyoruz. Birbirimizi günden güne seviyoruz, birbirimize günden güne âşık oluyoruz, burjuvazinin bana yaptığı biricik iyilik beni mütemadiyen karıma hasret yaşatarak ölünceye kadar ona âşık kalmamı temin etmek oldu.'' (Sayfa: 193)

******

81
*
Kemal Tahir, kardeşim,
Mektubunu aldım, dakikası dakikasına cevabını veriyorum. Evvelâ, Sağırdere hakkında ve umumiyetle senin hakkında Piraye'nin son mektubunda yazdıklarını aynen sana gönderiyorum:
Nâzım,
Dün hava yağmurluydu, içim sıkılıyordu. Kemal'in Sağıdare'yi okuyayım, dedim. Kaldığım yeri buldum. Başladım okumağa, yemek yerken okudum, gece yatakta okudum, elimden bırakamadım. Sabahın dördüne kadar okudum, bitti. Fevkalade buldum. Büyük bir köy romanı. Bizde böylesi hiç yazılmamış. Senden istediğim şeyleri Kemal yapıyor, sağ olsun. Kavakların pamuklandığını da yazmış. Düşündüm: Bu romanı yazan adam, ciddi, ağırbaşlı, akıllı bir adamdır, öyle olması lâzım. Eğer çıktığı zaman Kemal hakikaten böyle iyi olursa arkadaşlık edeceğim onunla. Yoksa eski zıpır, deli oğlanla hiçbir zaman.
Lütfen ona yaz: Romanı çok güzel, fakat sakın fevkalade bir şey yaptığı için kendini dev aynasında görmesin. Oraya düşen her akıllı, zeki, iyi görüşlü insanın yapabileceği bir işi yaptı. Üstelik senin gibi teşvikkâr bir arkadaşa da sahipti. Bununla bize gösterdi ki dehşetli istidadı var. Fakat daha Marks'ın kitabını okurken uyuduğunu unutmadım. Ne olur, deme. Ben İsmet'le oturmuş çalışıyorduk, sen bir şeyler bırakıp gitmiştin, Kemal de minderde oturmuş kitap okuyordu. Uyudu. Onun akşamdan uyuduğu vakti değildi. Meyhanelerde sabahlar. Ağır bir kitabı okumaya tahammülü yok. Halbuki iddiası büyük, her şeyleri okuması, öğrenmesi lâzım. Velhasıl romanını pek çok beğendim. Zaten beğenmesem bu kadar çok şey yazmazdım. Düşünmezdim. Ben sevdiğim zaman aksi olurum, bunu kimse bilmez. Arkadaşlığıma lâyık gördüğüm insanları iyi isterim, iyi olmadıkları zaman da çok kızarım. Şimdi bu kitabıyla Kemal ciddi bir adam oldu gözümde. Ve birden arkadaş buldum onu. Fakat çıkar da eski deli olursa hiçbir vakit arkadaş olamayız. Senin tarafından konuşuyorum, çünkü bundan sonra belâlı bir karı olacağım, Jan Jak Ruso'nun Terez'i, Tolstoy'un karısı yanımda halt edecek. (Sayfa: 196)

*****

86

*

''Benerci hakkında yazdıkların -bunları sık sık yazar ve eskiden de sık sık tekrar edersin- gözlerimi doldurdu. O kitap yazılalı on sene oluyor. Geçen gün tesadüfen bir kere daha baştan aşağı okudum. Aradan geçen on sene onu benim olmaktan çıkarmış. Bundan dolayı herhangi bir kitap hakkında konuşur gibi konuşabiliyorum: Beğendim. Şairine karşı dehşetli bir kardeşçe acıma duydum. Ne mustaripmiş herif. Hakkın var Kemal, o kitabı asıl iç ıstırabıyla anlamak için kitapta yazılmayan birçok başka şeyleri bilmek lâzım. Onları ben ve sen biliyoruz. Bundan dolayı da onu herkesten başka ve en doğru olarak anlıyoruz.'' (Sayfa: 204)

*****

91

*

''Bazı eserler vardır ki sadece bir yazıcının değil bir milletin edebiyat tarihinde tek başlarına bir dönüm noktasını göstermeseler de onu müjdelerler. Kelleci onlardan biridir. Sağırdere bunu daha kuvvetle müjdeler ve öyle umuyorum ki yakında ''Çıplak İnsanlar'' onu, o dönüm noktasını müjdelemekle kalmayıp bizzat gösteren eser olacaktır.''

(Sayfa: 211)

*****

92

*

''Falih Rıfkı, Tanin'de bir fıkra yazmış: Biz Türkiyeciyiz, dışardan gelen Türkçülük ithalât malıdır, harp bir felakettir ve en temiz milliyetçilikle bile istense, milletler harp isteyen insanlara artık deli gömleği giydireceklerdir, en büyük mücadele memleketimizde Memet'i refaha kavuşturmak için yapacağımız savaştır, bunun dışında macera arayanlar bu memlekette yaşamaktan korkanlardır, filân diyor. Bu kadarına da aşk olsun. Tevekkeli bizim Naziler geçenlerde çıkardıkları bir kitapta Falih Rıfkı'yı kıpkızıldır diye ilân ediyorlardı. Demek ki kim biraz olsun Memet'i düşünürse kızıl oluyor. Ne mutlu kızıllara..''

(Sayfa: 213)

*****

93

*

''Bizim beşinci koldan, Alaman ajanı bir serseri bir kitap çıkarmış. İhaneti vataniye suçunu her sayfasında işleyen bu kitap benim hainliğime delil olarak saydığı gösteriler arasında soyadımı da ele almış. Malûm ya benim soyadım Ran. Meğer Ran, nar'ın tersiymiş. Nar çiçeği ise kırmızı olduğu için ben kendime böyle soyadı almışım. Gülmekten katıldım. Ve bir fıkra gibi, gülesin diye san yazıyorum.''

(Sayfa: 215)

*****

97

*

''Beni sorarsan ben bu güzelim dünya içinde:
Ne mutlu bana, ne mutlu,
ışıklı rüyalarla dolu bir bahar uykusu gibiyim,
akar su gibi umutlu
-----ve buğday tanesi gibi cesurum.'' (Sayfa: 220)

*****

99

*

''''..-artık sevdiğim insanları yalnız fotoğraftan görmek sinirime dokunuyor. Ben hayatın ve şuurun bütün tezahürlerinde aktif olmağı seven adamım ve sevginin, dostluğun her çeşidini ancak aktif tezahürüyle anlarım..''

(Sayfa: 223)

*****

103

*

''Ah, bir kere, bir saniye olsun, memleketimi bir sosyalist şairin sevdiği gibi sevmesini, bir sosyalist şairdeki Türklük şuuru gibi bir şuura sahip olmasını öğrenebilseydiler. Bir sosyalist şairde memleket ve halkının sevgisi nasıl konkre, elle tutulur bir toprağa ve gözle görülür, sesle konuşulur insanlara ait bir sevgidir. Ama onlar bunu bilemezler. Onlar sevgililerini bile mücerret bir mahlûk olarak şiirlerine geçirirler. Halbuki, meselâ ben, sosyalist şair, memleketimi ve halkımı, tıpkı karımı sevdiğim gibi, etiyle kemiğiyle seviyorum. (..) Münevverler tanırım ki bayramlarda kürsüye çıkıp yaşasın Memetçik diye bağırırlar, ama Memetçik etiyle kemiğiyle ve elinde bir istida ile masalarının önüne gelince kapı dışarı ederler.'' (Sayfa: 228)

*****

109

*

''Dostlarımızın ve bizzat kendimizin şahsî kusurları ve zaaflarıyla amansız bir mücadeleye girişmeliyiz, fakat bunu bir Katolik papazı gibi değil, bir Marksist insan gibi yapmalıyız.'' (Sayfa: 236)

111

*

''Şahsî felâketlerle daha fazla meşgul olunacak devirde değiliz. Dünya insanlığı kan dökerek ıstırap çekiyor, diyorsun. Bu ne enteresan bir zihniyettir, bilirim. Ben de bir aralık, ta senelerce evvel ve yıllarca sürmek şartıyla bu düşünceye sağlanmıştım, hattâ bunun ifadesi olan yazılarım, bir de piyes taslağım vardır. Fakat, tuhaf değil mi, birkaç ay önce anladım ki, insanlığın kanlı yahut kansız büyük felâketi ve ıstırabı dediğimiz şey, küçük şahsî felâketlerin, şahısların çektiği ıstırapların dışında değil, bunun diyalektik bir sentezidir. Ve şahsın şahsî felâketleri dışında mücerret hiçbir insanlık ıstırabı yoktur. Bu mesele bilhassa biz edebiyatçılar için üzerinde durulacak iştir. Başka bir bakımdan da, şahsî küçük felâketi olmayan, şahsen ıstırap çekmeyen, yahut çekmediği farzolunan bir insanın beşeriyeti mustaribe namına ıstırap çekmesi mümkün olmadığı gibi, yani böyle bir şey bugünkü dünya şartlarında olmıyacağı için, canlı, etli, kanlı bir mahlûk olarak bir edebiyat eserine sokulması pek uydurma olur.''

(Sayfa: 238-239)

*****

116

*

''Biz burda harıl harıl sergiye hazırlanıyoruz. İstanbul'da açılacak olan Yerli Mallar Sergisine bizim tezgâhlar da mal gönderecek. Mucidi şahsen özüm olan ve adına, beraber çalıştığımız ustanın köyüne izafeten, Kaymakçıköy kumaşı dediğim bir çeşit ve emsali piyasada mevcut olmayan yarı ipek, yarı iplik ince bir gömleklik de bu vesileyle dünya yüzü görecek. Burda daha dokunurken kapış kapış aldılar. Ve ipek memleketi Bursa'nın ipekçi ustaları hayrette kaldılar. Şakayı bırak ama, hakikaten harcı âlem bir ipekli icat ettim. Halis ipeği halis pamukla karıştırıp, ter çekmesi bakımından da faydalı, demokrat bir ipekli çıkardım. Şu prensip daima doğrudur: Yapılanı iyice bildikten sonra, ona yeni bir şey katmalı, bunun için de bilgi, zevk ve kafa el ele çalışmalı. Yeni icadımdan, yeni bir şiir yazmış kadar memnunum. İbrahim Balaban da -köylü ressam- Dokumacılar isimli bir tabloyla sergiye iştirak ediyor.''

(Sayfa: 245)

*****

118

*

''Bak geçenlerde Stefan Zveig'in Merhamet isimli bir kitabını okudum -Zola ve Dostoyefski karışığı. Zola'dan aldığı şey: Atmosfer, haleti ruhiye ve teknik. Tıpkı Dostoyefski gibi -teknik bakımdan- tam iş tatlıya bağlanacakken bir ruh haleti tepkisiyle aksilikle sona erer. Bermutat baş psikoloji unsuru: İradesizlik. Dostoyefskiler filân falan Tolstoy'un yanında -yüksek müsaadenizle- çok hilebaz herifler. Ben Tolstoy kadar hileye tenezzül etmeyen sanatkâr az gördüm. Kurnazlık yapsa bile bir devin çocuk kurnazlığı. Zaten başka türlü de olamaz, kuvvetine güvenen insan kurnaz değildir.'' (Sayfa: 249)

*****

120

*

''..zaten düşünüyorum da, bizim için güzel olmayan gün yok sanıyorum. Günleri bir daha çirkinleşmiyecek, kepazeleşmiyecek hale getirmek için çalışan insanların bu çalışma seyrinde kötü günleri olabilir mi.? (..) Günün birinde öleceğimi bildiğim için hayatı seviyorum ve onun daha güzel olabileceğine inanıyorum biraz da.''

(Sayfa: 257)

*****

121

*

''.. Sabahattin Ali birinci kitabı Avukattan almış, okumuş, diyor ki: ''Gelelim sana. Asıl bu mektubu bana yazdıran âmil, senin 'İnsan Manzaraları'. Bunun birinci kısmını Hakkı'da okuduk. Hiçbir şey söyliyemiyeceğim. Yalnız şuna inan ki, senin dostun olmakla değil, sadece seninle aynı devirde yaşamış olmakla övünüyorum. Bence Cervantes'in 'Don Kişot'undan beri, kendi memleketimde ve dünyaya bu kadar tesir edebilecek bir eser yazılmamıştır.'' Sabahattin Ali'nin bu aşırı beğenişi yontulsa da yine birinci kitabın lehinedir. (Sayfa: 258)

*****

123

*

''Sınıflı kapitalist cemiyeti bilhassa, insanları standartlaştırıyor, ferdi öldürüyor ve ancak sınıfsız bir cemiyette insan tam, ferdi hususiyetini belirtebilecektir.''

(Sayfa: 261)

*****

131

*

''Gün iyiden iyiye ışıdı artık,
tortusu dibe çöken bir su gibi duruldu, berraklaştı ortalık,
sevgilim, sanki seninle yüz yüze geldim birden bire:
aydınlık, alabildiğine aydınlık..'' 

(..)  

''Aramızda sadece bir derece farkı var,
işte böyle kanaryam,
sen kanatları olan düşünemiyen kuşsun,

ben: elleri olan düşünebilen adam..'' (Sayfa: 272)

*****

Çorum (1944- Ekim 1949)

*

140

*

''..sanat, ön plana düzenin değil, düzen fonda olmak şartıyla konkre insanın ve macerasının alınmasını istiyor.''

(Sayfa: 286)

*****

141

*

''Bilirsin ki ben onlara yıllardan beri hep ''Merhaba Çocuklar'' diye hitap ederek mektup yazarım. Bu sefer son yazdığım mektupta -Sinop'un herhalde değişen müdürü- bu hitabımı beğenmemiş ''Merhaba'' ne demek, bundan mânalar çıkar filân diye mektubumu bana iade etti ve bundan böyle bu suretle hitap etmememi istedi. Ben de hitapsız mektup yazdım. Yaşamak ve hapiste yatmak hakikaten çok meraklı ve faydalı şey.'' (Sayfa: 287)

*****

147

*

''Günün 24 saat olması işimi pek bozuyor bu aralık. Öyle bir çalışma humması içindeyim ki elimden gelse uykuyu üç saate indireceğim.'' (Sayfa: 292)

*

''Öyle resimler vardır ki eğer ressam iki gün önceki hallerinde bıraksa daha canlı, daha samimi olurlardı. Bunun gibi öyle kitaplar vardır ki dört sayfa önce bitseler, yahut, biraz daha az vıdıvıdıya kaçsalar daha iyi ederlermiş. Hâsılı, şu benim Manzaralar uzuyor. Yılmıyorum. Üzülmüyorum. Ama ne de olsa bu dünyadaki her şey gibi ona da bir son demek ve daha iyisine, daha yenisine, daha gelişmişine başlamak gerekiyor.'' (Sayfa: 293)

*****

160

*

''Dağın üstünde
akşam güneşiyle yüklü olan bir bulut var.
Bugün de
sensiz, yani yarı yarıya dünyasız geçti saatler.
Birazdan açar
-----gecesefaları kırmızı kırmızı.
Taşır havamızda sessiz, cesur kanatlar
-----vatan ayrılığına benzeyen ayrılığımızı..''

(Sayfa: 307)

*****

165

*

''Öfkem yine bastırmağa başladı. Her şeye rağmen Türk halkı, memleketim güzel günlere kavuşacaktır. Ve bu memlekette bütün tarih boyunca hiç kimse bizler kadar memleketini ve onun namuslu, çalışkan insanlarını sevmedi. (..)
Ne tuhaf bugün çenemdeki sakalların bembeyaz olduklarını fark ettim. Her insan böyle hallerde üzülürmüş filân diye yazarlar, hiç üzülmedim, kaşlarım bile ağarsa geberene kadar genç kalmaya ahdim var.'' (Sayfa: 314)

*****

172

*

''Bak Kemal, anhâsı minhâsı (şöylesi böylesi) ben her sanat eseri için, edebiyat olsun, mimarî olsun, musikî olsun, hepsi için şu suali soruyorum: ''Ne demiş.? Nasıl demiş.?'' Bu iki soruyu bir birlik halinde soruyorum, öyle bir birlik ki esası ''Ne demiş.?'' yani tayin edici unsur bu soru olmak üzere, ne ve nasıl demişi soruyorum. Aldığım karşılığa göre de o sanat eserini kendimce değerlendiriyorum. Elbette ki bu soruyu konkre olarak sormak gereklidir. Hangi devirde, nerde sorusunu da unutmamak icabediyor. Şimdi Orhan Veli de dahil, bizim genç şairlere bu soruyu sorunca, malesef çoğu, birçok yazılarında verdikleri karşılıkla beni doyurmuyorlar. Hele son zamanlarda sadece şekle kaçıyorlar, nasıl demişe karşılık veriyorlar, fena dememiş, eğlenceli, hoş, zeki ve akıllıca, kurnazca demiş, amma gel gelelim ne demiş, hiç. Yahut da, ''Bulut gibi sarhoş olmak istiyorum,'' yahut, ''Bana ne oldu da ben bilemem, eski halimi hiç göremem,'' yahut da bu ayarda şeyler diyorlar. Sosyal muhitleriyle göz önünde tutuldukları zaman işin bu kadar kepazeliğe düşmesi sebepleriyle filân anlaşılıyor. Ama bir şeyin izahı o şeyi mazur göstermek için yeter mi.?'' (Sayfa: 323)

*****

180

*

''Burda havalar biraz serinledi, yakında benim de başımı kaşıyacak vaktim kalmayacak. Bir yandan henüz bir metelik kâr getirmeyen dokumacılık, bir yandan bir türlü parasını alamadığımız tercümenin -350 sayfa- temize çekilmesi, bir yandan yeni bir iş: Abajurculuk -resim kâğıdını suluboyayla nakışladıktan sonra bezir yağlarıyla filân şeffaf deve derisi haline getirip tel iskeletine ibrişimle geçirip abajur yapmak- nihayet bir yandan da yazılar. Görüyorsun ya yaz aylarının korkunç tembelliğinden sonra sonbahara doludizgin çalışarak giriyorum. İşin biraz komik-acı tarafı, hapishanede bile on altı saatlik iş günümün on saatinden fazlasını asgarî bir ekmek parasını çıkarmağa ayırmak zorunda kalışımdır.'' (Sayfa: 332)

182

*

''Ben gerçek mimarlığı güzel sanatların en önemli kollarından biri sayarım. İnsanlara bu kadar faydalı olan ve güzel sanatlığa bu kadar lâyık olan bir sanat daha az bulunur. Zaten mimarlığın ana prensibi bütün güzel sanatların ana prensiplerinin temelidir. Mimarîsi olmıyan musiki, resim, edebiyat kemiksiz, iskeletsiz insana benzer, vıcık vıcık bir külçeden, yahut sersemce bir anarşiden başka bir şey değildir.'' (Sayfa: 337)

*****

184 

*

''Doktor Bey'in sana yaptıklarına gelince, ne diyeyim, adamcağız bundan böyle Türk edebiyatına boylu boyunca girdi demektir, ben kendi payıma ona bu hizmeti yapacağım, tabii sen de ihmal etmezsin. (..) Hep aklımda fikrimde sana: ''Edepsiz komünist'' diyen Sertabip Bey. Bizler kadar yurtsever, halksever, namuslu olmak kolay iş değildir ve bizler yurdumuzu milletimizi, insanlarımızı sevmeği, namuslu olmağı çok ağır ve acı emekler sarfıyla, çok defa hayatımız, hürriyetimiz bahasına elde ettiğimiz, öğrendiğimiz için, birçokları, yurtlarını ve milletlerini sevmeyen birçok baylar bu sevgiden mahrum olduklarından, bizi ''edepsiz'' görürler. Onların gözünde ''edepsiz'' olmağı, elbette ki onlar gibi yurt ve millet düşmanı olmağa tercih ederim.'' (Sayfa: 339)

*****

196

*

''Sevdiklerimden uzak olmanın azabını daima çekerim ama yalnızlık denen azabı öyle bir iki günden fazla çektiğim olmamıştır.'' (Sayfa: 351)

*****

197

*

''Artık, hayvanlar, nebatlar, yıldızlar, hâsılı kavrayabildiğim genişliğiyle bütün kâinatın kalabalığı bu kalabalığın bir bölüğü olan insanlar kadar beni ilgilendiriyor, ama öyle mücerret bir ilgi değil, canlıya, en geniş mânasıyla canlıya karşı duyulan sevgiyle, üzüntüyle, ümitle, hiddetle karışık bir ilgi.
İşte böyle canım Kemalciğim, bütün kalabalığıyla kâinatı bir tek kadını sever gibi sevmeğe başlıyorum.''

(Sayfa: 354)

212

*

''..yalan ve iftira bataklığı hiçbir zaman aşık kemiklerini aşmamalı ve seni eser vermekten alakoyacak gibi sinirlendirmemeli.'' (Sayfa: 370)

*****

213

*

''Geçen sene Avrupa, daha önceleri Amerika'da büyük bir ilgiyle karşılanan ve hattâ filmi de çekilmiş olan Gazap Üzümlerinin Türkçe tercümesini okuyorum, bitirmek üzereyim. Bir kere şunu söyliyeyim, her şeyden önce ibretle okunacak bir roman. Bu romandan ibret dersi alacak olanların arasında, meselâ sen, ben yokuz, lâkin, ibret almağa muhtaç birçok insan da olsa gerek. (..) Roman muhavere esası üzerine kurulmuş. Bu bir yenilik sayılıyor. Halbuki sen Sağırdere romanında bunu hemen hemen Amerikalıyla aynı zamanda ve ondan habersiz yapmıştın. Bana acı veren şey, Kemal Tahir'in romana getirdiği ileri hamle, değil dünya, henüz Türkiye okuyucuları tarafından bile meçhulken Amerikalınınkinin beynelmilel oluşu. Tuhaf bir kıskançlık diyeceksin. Kıskançlık değil, başka bir şey..''

(Sayfa: 371)

*****

217

*

''Ben artık öfkelenmeyi unuttum, hattâ öfkelenmeyi lüzumsuz bir lüks sayıyorum. Anlıyan, bilen, gören adam öfkelenmez sanıyorum. Sevdiklerimin macerası beni sevindiriyor, yahut üzüyor, fakat sevmediklerimden nefret dahi etmiyorum, nefretten de kuvvetli bir şey, onları buz gibi soğuk ve hissiz bir aydınlığın içinde ve altında böcek filânmışlar gibi seyrediyorum, hapis adamın bundan başka yapabileceği bir şey daha var. Biz sevgili memleketimize ve namuslu milletimize, hapiste ancak ona lâyık eserler vermekle sevgimizi ispat edeceğiz ve memleketimizin, halkımızın düşmanlarına da, burda, indirebileceğimiz en kuvvetli tokat da yine namuslu Türk halkına lâyık eserler vermek olacaktır.'' (Sayfa: 376)

228

*

''Sanatta kötümserlik gayet kolaydır. Muayyen şartlardan dolayı faciayı sanata daha çok yakıştırırız ve bize facianın daha çok asaleti varmış gibi gelir. Baksana, Şekspir'i Molyer'den daha çok sayarız. Kötümserlik bir felsefe sistemi, bir görüş zaviyesi olarak berbat bir şeydir ve kolay bir şeydir, güç olan, zor olan ümitli olmak, iyimser olmaktır sanatta. Tabii, kötümserlikle kederliliği birbirine karıştırmamak lâzımdır. Çok ümitli, çok iyimser bir sanat aynı zamanda kederli de olabilir.'' (Sayfa: 390)

*****

231

*

''Eşyalar insanlardan çok dayanıyor ama , ne de olsa eninde sonunda -tazelenmezlerse- onlar da ihtiyarlıyor.''

(Sayfa: 394)

Orhan Tüleylioğlu - Savaşçı ve Şair José Martí, Küba'nın ulusal kahramanı

 

José Martí, Küba’nın ulusal kahramanı ve simgesidir. O, bir siyasetçi, bir devrimci, bir eleştirmen, bir gazeteci, bir düşünür ve bir şairdi. Yazıları ve şiirleriyle ateşlediği ve 1895’te Küba’ya gelerek başlattığı bağımsızlık mücadelesi ülke tarihinde çok önemli bir yer tuttu.

José Martí, yaşamını ülkesinin bağımsızlık savaşımına adamıştı. Savaşarak öldü; ardından şiirleriyle birlikte insanlığın büyük örneklerinden birini bıraktı.

Savaşçı ve Şair: José Martí adlı bu kitap çok zengin bir yelpazeyi kapsayan yapıtlarıyla ve yapıtlarının odağına koyduğu savaşımıyla özgün bir yer edinmiş olan José Martí’yi tanıtmaya, yapıtlarını, düşüncesini ve yaşam serüvenini bütünlüklü bir bakışla ele almaya çalışıyor; üzerine yazılmış yazıların yanı sıra, şiirlerinden, mektuplarından ve makalelerinden seçmelere yer veriyor; onun bıraktığı mirasa, izinden giden Che Guevara ve Fidel Castro’nun mücadelesine ışık tutuyor.

*****

''Şimdi akkor zamanıdır, yakında yalnız ışık görülecektir.''

*

José Martí

***

''Soygun felsefesine son verirseniz, savaş felsefesi de ortadan kalkar.''

*

Fidel Castro

***

''Bir devrimci başkasına atılan tokadı, kendi yüzünde hisseder.''

*

Che Guevara

*****

Önsöz

*

José Martí ''Kübanın özgürleşmesinin tek yolu eğitimdir'' diyor, ABD'nin Antiller ile ilgili niyetleri konusunda halkı uyarıyordu. Onun ''gereken savaş'' diye söz ettiği mücadele Küba'yı İspanyol sömürgeciliğinden kurtarmanın ve ABD emperyalizminin vahşiliğinden sakınmanın mücadelesiydi.'' (Sayafa: 8)

''Onu öldüren zorbalar onun yapıtlarından taşan özgürlük ışığını, direniş türkülerini asla yok edemediler. O ışık, o direniş Castro'ların, Che'lerin ve Küba halkının elinde meşale oldu. Batista diktatörlüğüne karşı, bir gerilla savaşıyla, 1 Ocak 1959 günü başarıyla gerçekleşen Küba Devrimi, onun düşüncelerinin gerçeğe dönüşmesiydi.'' (..) ''Amacını ''Cumhuriyetimizin temel yasasının, Kübalılara insanoğlunun tüm saygınlığının verilmesi olmasını istiyorum'' şeklinde açıklayan Marti'nin bu düşüncesi, Küba sosyalist anayasasına eklendi. (..) Bugün Küba her şeye rağmen bağımsızlığını ve devrimin kazanımlarını koruma mücadelesi veriyor. Eşit ve özgür bir toplumun ne kadar mümkün ve ne kadar gerekli olduğunu tüm dünyaya gösteriyor.'' 

(..) ''Marti'nin yüz yıl önce hayalini kurduğu gibi, Küba, kişi başına düşen öğretmen sayısı en yüksek ülkelerden biri. Okuma yazma sorununu tümüyle ortadan kaldırmış, nüfusuna oranla yüksek sayıda üniversite mezununa ve üniversiteye kayıt olan öğrenciye sahip; farklı disiplinlerde kullanılmak üzere bilgisayar programı geliştiren, ücretsiz tıp eğitimi verilen, ücretsiz sağlık ve eğitim hakkından herkesin yararlanabildiği, IMF'ye borcu olmayan, Amerikan Doları'nı döviz olarak kabul etmeyen bir ülke Küba.''

*****

''Sosyalist ve devrimci Küba'nın politikası, egoizme değil dayanışma temeline dayanmakta. Ekonomik bir güç olmamasına karşın, insani dayanışma politikası gereğince, özellikle fakir ve muhtaç ülkelere örnek bir işbirliği geliştirmekte. 30 bini aşkın doktoru ile diğer ülke halkları için hizmet etmekte, binlerce hasta hastanelerinde tedavi edilmekte, on binlerce burslu yabancı öğrenci üniversitelerinde öğrenim görmektedir. Kübalı öğretmenlerin geliştirdiği okuma-yazma metodu sayesinde, Üçüncü Dünya ülkelerinde milyonlarca kişi okur-yazar olmuştur.''

(Sayfa: 10)

*

Orhan Tüleylioğlu

José Martí
(1853-1895)

***

José Martí 

*

Fidel Castro

*

''Marti Kübalılar için ne anlama gelmektedir.?
Daha henüz 18 yaşındayken, Marti kendi tecrübelerine dayanarak -17 yaşında prangaya vurularak acımasızca hapsedilmiştir- ''Küba'da Siyasal Zindanlar'' adlı belgeyi kaleme almıştır. Belgede, ''Ancak Tanrı, her varlığın doğuşunu gözeten ve o varlığın içindeki ruhun içine saf bir gözyaşı bırakan iyilik fikrinde vardır. İyilik Tanrı'dır. Gözyaşı ebedi duygunun kaynağıdır'' diyordu.
Biz Kübalılar için Marti, betimlemiş olduğu iyilik duygusudur.'' (..) 

''..ondan, her şeyden önce, devrimin olmazsa olmaz koşulu olan etik prensipleri öğrendik. Aynı zamanda onun ilham veren yurtseverliğini ve tarihte herhangi bir insanın bize öğreteceğinden daha yüksek bir onur ve insan haysiyeti kavramını öğrendik.'' (Sayfa: 17)

*****

''İnsanlar arasında barışın, birliğin ve uyumun ateşli bir aşığı olan Marti, kolonileşme, kölelik ve adaletsizliğe karşı meşru ve gerekli savaşı düzenlemekte ve başlatmakta tereddüt etmemiştir. İlk onun kanı akmış ve ilk olarak iyiliğin ve fedakârlığın kalıcı sembolü olarak onun hayatı sunulmuştur.''  (Sayfa: 18)

Fidel Castro:

*

''Zengin ve yoksul ülkelere dair, onların arasındaki ve içindeki farklılıklar büyümüş ve derinleşmiştir; bir başka deyişle refahın dağılımında, yani çağımızın en büyük musibetinde, yoksulluğu, açlığı, cehaleti, hastalıkları ve insanoğlu için dayanılmaz acıları yaratan şeyde, eskiye oranla daha büyük bir uçurum vardır.
Bu kadar korkunç eşitsizliğin, bilgisizliğin, tam ve kısmi cehaletin, kötü eğitimin ve dünya tüketim çılgınlığını pompalayan ve kitleleri ulaşılamaz rüyalar ve tutkularla zehirleyen ve yabancılaşma yaratan, insanlık için gerekli doğal kaynakları tüketen tirilyonlarca dolarlık reklam giderlerine boğulmuşken gelişmiş ülkelerde bile yalnızca küçük bir azınlığın ulaşabildiği siyasi, ekonomik, bilimsel ve sanatsal bilgi yoksunluğunun ortasında demokrasi, seçim şansı ya da gerçek özgürlük olamayacağını söylemekten neden çekinelim ki.! En fazla bir buçuk yüzyıl içinde, 300 milyon yılda oluşmuş enerji kaynakları, bilinen ve bilinmeyen rezervler yerine başka bir şey konamayacak şekilde tamamen tükenmiş olacak.''

''Dünyanın bugün karşılaştığı karmaşık ekonomik sorunlar hakkında kitleler ne biliyor.? Onlara IMF'nin ya da Dünya Bankası'nın ya da diğer benzeri kurumların ne olduğunu kim anlattı ki.? Ekonomik krizleri, nedenlerini ve sonuçlarını açıklayan oldu mu.? Kapitalizmin, serbest girişimin ve serbest rekabetin artık neredeyse ortadan kalktığını, dünya üretim ve ticaretinin %80'inin kontrolünün 500 büyük ulus ötesi şirketin elinde olduğunu kim söyledi onlara.? Borsaları, üçüncü dünya ülkelerinin ithal etmek zorunda olduğu mallar üzerine spekülasyonun arttığını, her gün gerçekleşen trilyonlarca dolarlık döviz alım satımlarını anlatan da olmadı. Ne üçüncü dünya para birimlerinin değerde sürekli düşen ama gerçek veya neredeyse gerçek para rezervlerinin Newton'un yerçekimi kanunu gibi sürekli zengin ülkelere akmakta olduğu kâğıt parçaları olduğunu ne de bunun korkunç maddi ve sosyal sorunlarını anlatan oldu. Veya neden 0-5 yaşındaki çocuklar da dahil olmak üzere on milyonlarca insan açlıktan ve tedavi edilebilir hastalıklardan ölmekteyken, zengin ülkelere trilyonlarca borcumuz var.? Üçüncü dünya ülkelerinin katılımı olmaksızın imzalanan antlaşmalar yüzünden ülkelerin egemenliğinin artık esamesinin okunmadığını ve bu antlaşmaların bizi her geçen gün daha bağımlılaştırmak ve sömürmek için kullanıldığını kim biliyor.? Ulusal kültürlerimizin giderek daha fazla zarar gördüğünün kim farkında.?'' (Sayfa: 24-25)

*****

''.. Ancak insanoğlunun, dünya halklarının en kutsal halklarına dair ikiyüzlülük ve yalanlar içinde yaşayanlara bir tek soru daha sormak istiyorum: Neden Marti'nin ''Özgür olmanın tek yolu eğitilmiş olmaktır'' sözü doğrultusunda yaşayan bir anıt yaratamayalım.?'' (Sayfa: 26)

''Bizi korkutmak, adil olmayan, akıldışı ve sürdürülemez bir sosyal ve ekonomik dünya düzenini dayatmak için kullandıkları gelişmiş ve yokedici silahlara karşı, fikir üretelim, fikir üretelim ve fikir üretelim.' Bilinçli olalım, bilinçli olalım ve bilinçli olalım.''

*

20 Ocak 2003

*

(Jose Marti'nin 150. doğım yıldönümü onuruna verilen Dünya Dengesi İçin Uluslararası Konferans'ın kapanışında yapılan konuşma.) (Sayfa: 28-29)

*****

Che Guevera:

*

''Bugün José Martí'nin yeni bir doğum yıldönümüdür. Konuya girmeden önce sizleri bir konuda uyarmak istiyorum: Birkaç dakika önce ''Yaşasın Che Guevera.!'' diye bağırıldığını duydum. Ama sizlerden hiçbirinin aklına bugün ''Yaşasın José Martí.!'' diye bağırmak gelmedi.. Bu, iyi değil.
Bu, pek çok nedenden dolayı iyi değildir. Çünkü Che Guevera ve bugün mücadele etmiş olan ve onun yönettiği gibi yönetmiş olan insanlar doğmadan önce, Küba halkının harekete geçirdiği tüm kurtarıcıları doğmadan önce Martí doğmuş, güçlüklere katlanmış ve bugün gerçekleştirmekte olduğumuz ideal uğruna ölmüştü.'' (Sayfa: 30)

*****

''Ülkenin fakirleriyle şansımı denemek istiyorum'' diyordu Martí.. ve aynı şekilde onun sözlerini yorumlayarak biz de bunu yaptık.

Bu noktaya halkla birlikte geldik ve halkın istediği yere dek devam etmeye ve tüm adaletsizlikleri ortadan kaldırmaya ve yeni bir toplumsal düzen kurmaya hazırız.
Tıpkı Martí'nin korkmadığı gibi bizlerin de, ne sözlerden ne de suçlamalardan korkumuz var. Zannedersem 1872 yılının Mayıs ayının birinci gününde Kuzey Amerika işçi sınıfının bir çok kahramanının işçi sınıfını ve halkın haklarını savunmak için yaşamlarını verdiğinde Martí heyecanla ve cesaretle o tarihe işaret ediyordu ve işçi sınıfının savunucularını darağacına göndererek haklarını çiğnemiş olanların yüzünü damgalıyordu. Ve Martí'nin o dönem işaret ettiği o ''1 Mayıs'', o tarihi hatırlamaktan korkan Birleşik Devletler haricinde tüm dünya işçi sınıfının her yıl dünyanın tüm başkentlerinde ve kentlerinde andığı o aynı tarihtir. Martí her zaman adaletsizliklere ilk işaret eden olduğu gibi bunu da ilk işaret eden oldu. (Sayfa: 34)

*****

''..kahramanlar halktan ayrılamaz, heykellere, uğruna yaşamlarını verdikleri o halkın yaşamının dışında bir şeye dönüştürülemez. Halk kahramanı, yaşayan bir şey olması ve bir halkın tarihinin her anında bulunması gerekir. (..) Martí'nin tüm sevgileri arasında en büyük sevgisinin çocuklara ve gençlere olduğunu, onlara en duygusal ve en hassas sayfalarını ve savaşçı yaşamının pek çok yılını adadığını hatırlayın.'' (Sayfa: 35)

*

(28 Ocak 1960, José Martí'ye saygı eyleminde konuşma)

José Martí'nin 1891 yılnda ABD Dışişleri Bakanı James Blaine'in çağrısıyla toplanan Uluslararası Para Komisyonu toplantısı üzerine kaleme aldığı yazıdan:

*

''Ulusları oluşturmanın ve yönetmenin önemli bir özelliği ileriyi görmektir. Hükümet etme, ileriyi görmekten başka bir şey değildir.'' (Sayfa: 38)

''Ekonomik birlikten söz eden kimse, siyasal birlikten söz ediyor demektir. Satın alan ulus emreder. Satan ulus hizmet eder. Özgürlüğü güvence altına almak için ticaret dengelenmelidir. Ölmek için can atan ulus, tek bir ulusa satış yapar; kendini korumak için can atan ulussa birden fazla ulusa satış yapar. Bir ülkenin başka bir ülke üzerinde giderek artan ticari nüfuzu siyasal nüfuza dönüşür. Güçlü bir ulus savaşa girdiğinde kendisine bağımlı olan uluslardan bağlılık ve hizmet ister. (..) Özgürlük isteyen ülke iş ilişkilerinde özgür olmalıdır. Ticaretini kendisi kadar güçlü ülkeler arasında dağıtmalıdır. Ne Avrupa'ya karşı ittifaklar olmalıdır, ne de bir Amerikan ulusuna karşı Avrupa'yla birleşmelidir. Dünyayla birleşin; dünyanın bir bölümüyle değil. Bir bölümüne karşı olmak için diğer bir bölümüyle birleşmeyin. 

''Yeryüzünü gelişkin ve adil bir barış doldurmalıdır ki, ticarette de, siyasette de etkisini göstersin. Tek bir para sistemi denenmelidir. Bunun yapılası için her şey hazırlanmalıdır. İnsanları birbirine yakınlaştıracak, hayatı daha ahlaklı ve hoşgörülü kılacak her şey istenmeli ve gerçekleştirilmesine yardımcı olunmalıdır. (..) ..ulusları bir araya getirmenin yolu bazılarının diğerlerine karşı zenginleşmesini sağlamak değildir. Dünya barışının temeli de ülkelerimizin pek çoğuna hayat vermiş uluslara karşı, bir kıtayı silahlandırarak atılmaz..'' (Sayfa: 40)

Havana Devrim Meydanı, José Martí Anıtı

*****

''İşte bütün kıtada egemenliği elde etmek isteyen yırtıcı canavar, düşünü gerçekleştirmeye başlıyor. Avrupa'yla yarışma ve dünyada başlıca güç olma arzusu yönetiyor onu. Sanayisinin sürüm bulmayan ve gelişen ürünleri için tek bir zorlayıcı pazarın kurulmasını, gelecekteki egemenliğinin güvencesi olarak görüyor. Bir an önce gemlemek gerek bu canavarı. Gerçeği cesaretle söyleyerek ve ortak düşmana karşı bir an önce örgütlenerek.''

*

''..Birbirini tanımayan halklarımız artık tanışmalıdır, çünkü omuz omuza dövüşmeleri gerekecek..''

Ben aydınlık ve özgürlük delisiyim
Varsın hainleri gizlesinler soğuk bir taş altında
Dürüstçe yaşadım ben, karşılığında
Yüzüm doğan güneşe dönük öleceğim. 

José Martí (Sayfa: 54)

*****

José Martí: Ulusal Kahraman Bir Devrimci ve Yurtsever Bir Şair: Öner Yağcı:

*

Kendisi şiirleri hakkında şunları söyler: ''Hiçbir şiirim yapay olarak, zorlanarak, önceden tasarlanarak yazılmadı; onlar gözden fışkıran yaşlara, yaradan fışkıran kan fıskiyesine benzerler.. İşte şiirlerim.. Onları kimseden almadım. Ve imgelerim için uygun biçim bulamadıkça, onların özgürce süzülüp gitmelerine izin verdim.. Ben de başkaları gibi didine çabalaya şiir yazabilirim, fakat istemiyorum bunu. Her insanın kendi çehresi, her şiirsel esinin kendi dili vardır..''
*
José Martí (Sayfa: 62)

*****

Dört dörtlükten oluşan şu şiir, tamı tamına José Martí şiirinin ne olduğunun anlatımı gibidir:

- Kabaran bir dalga gördüğünde sen
Şiirimi görüyorsun demektir
Yükselir göğe, fakat bazen
O hafif ve uykulu bir yelpazedir.
*
- Öyle bir hançerdir ki şiirim
Çiçeklenir elde kabzası
Şiirim bir çağlayandır
Suyu berrak kristal gibi.
*
- O fışkıran bir yeşilliktir
Pırıl pırıl ve alev kızıllığında
Şiirim yaralı bir geyiktir
Bir sığınak arayan ormanda.
*
- Şiirim kardeştir cesarete
Yalın içten ve özlüdür
O, kendisinden kılıç yapılan
Çelikle aynı örste dövülmüştür. (Sayfa: 63)

*****

''Şiirin yasal anası duygudur. Duygusuz insan bir dize mimarı ya da görüntücü olabilir ama şair olamaz. Siyasa ya da sosyolojiyi dizeleştiren değil; yüreğin fışkırttığı ışıkları ve kokuları bir savaş tamburu gibi korkusuzca çalan, evreni zafer inancına çağıran kişidir şair.''

*

Tuğrul Asi Balkar'ın çevirdiği Guantanamera adlı şiirde şu dizeler vardır:

Dürüst bir insanım ben,
Palmiyeler ülkesinden.
Ölmeden önce, paylaşmak isterim
Ruhumdan akıp gelen bu şiirleri.
Dünyanın yoksul insanlarıyla,
Neyim varsa paylaşmak isterim.
Dağların cılız dereleri
Denizlerden daha mutlu eder beni.
*
José Martí (Sayfa: 64)

*****

''Irksal düşmanlık söz konusu olamaz. Çünkü ırk yoktur. Vücutlarının yağları ve derilerinin rengi farklı olan insanların ruhları aynıdır. Irksal düşmanlığı ve nefreti uyandıran ve yayanlar insanlığa karşı büyük bir cürüm işliyorlar.. Irk yoktur. Sadece iklim ve tarihsel koşullara bağlı olarak âdetleri ve dış görünüşleri farklılaşan; fakat insansal içyüzleri, insanları benzer kılan içbirlikleri değişmeyen çeşitli insan görünüşleri vardır.'' der bir makalesinde. 

*

Kültür ve eğitim sorunuyla ilgili de aydınlatıcı düşünceler getirir. ''Çürük ve sallantılı çağdaş eğitim sistemini tümden değiştirmek gerekir. İl eğitim temelde pratik olmadıkça halklar için gerçek ilerleme, insanlar için mutluluk olamaz. Çocuğa onu besleyen yeryüzünün güçlerini kullanmayı öğretmek gerek.''

*

''Edebiyatın onu yaratan halkın karakterini yansıtması gerektiğini'' düşünür. ''Halkın kolektif bilinci'' der. Yazarın ''insanda var olan en iyi şeylere inanması'' gerektiği kanısındadır. (Sayfa: 66)

*****

Devrimci Şiirin Küba'dan Yükselen Bayrağı: José Martí (Ahmet Özer):

*

''Halkın yaşayan ruhunu kavramadan onu yönetmenin olanaksızlığını çok iyi biliyorum.''
*
Manuel Mercoda'ya Mektubundan

***

''Emirle ordular yönetilebilir general; fakat emirle bir halk yaratılmaz.''
*
General Maximo Gomez'e mektubundan (Sayfa: 70)

*****

KÜBA YALNIZ DEĞİL:

*

''Küba Devrimi benim kuşağımın gençlik düşlerinin göğündeki en parlak yıldızıdır. Ölümsüz Guevara'nın alnında parlayan yıldız gibi..
Aradan geçen yıllar bu düşleri eskitemedi, yıldızı solduramadı.. Sovyet sisteminin uğradığı (daha doğrusu uğratıldığı) yıkım bile Küba'yı yeniden (emperyalizmin düşlediği) sefahat ve fuhuş ''cennet''ine döndüremedi..
Birkaç yıl öncesine kadar Küba, sadece Latin Amerika kıtasında değil, dünyada yalnız kalmış gibiydi.. Fakat tarihin tekerlekleri, bir süre molozlara takıldıktan, çamura, balçığa bulanıp tökezledikten sonra, şimdi yeniden ileriye doğru deviniyor.. Karamsarlar , kötümserler, ''kendi yüreklerinin kabuğunda yaşayanlar'' ne düşünürlerse düşünsünler.'' (..)

''Emperyalizm eninde sonunda, hem de kendi ininde yenilgiye uğratılacaktır. Çünkü her şey teknolojik üstünlük demek değil. Çünkü, belki gösterişsiz, ama insanca olan şeyleri, onuru, sevgiyi, özveriyi, cesareti, acıma ve dayanışma duygularını hesaba katmayan hiçbir teknik başarı, üstünlüğünü sonsuza kadar sürdüremez.''

(Sayfa: 124)

*****

''Küba devrimi bir avuç devrimciyle gerçekleşmişti. Halkına kazandırdıkları rakamlarla ortada. Küba, Güney Amerika'ya, Afrika'ya doktor ihraç ediyor. Küba'da okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde sıfır. Küba'da açlık, işsizlik yok. Küba'da insanlar gelirlerinin yarıdan fazlasını konut kirası olarak ödemiyor. Ama hepsinden, bütün bunlardan belki daha önemlisi, Küba devrimi insanca sıcaklığıyla, gönül zenginliğiyle, açık yürekliliğiyle, devrimin, devrimcinin nasıl olacağını, hangi niteliklere sahip olması gerektiğini dünyaya kanıtlıyor.''
*
Ataol Behramoğlu
Cumhuriyet Pazar, 2 Temmuz 2007 (Sayfa: 125)

*****

José Martí Küba Dostluk Derneği:

*

''Küba'nın İkinci Bağımsızlık Savaşı, Marti'nin ABD'nin yeni gelişen emperyalist güdülerini ve Latin Amerika üzerindeki emellerini kavradığı dönemde işaret ettiği tehlikenin gerçekleşmesi ile sonuçlandı. ABD bağımsızlık savaşının sonuna doğru 'olgun meyve teorisi'nin doğrulanamadan Küba'nın bağımsızlığını elde edeceği endişesine kapılmış, bir provokasyon yaratarak İspanya'ya savaş açmış, İspanya'ya karşı Kübalıların yanı sıra savaşmıştı. Sonuçta Kübalıların egemenlik haklarını hiçe sayarak 1899'da adaya yerleşti.'' (Sayfa: 129)

*****

''Birbirinden çok farklı iki Amerika'nın varlığına dikkat çekti. Gringoların Amerika'sına karşı 'Bizim Amerika'nın birliğinin savunucusuydu.'' (..) ''José Martí Küba Dostluk Derneği (JMKDD) 2002 yılında kurulmuştur.

Başlıca amacı Türkiye ve Küba halkları arasındaki dostluk ve dayanışmayı geliştirmek, iki ülke arasındaki kültürel, sosyal, ekonomik, bilimsel, kurumsal, mesleki ve sportif ilişkileri güçlendirmek, Küba'nın toplumsal, tarihi, bilimsel, kültürel ve sanatsal değerlerini Türkiye kamuoyuna tanıtmaktır.'' 

*

*

Gözde Kök (Sayfa: 130)

*****

''Ben alçakgönüllü bir kimseyim
palmiyelerin yetiştiği ülkeden
istemem ölüp gideyim
şiirlerimi söyleyemeden''
*
José Martí, Çeviri: Ataol Behramoğlu (Sayfa: 139)

*****

ISMAELILLO'DAN (1882)

*

Oğlum,
Yüreğimin her şey için duyduğu kaygılarda, benim sığınağımsın sen.
İnsanlığın en güzel geleceğine, erdemin ve senin yararına gelecek olan bir yaşama inanıyorum.
Eğer biri çıkıp da sana bu sayfaların bir takım başka sayfalara benzediğini söyleyecek olursa, de ki, sana olan sevgim böyle bir küçüklüğe düşemeyeceğim kadar yüksektir. Seni ben bu sayfalarda kendi fırçamla, kendi gözlerimin gördüğü gibi betimledim. Gözlerimin önünde sen bayramlık giysilerinle duruyorsun. Seni öyle göremez olduğumda, kalemim de artık yazmaz oldu. Bu şiirler yüreğimden bir sel gibi akıp geldiler.
Senin yüreğine kadar ulaşmalarını dilerim.
*
José Martí, Çeviri: Ataol Behramoğlu (Sayfa: 142)

*****

''NASIL DOĞUYORSA ÇÖLDE PALMİYELER''

*

''Ve iyileştikten çok sonra da
Hâlâ kırmızı kalır her yaranın dudakları''
*
Çeviri: Okay Gönensin (Sayfa: 156)

*****

''İki kez gördüm, iz bırakmaksızın
Ruhun yitip gittiğini
Biri öldüğünde yoksul babam
Biri, sen bırakıp gittiğinde beni''
*
Jose Marti (Sayfa: 165)

*****

''Derler ki parlak taşlarda
Saflığı aramak gerekir
Dostluğu aşka yeğleyişim
Bu nedenledir''
*
Jose Marti (Sayfa: 165)

*****

''İçimde yıldan yıla
Çoğalan bir dert var, beni kemiren,
Halkın oğlu köle doğuyor
Ve köle ölüyor tek söz etmeden''
*
Jose Marti (Sayfa: 166)

*****

SELAMLARIM ŞİİRİ

*

"Kim ki bu güzel dünyadan
Bir yakınmayla söz eder sadece
O kör ya da ödlektir.."
*
Jose Marti (Sayfa: 177)

*****

MEKTUPLARDAN SEÇMELER: General Maximo Gomez'e:

*

''Gerçek büyüklük, bizi seven, bize umut bağlayan halka saygıdadır. Onun acılarından ve soylu atılımlarından çıkarcı amaçlar için yararlanmaksa, düşkünlüğün varabileceği en son nokta olurdu.''
*
José Martí,
Çeviri: Ataol Behramoğlu (Sayfa: 183)

*****

MEKTUPLARDAN SEÇMELER: Annesine:

*

''Kalemimden gerçek akıyor. Ya içimdekini söylemeli ya da susmalıyım. Daha sonra iş, o çirkin, kendinden söz etme tavrına geliyor.''

*

Çeviri: Yıldırım B. Doğan (Sayfa: 186)

*****

MEKTUPLARDAN SEÇMELER: Federico Henriquez Carjaval'a:

*

''Arkadaşım ve kardeşim,
Özgürlüğün, efendiliğin sürmesi için yaşayan, gücünü dünyadan esirgemeyen insanların omuzlarına ne yükler biniyor.''
*
''Ülkenin, insanlığın yüreği ile duyumsayan, nasıl bakılacağını bilen insanlar dağlar kadar ender. Böyle bir insanın ellerini kavradıktan sonra kalan tek şey haklı bir nedene dayanan mücadelede kazanılan bir kavga, insanın içinde hissedeceği temizliktir.'' (Sayfa: 189) (..) 

''Toprağımızın, okumaya düşkün insanlarımızın henüz çözemediği diğer güçlük, özgürleştirme girişimlerinden sonra birbirlerinden kopmadan ülkenin üst düzey aydınları ile yapay hükümeti oluşturan çok sayıdaki okumamışların bir araya getirilmesidir. Bu şekilde onlar da doğal yolla ve hızla gelişecektir. Kaldı ki tüm iyiliğine karşın bu topluluk ülkeyi anarşiye veya tek iktidara doğru götürebilir.'' 

(Sayfa: 190)

*

Çeviri: Yıldırım B. Doğan 

*****

MEKTUPLARDAN SEÇMELER: Annesine:

*

''İnsan nerede işe yarıyorsa, görevi orada olmalı.''

*

Çeviri: Yıldırım B. Doğan (Sayfa: 193)

*****

MEKTUPLARDAN SEÇMELER: Manuel Mercado'ya:

*

''Acı çeken insana karşı ruhumdaki ateşli sevgi, yakınlık ve adaleti ayaklandırma özlemi daha da arttırıyor. Acı çeken insana karşı ruhumdaki ateşli sevgi, yakınlık ve adaleti ayaklandırma özlemi daha da pekiştiriyor.''

*

Çeviri: Ataol Behramoğlu (Sayfa: 196)

*****

José Martí, AMERİKA İZLENİMLERİ:

*

''Yaşlı İspanyol'un, otuz altı tane oğlu olan sağlıklı köylünün dedikleri geldi aklıma; ''Ekmeği yiyenler ekmeği için kazanlardır. Ne kadar derine kazarlarsa ekmek o kadar beyaz olacaktır.!''
*
''..ruhsal güçlenmeye zihinsel esenliğe yaramıyorsa bu insanların devasa kadersizliklerine hangi zenginlik yardım edecektir.?'' (Sayfa: 201)

*****

José Martí'nin İzinde:

*

''I. Dünya Savaşı'na kadar ABD yanlısı iktidara karşı her hareket, adanın yeniden işgaline neden oldu. Bu süre içinde ABD Küba ile olan iktisadi ilişkilerini daha da sıklaştırdı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD'nin iktisadi sömürgeciliğinin Küba'daki siyasal iktidar biçimi, diktatörlük olacaktı.
Machado'nun kanlı diktatörlüğünü, eski bir çavuş, Albay Fulgencio Batista'nın diktatörlüğü izledi. Önce 1933-44, ikinci olarak 1952-59 arasında iktidarı elde eden Batista, üniversiteyi, basını ve meclisi denetimi altına alan zalim bir diktatör oldu. Anayasayı yürürlükten kaldırdı, orduya ve polise geniş yetkiler vererek Küba'yı ABD'nin güvenilir jandarması haline getirdi. Desteğinin azalmakta olduğunu, yapılacak bir seçimde kaybedeceğini anladıkça sertleşti. Özellikle ikinci iktidar döneminde kadın ve eroin ticareti gibi karanlık işlere bulaştı.
Küba Devrimi'nin başlangıç noktası kabul edilen, 26 Temmuz 1953 tarihinde, Santiage de Cuba'daki Moncada askeri kışlasına yapılan baskın, bütün Küba'yı sarstı ve yeni bir dönemi başlattı.
Baskını yöneten, Fidel Castro'ydu. Tasarlanan plana göre, önce kışlada saklı olan silahlar ele geçirilecek, hemen halka dağıtılıp savaşa başlanacaktı. Ama işler planlandığı gibi gelişmedi.'' (Sayfa: 214)

Fidel Castro'nun Savunmasından: ''Tarih Beni Aklayacak'':

*

''Sayın yargıç hangi ülkede yaşıyor.? Millete baskı uygulayan bir diktatörlük anayasal değil, tam tersine anayasal olmayan bir güç.! Cumhuriyet'in anayasasına karşı bir rejim oluşturmuştu. Yasal bir anayasa gücünü halkın egemenliğinden alır. Ayrıca söz konusu metin ''anayasal güçler''den söz ediyor. Anayasal güçler, yasama, yürütme ve yargının güçlerinden, güçler ayrılığından söz eder. (..) Sesim hiç dinmeyecek. Ne kadar yalnız kalırsam, o kadar güçlenecek.'' (Sayfa: 217)

*****

''Biz Kübalılar, vatanımızı korumak için örneği kendi geçmişimizden alırız. 1895'te İspanyol sömürgeciliğine karşı çıkan halkımız, son model silahlar kullanan 500.000 kişilik orduya sahip düşmanlarına karşı, çakı, yumruk, çelik bardaklarla savaşmayı göze almış ve tarih yazmıştı.'' 

(Sayfa: 218)

*****

Moncada Garnizonu'nu aldıktan sonra derhal ilan edilecek beş yasayı burada tekrar hatırlatıyorum: İlk olarak egemenliği tekrar halka ve 1940 Anayasası'na verecektik. İkinci yasa, toprağı çalışanlarına vermek olacaktı. Toprak sahiplerine de 10 yıl üstünden kiralamışlar gibi ellerine geçecek parayı devlet verecekti. Üçüncü yasa ile işçi ve çalışanlar, şirket ve endüstrilerinin kârının %30'una hak kazanacaklardı. Dördüncü yasa, şeker kamışında çalışan işçilere özel haklar kazandıracaktı. Beşinci yasa ile, belirsiz şekilde servet biriktirmiş şirketlerin ve insanların mal ve paralarına el konulması olacaktı ve yurt dışına kaçırdıkları mallar geri talep edilecekti. Bu paralar, halka, işçilere ve emeklilik fonlarına aktarılacaktı. Bu yasaların hemen ardından ise sıra toprak reformuna, eğitim reformuna, elektrik ve telefon tröstlerinin millileştirilmesine gelecekti.''

(..) ''Biri hırsızlık yaptığında kendisine işi olup olmadığını sormuyorsunuz ve cezasını çekiyor. Ama depolarını yakarak sigorta şirketlerinden milyonlar kazanan büyük işadamlarının avukatları olduğu için onlara bir şey olmuyor.'' (Sayfa: 219)

*****

''Ben bu olayın ilk gününden beri yargıç önüne çıkmak için uğraştım. Onlarla karşı karşıya gelmek istedim, ama gerçeklerden kaçtıkları için buna cesaret edemediler.''

(..) ''Cezaevinin kapısında ''tüm umutlarınızı terk edin'' yazıyordu, aynen cehennem kapılarında olduğu gibi. Aramızdaki çarpışma bittikten sonra, sokaklara dalıp evinin önünde oynayan küçük çocukları vurdular. Ardından onların başına gelip ağlayan babalarını infaz ettiler.''

(Sayfa: 220)

*****

''Onurlu bir asker, eli kolu bağlı tutukluları öldürmez, onlara saygı duyar, onlara yardım eder. Ama bu 10 Mart generalleri hayatlarında tek atış yapmadan bu sıfata erişmiş, vatana ihanet ederek o noktalara gelmiş ve katılmadıkları çarpışmalarda tutuklanan insanlara öldürülme emri verebilmiş, eşek sürmeye bile hakkı olmayacak zavallılar.''(..) ''Suçlanan general, Cumhuriyet'in bir yerinden öbürüne bir lord veya saygıdeğer generaller gibi yürüdü ve istediği gibi yargıçları görevlerinden aldı veya yerlerine başkalarını görevlendirdi. Burada benim esas suçladığım konu şu oluyor: İllegal bir rejimi düşürüp, yerine anayasal gerçek Cumhuriyeti tesis etmekle suçlanıyorum.! Onlar tanklar ve askerleri kullanıp Başkanlık Sarayı'nı, Hazine Binası'nı ve diğer resmi binaları, silahlarını halka doğrultarak ele geçirdiler ve iktidar oldular. Nazilerden hiçbir farkları yoktu.'' (Sayfa: 221)

*****

''120. maddeye göre ''Başkan özgürce bakanları atamaya ve istediği zaman değiştirmeye yetkilidir''. Bu da bizi tavuk ve yumurta problemine taşımış oluyor, değil mi.? Yani ''Sen beni başbakan yap, ben de sizi general yapayım. Sonra da yirmi tane 'evet efendimci' adam bul, ben sizi bakan yapayım, siz de beni başkan seçin''. Böylece hepsi birbirini general, bakan ve başkan olarak seçtiler, hazineye ve Cumhuriyet'e el koydular. İşte ben de diyorum ki, Sosyal Anayasal Haklar Mahkemesi tüm bu olup bitenleri seyretmekle yetindi ve bu mide bulandırıcı yetki dolandırıcılığına korkakça aracı oldu.'' (Sayfa: 222)

*****

''İspanya'da 1874 Cumhuriyet'inin kurulmasını sağlayan bir akım gelişmiti. Bağımsızlığını isteyen Küba'ya karşı kanlı savaşı sürdüren işte bu cumhuriyetti. Marti buradaki çelişkileri çözüyordu: ''Küba'nın Politik Mahpusları'' ve ''İspanyol Cumhuriyeti''. Olağanüstü belgeler.! On altı-on yedi yaşındayken yazıyor, inanılmaz bir şey.''
*
Fidel Castro (Sayfa: 224)

*****

''Marti günlüğünde her şeyi anlatır; bunları bitiremediği bir mektuba dökmüştür. Mektup eski bir dostu olan Meksikalı Manuel Mercado'ya yazılmıştır: ''Bugüne kadar yaptığım ve bundan sonra yapacağım her şey Küba'nın bağımsızlığı aracılığıyla ABD'nin, Amerika'nın diğer ülkelerine yayılmasını önlemek içindir.''
İşte bu adamın bize bıraktığı miras bu.

*

Fidel Castro (Sayfa: 225)

*****

Çelik öfke bir yanı, bir yanı uysal mavi:

*

''Jean Paul Sartre, onun için şunları söylemişti: ''Che Guevara'ya ne kadar hayran olduğumu biliyorsunuz. Aslında onun sırf bir aydın değil, çağımızın en mükemmel insanı olduğuna da inanıyorum. Bir savaşçı, bir insan ve kuramlarını mücadele anındaki kişisel deneyiminden türeterek devrim davasını ileriye götürebilmiş bir kuramcı.''

(Sayfa: 226)

*****

Can Yücel - Fidel

*

Fidel çok insan bir dev
Ağarmış saçları sakallarıyla
Karlı bir dağ.
Gözlerinde güleç
Kardelenler açıyor,
Sesi titremeyen bir ses
Umudun sesi.
Demirel'e Türkiye'yi övmüşmüş,
Mesut Bey'i de adam yerine koymuşmuş.
Laf kıtlığında asmalar budamıyor Fidel,
Son konuşmasında, yukarı yarımkürenin aşağı yarımküreyi
-----ezmesine küreselleşme dendiğini mimledi.
Sade konut monut davasıyla da yetinmedi.
Emperyalizm yüzünden, insanlığın altından
Toprağın nasıl kaydığını anlattı,
Sosyalizmin teslim olmadığını temsil etti.
Hoş geldin Fidel,
Gidişinle de
Bizi yine nahoş çakallarla başbaşa bıraktın. (Sayfa: 248)

*****

Fidel Castro:

*

''Özgürlüğün bedeli yürektir, ya onsuz yaşamayı tercih edeceğiz ya da bedelini ödeyerek onu satın alacağız'' demiştir Marti. (Sayfa: 259)

*****

Küba Cumhuriyeti Eski Ankara Büyükelçisi Ernesto Gomez Abascal:

*

''Kötü Örnek Küba.!''
*
''Son yıllarda Küba, Latin Amerika ve Karayipler'de şüpheli oftalmoloji klinikler zinciri kurmuştur ve birçoğu yoksul olduğu için kör olmaya mahkum 1 milyonu aşkın hastanın ücretsiz göz ameliyatlerı gerçekleştirilmiştir ve bununla da kalmayıp, bu hastanelerde 10 milyon hastanın ameliyatının yapılmasını planlamaktadır. Bu bir isyandır.! Bu kötü örneği de ortadan kaldırmak gerekir.!'' (Sayfa: 265)

*****

''Kitap, her zaman bir neşe kaynağı, bize kapıları açılmış gerçeklik, bizi bekleyen bir arkadaştır.''
*
Jose Marti (Sayfa: 275)